Vraag en antwoord: hoogtevrees

Is hoogtevrees een fobie?

Soms wel, soms niet. Het hangt ervan af hoeveel hinder je ervan hebt. Van een fobie is pas sprake als de angst – in dit geval voor hoogte/diepte – het leven ontregelt. Daarbij is niet de hoogte zelf bepalend, maar de hoeveelheid angst en paniek die het hoogteverschil oproept. Wanneer iemand zijn flat op drie hoog nauwelijks uit durft, spreek je van een fobie.

Wat zijn de verschijnselen?

Iemand met hoogtevrees is in de eerste plaats bang te zullen vallen. Hij of zij is misselijk, draaierig en durft niet naar beneden te kijken. In panieksituaties raakt zo iemand vaak totaal verkrampt, krijgt hartkloppingen, soms huilbuien en is bang flauw te vallen, dood te gaan of gek te worden. Vaak is er bovendien een aandrang om in de diepte te ‘willen’ springen. Die ervaring kan zo aangrijpend zijn, dat de angst zoiets nog eens mee te maken groter wordt dan de angst voor de situatie zelf. Deze ‘angst voor de angst’ leidt ertoe dat men de situatie waarin de paniekaanval zich voor het eerst voordeed, gaat vermijden.

Hoe ontstaat het?

Hoogtevrees kan zich geleidelijk ontwikkelen, maar ook plotseling ontstaan, zomaar of naar aanleiding van bijvoorbeeld een val van een trap. Na hun 35ste jaar worden mensen vaak gevoeliger voor hoogteverschillen. Soms zien mensen met een fobie zelf een verband tussen een emotionele gebeurtenis in hun leven (huwelijk, scheiding, ziekte) en het ontstaan van hun specifieke angst. Volgens fobiedeskundigen veroorzaken dit soort ingrijpende gebeurtenissen op zich geen fobie, maar melden veel mensen wel dat hun hoogtevrees is toegenomen na een stressvolle periode.

Is hoogtevrees gevaarlijk?

Nee, meestal niet. Je kunt het zelfs beschouwen als een verstandig veiligheidsmechanisme (zo iemand is in elk geval voorzichtig). Maar angstig zijn is natuurlijk geen prettig gevoel, zeker niet als het dagelijks leven erdoor beheerst wordt.

Kun je het voorkomen?

Wanneer je eenmaal een keer bang bent geweest op een hoogte, wil je misschien het liefste daarna die situatie vermijden. Maar door zo snel mogelijk na de angstige ervaring de confrontatie met eenzelfde situatie weer aan te gaan, kan ‘van kwaad tot erger’ worden voorkomen. Heeft de angst zich al tot een fobie ontwikkeld, dan zijn diverse behandelingen mogelijk.

Hoe kom je ervan af?

De (cognitieve) gedragstherapie wordt als de meest effectieve beschouwd. Circa driekwart van de mensen vermijdt na 16 consulten de situatie niet meer. De overige zijn veelal na 30 à 40 keer genezen. In de gedragstherapie ga je stap voor stap via zorgvuldig opgebouwde oefeningen de confrontatie met je angst aan. Daarbij zoek je met de therapeut de hoogte op waarbij je comfortabel ongelukkig bent. Dat is nog beneden de paniekgrens. Daarbij wordt een enkele keer de virtual reality-methode gebruikt, waarbij je met behulp van computerbeelden, eerst op een ‘net-echt’-hoogte wordt gebracht alvorens de gevreesde situatie in werkelijkheid aan te gaan. Wanneer de hoogtevrees het gevolg is van een trauma (zelf gevallen of een ander zien vallen), dan kan EMDR (Eye Movement and Desensitization Reprocessing) succes hebben. Terwijl de patiënt terugdenkt aan het trauma, moet die ook naar een hand kijken die heen en weer gaat voor de ogen. Normaal wil het brein vluchten van deze gedachten, maar nu blijft het erbij. Dat is een voorwaarde voor een verdere behandeling. De volgende behandelingen worden wel eens toegepast, maar hun effect is niet bewezen:
anti-angstpillen, kalmeringspillen, anti-depressiva, hypnotherapie en acupunctuur. Een veelbelovend medicijn tegen angsten als hoogtevrees, d-cycloserine, is nog in de onderzoeksfase.

Is er een verband tussen hoogtevrees en vliegangst?

Vliegangst gaat vaak gepaard met angsten zoals hoogtevrees, controleverlies, claustrofobie en angst voor water. Iemand met hoogtevrees heeft niet per definitie ook vliegangst. Er zijn specifieke trainingen om vliegangst te overwinnen.


Meer informatie: Angstbehandel-centrum IPZO te Nijmegen en Nieuwegein, 024-352 88 34. Angst Dwang en Fobiestichting: 0900-200 87 11 (€0,35 p/m) of www.adfstichting.nl. Over de EMDR-methode: www.emdr.nl. ‘Omgaan met hoogtevrees’, J. van den Berg, M. Krämer en L. Grootaarts. Uitgever Bohn Stafleu van Loghum, ISBN 9789031346295, €18,90.