8 vragen over reisziekte

Wat is reisziekte?

Misselijk worden tijdens een kunstmatige beweging, zoals reizen in een bus of auto (wagenziekte), vliegtuig (luchtziekte) of boot (zeeziekte). De eerste voortekenen zijn lusteloosheid, zweten, gapen en wit wegtrekken. Dan word je misselijk en soms moet je overgeven.

Wanneer gebeurt het?

Reisziekte treedt op tijdens een beweging die je niet zelf veroorzaakt en waarover je geen controle hebt. In een bus of auto gebeurt het vooral als het voertuig snel optrekt, vaak remt of veel bochten maakt.

Wat is de oorzaak?

De hersenen weten uit informatie van de ogen, het evenwichtsorgaan, spieren en gewrichten hoe de positie van het lichaam ten opzichte van de horizon is. Bovendien voorspellen ze voortdurend wat deze positie enkele ogenblikken later zal zijn. Als de voorspelde positie niet klopt met de waargenomen positie, is er een conflict. De hersenen merken dat er iets abnormaals aan de hand is en geven bij wijze van waarschuwing het signaal 'braken' aan de maag.

Het lichaam kent meer van deze waarschuwingssignalen. Na het signaal 'pijn' trek je bijvoorbeeld direct je vinger van een heet voorwerp terug. In die situaties is pijn dus heel nuttig. Maar het nut van misselijkheid in boot, bus of vliegtuig is voor wetenschappers onbekend.

Wie hebben er last van?

Als de beweging maar heftig genoeg is, zoals tijdens een storm op zee, wordt bijna iedereen ziek. Maar vrijwel geen enkel kind onder de twee jaar heeft er last van. Tussen de twee en twintig jaar komt reisziekte vaak voor. Bij het ouder worden nemen de klachten weer af. Dit komt misschien doordat de hersenen leren zich steeds sneller aan te passen aan een abnormale situatie.

Wat kun je doen om het te voorkomen?

Het belangrijkste is het conflict tussen de voorspelde en waargenomen positie zo klein mogelijk te maken. Dat kan door maatregelen te treffen. Neem zelf het stuur of het roer, want bestuurders worden vrijwel nooit reisziek. Op een schip kan het helpen om te gaan staan of lopen en actief je evenwicht te houden.

Probeer te slapen, want dan hoef je je evenwicht niet te bewaren en wordt het conflict onderdrukt. Ga zitten waar het voertuig het minst beweegt, zoals in het midden van een schip of voor in de bus. Kies een stoel waarin je vooruit rijdt. Kijk bewust mee vooruit waar het voertuig naartoe gaat. Houd het hoofd stil. Lees niet. Zet kinderen zo hoog dat ze naar buiten kunnen kijken.

En als dat niet helpt?

Verminder de gevoeligheid van de maag. Dat is heel persoonlijk. Een lichte maaltijd vooraf werkt bij veel mensen goed. Gember bleek in een aantal onderzoeken te helpen tegen de misselijkheid. Bepaalde geuren lijken reisziekte op te roepen. Dieselgeur kun je bijvoorbeeld associëren met een eerdere keer dat je reisziek werd. Het raampje open en frisse lucht snuiven kan helpen.

Spanning versterkt de reisziekte. Probeer te ontspannen, bijvoorbeeld door afleiding te zoeken in een gesprek of spelletjes. Van middelen zoals een watje in het oor, een polsbandje en homeopathische middelen, bestaan geen bewijzen dat ze helpen. En praktisch: zorg dat je een plastic zak bij de hand hebt om in te kunnen overgeven.

Zijn er medicijnen?

Ja, tabletten met cyclizine, cinnarizine of meclozine zijn zonder recept bij drogist of apotheker te koop. Er is ook een reistablet met een combinatie van een kortwerkend (chloorcyclizine) en een langwerkend (cinnarizine) antihistaminicum. Dit maakt het middel geschikt voor zowel korte als lange reizen. Tabletten met cinnarizine zijn kortwerkend en geschikt vanaf 6 jaar, tabletten met chloorcyclizine zijn langwerkend en geschikt vanaf 18 jaar.  Deze combinatiepil is als enige geneesmiddel bij reisziekte geschikt voor kinderen vanaf 2 jaar.

Al deze pillen moet je één tot twee uur voor het vertrek innemen.  De huisarts kan pleisters voorschrijven die langzaam scopolamine afgeven. Van bijna alle medicijnen tegen reisziekte word je wat suf, daarom wordt afgeraden om bij gebruik ervan te chaufferen.

En als je toch reisziekte krijgt?

Een arts kan voor een volgende reis zwaardere medicijnen voorschrijven. Tijdens een boottocht verdwijnt de zeeziekte meestal na enkele dagen. Als je toch meerdere dagen blijft overgeven, voorkom dan uitdroging, bijvoorbeeld door bijtijds water met wat zout en suiker te drinken (als ORS bij drogist of apotheek te koop).