Wat is koorts?

Wat is koorts?

Normaal gesproken varieert de temperatuur van je lichaam tussen de 35,5 en 37,5 graden Celsius. De lichaamstemperatuur is aan het einde van de nacht het laagst en aan het begin van de avond het hoogst. Wanneer je lichaamstemperatuur boven de 38 graden Celsius komt, heb je koorts. Bij een lichaamstemperatuur tussen de 37,5 en 38 graden Celsius heb je verhoging.

Verhoging en koorts komen vooral veel voor bij jonge kinderen (tot ongeveer vijf jaar). Een verhoogde lichaamstemperatuur is een normale reactie van je lichaam op een ontsteking. Meestal is er bij koorts sprake van een infectie met een bacterie of een virus. Het lichaam maakt meer afweerstoffen tegen bacteriën en virussen bij een hogere temperatuur. Ook groeien virussen en bacteriën minder goed bij een hogere temperatuur. Op deze manier kan het lichaam de infectie bestrijden.

Ook een ontsteking zonder infectie (steriele ontsteking) kan de lichaamstemperatuur verhogen. Voorbeelden hiervan zijn ontstekingen van je gewrichten (artritis) en de ziekte van Kawasaki (ontstekingsziekte van de bloedvaten).

Oorzaken

Meestal wordt een verhoogde lichaamstemperatuur veroorzaakt door een infectie met een virus, zoals bij een verkoudheid of buikgriep. Soms is een infectie met een bacterie de oorzaak van koorts. Deze bacteriële infecties, bijvoorbeeld longontsteking of hersenvliesontsteking, zijn zeldzaam maar verlopen vaak ernstiger dan infecties met een virus.

Je kunt ook koorts krijgen na een inenting (vaccinatie). Je lichaam maakt afweerstoffen aan tegen de bacterie of virus waartegen de inenting bedoeld is. Als je koorts krijgt na een vaccinatie, gebeurt dit meestal in de eerste twee dagen na de prik. Na de BMR-vaccinatie (bof, mazelen en rodehond) ontstaat de koorts bij sommige kinderen pas na vijf tot twaalf dagen.

Ook een ontsteking zonder infectie (steriele ontsteking) kan een verhoogde lichaamstemperatuur veroorzaken. Zo kun je bijvoorbeeld verhoging of koorts krijgen bij ontstekingen van de gewrichten (artritis). Dit is echter zeldzaam.

Symptomen

Artsen spreken van koorts bij een lichaamstemperatuur van 38 graden Celsius of hoger. Een lichaamstemperatuur tussen de 37,5 en 38 graden Celsius wordt verhoging genoemd. Meestal zegt de hoogte van de lichaamstemperatuur weinig over hoe ernstig de ziekte is. De lichaamstemperatuur zal niet boven de gevaarlijke grens van 42 graden Celsius komen, als je lichaam de warmte maar goed kwijt kan.

Kinderen tot ongeveer zes jaar kunnen koortsstuipen krijgen. Je kind verstijft en gaat schokken met de armen en benen. Hoewel het er ernstig uit kan zien, kan een koortsstuip meestal geen kwaad.

Heb jij of je kind koorts en één of meer van onderstaande symptomen? Neem dan contact op met je huisarts:

• ernstig ziek zijn
• sufheid
• kortademigheid, moeilijk ademhalen
• grauwe huidskleur, blauwe lippen
• rode vlekjes op de huid die niet weg te drukken zijn (petechiën)
• kreunen of ontroostbaar huilen
• veel overgeven of diarree
• weinig drinken
• weinig plassen
• koortsstuip
• koorts zonder andere symptomen bij een jong kind
• opnieuw koorts na een paar koortsvrije dagen
• ondertemperatuur (lager dan 35 graden Celsius) bij een kind, zonder duidelijke oorzaak

Neem ook direct contact op met je huisarts of huisartsenpost als jij of je kind een verhoogd risico hebben op een ernstiger verloop van een infectie:

• Je kind is jonger dan drie maanden.
• Je weerstand is verminderd door een ernstige ziekte of medicijnen (bijvoorbeeld chemotherapie).
• Je hebt suikerziekte (diabetes), een hartziekte of een longziekte.
• Je bent in de afgelopen maand in de tropen geweest.
• Je hebt Downsyndroom.
• Je hebt niet alle aanbevolen inentingen (vaccinaties) gehad.

Diagnose

Je lichaamstemperatuur meet je met een thermometer. Dit kan op verschillende manieren. De meest betrouwbare manier om de lichaamstemperatuur te meten is via de anus. Boven de leeftijd van zes maanden kun je ook een oorthermometer gebruiken. Wanneer je de lichaamstemperatuur in je mond of oksel meet, moet je een halve graad Celsius optellen bij de gemeten temperatuur om de werkelijke waarde van de lichaamstemperatuur te krijgen.

Eén keer per dag de temperatuur meten is meestal voldoende, tenzij je arts heeft geadviseerd om vaker te meten. De lichaamstemperatuur wisselt over de dag, ook wanneer je koorts hebt. De lichaamstemperatuur is 's ochtends vroeg het laagst en aan het begin van de avond het hoogst.

Risicogroepen

Jonge kinderen (tot ongeveer vijf jaar) krijgen vaker koorts dan volwassenen. Een verhoogde lichaamstemperatuur ontstaat meestal als reactie op een infectie of een inenting (vaccinatie). Mensen die vatbaarder zijn voor infecties hebben dus een grotere kans om een lichaamstemperatuur boven de 38 graden Celsius te krijgen. Je kunt bijvoorbeeld een verminderde weerstand hebben in de volgende situaties:

• gebruik van medicijnen die het afweersysteem onderdrukken, zoals prednison en chemotherapie
• ziektes van het immuunsysteem
• Downsyndroom

Behandeling

Het is niet nodig om koorts te verlagen. Een hogere lichaamstemperatuur helpt om de infectie te bestrijden. Zorg ervoor dat je de warmte goed kwijt kunt en kleed je niet te warm. Meestal is alleen een laken in bed voldoende. Je hoeft niet in bed te blijven en mag gewoon naar buiten wanneer je koorts hebt.

Zorg ervoor dat je voldoende drinkt. Je verliest veel vocht wanneer je koorts hebt en zweet. Het risico op uitdroging is vooral verhoogd bij jonge kinderen en bij mensen boven de zeventig jaar. Je droogt nog makkelijker uit wanneer je veel overgeeft of ernstige diarree hebt.

Als je je erg ziek voelt, kun je paracetamol gebruiken om pijn te verminderen en je beter te voelen. Je (huis)arts kan antibiotica voorschrijven wanneer je een infectie met een bacterie hebt. Koorts wordt echter meestal veroorzaakt door een infectie met een virus. Antibiotica helpen niet tegen een virus.

Prognose

Koorts kan enkele dagen aanhouden. Bij de helft van de kinderen duurt de koorts vier dagen, bij een kwart van de kinderen een week. De duur van de verhoogde lichaamstemperatuur zegt niet veel over de ernst van de onderliggende ziekte.