Kom te weten wie je bent...

“Jij bent volgens mij rustig en flexibel, echt een makkelijk persoon.” Ik kijk voorzichtig om me heen. Niemand. Dus ja, hij heeft het tegen mij. Ik ben meegaand en makkelijk. Tijdens de afsluitingsborrel van een cursus creatief schrijven lijkt het sommige cursisten leuk om elkaar eens te vertellen wat we van elkaar denken. Men vindt mij over het algemeen ‘zachtaardig’ en ‘vrolijk’. Ik houd wijselijk mijn mond.

Een beetje in de war fiets ik na de borrel naar mijn vrienden die verderop in de kroeg zitten. Verbaasd vertel ik hun wat ik heb gehoord. “Jij kunt inderdaad heel makkelijk en meegaand zijn”, zegt een van hen. “En ik vind je ook zachtaardig en vrolijk”, zegt een ander. Ik staar hen aan. “Vind je dat zelf dan niet?”, vragen ze. Meegaand, vrolijk: het lijkt allemaal aardig, maar ik vind het ook een beetje saai en nietszeggend. Misschien heb ik stiekem gehoopt op kwalificaties als ‘ondoorgrondelijk’, ‘geestig’ en ‘eigenzinnig’.

Hoe kan dat?

De manier waarop we onszelf zien, wijkt soms af van het beeld dat andere mensen van ons hebben. Hoe komt dat?
● Volgens Timothy Wilson, hoogleraar psychologie en schrijver van het boek Vreemden voor onszelf, is het moeilijk om jezelf echt te leren kennen omdat we voor een deel worden gestuurd door ons onderbewuste. Dat onderbewuste wil ons graag een goed zelfgevoel geven. Veel  mensen schatten zichzelf daarom leuker, beter, slimmer of sportiever in dan ze in werkelijkheid zijn. Zo houden ze hun positieve zelfbeeld in stand. Onbewust zullen ze positieve informatie over zichzelf beter onthouden dan negatieve. Dat is nuttig: mensen die zich goed voelen over zichzelf, staan makkelijker in het leven en durven meer aan. Toch is het ook heel waardevol om te weten te komen wat anderen van je vinden. Op alle gebieden in je leven (liefde, werk, vriendschap, familie) vormen anderen zich een beeld van je en dat beïnvloedt de manier waarop ze op je reageren. Je kunt hun reacties beter plaatsen als je weet wat ze in je zien.
● Volgens hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk is de meest basale verklaring voor het verschil tussen ons zelfbeeld en het beeld dat anderen van ons hebben het actor-waarnemer-effect. Wijzelf als actor zien de omgeving en reageren daarop: we reageren bijvoorbeeld agressief omdat iemand ons afsnijdt in het verkeer. Maar anderen, de waarnemers, zien vooral ons gedrag en beoordelen ons daarop.
● Een andere verklaring voor het feit dat mensen zichzelf anders zien dan anderen, is het gegeven dat we onze eigen non-verbale communicatie niet waarnemen. Die zit boordevol informatie over ons. Het gaat om gedrag waarvan je je zelf vaak niet eens bewust bent, maar dat voor anderen overduidelijk is: teleurstelling nadat je bent afgewezen, opluchting omdat een vervelende afspraak niet doorgaat. Het zijn de kleine veranderingen in je gezichtsuitdrukking en de toon van je stem die verraden wat er door je heen gaat. Kortom, anderen zien iets wat we zelf bijna nooit zien: hoe we bewegen, praten, kijken, lachen. Daarmee vertellen we veel over hoe we zijn.

Ontdek je blind spots

Een goede manier om inzicht te krijgen in het beeld dat er van je bestaat in de ogen van anderen, is door je persoonlijkheid vanuit vier verschillende perspectieven te bekijken. De bright spots zijn kenmerken die zowel voor jezelf als voor anderen kraakhelder zijn. Ben je een praatgrage gangmaker, dan weet jij dat en anderen weten dat vanzelfsprekend ook. De dark spots zijn kenmerken die zowel voor jou als voor anderen in het duister gehuld blijven. Denk aan onbewuste krachten die je gedrag sturen: de gangmaker is bijvoorbeeld onbewust bang om alleen te zijn. Dat weten anderen niet, en jijzelf weet het misschien ook niet. De personal spots zijn heimelijke angsten en genoegens die je voor jezelf houdt, zoals de angst om af te gaan tijdens een vergadering op je werk. Jij weet dat, anderen niet. En tot slot zijn er de gevreesde blind spots: gedrag of karaktertrekken die voor anderen overduidelijk zijn, maar die je zelf niet ziet. Bij intelligentie en aantrekkelijkheid spelen die blind spots vaak een rol. We zijn blijkbaar niet goed in staat om onszelf op deze twee eigenschappen te beoordelen. Intelligentie en aantrekkelijkheid hangen immers sterk samen met zelfvertrouwen en niet met de objectieve mate van intelligentie of aantrekkelijkheid. Mensen met een po-
sitief zelfbeeld vinden zichzelf dus intelligenter en aantrekkelijker dan ze objectief gezien zijn, terwijl mensen met een negatief zelfbeeld zichzelf minder intelligent en aantrekkelijk vinden dan ze objectief gezien zijn. Uit onderzoek blijkt bovendien dat je vrienden veel beter in staat zijn om objectief te oordelen over je intelligentie en aantrekkelijkheid.

Je wordt geloofwaardiger!

Opvallend is dat mensen die depressief zijn en die vaak een laag zelfbeeld hebben, de meest realistische inschatting van zichzelf maken. Zij zien vooral hun minder mooie eigenschappen. Een beetje zelfbedrog zou dus kunnen voorkomen dat je in een depressie zakt, maar je moet wel realistisch blijven. Bij wie te veel onrealistische ideeën over zichzelf heeft, kan het verkeerd uitpakken. Iemand kan zichzelf bijvoorbeeld onnodig frustreren als hij kunstschilder wil worden terwijl hij amper een kwast kan vasthouden. Andersom bestaat het risico dat je onderpresteert als je jezelf te laag inschat. Je kiest dan een baan die ver onder je niveau ligt, of je gaat om met mensen die je eigenlijk maar weinig te bieden hebben. Als je wilt groeien en jezelf wilt ontwikkelen, moet je je zelfbeeld kunnen bijstellen als dat nodig is. Daarbij is het van groot belang te weten hoe anderen jou zien. Weten hoe je overkomt en hoe anderen jou zien, is misschien confronterend, maar je leert jezelf wel beter kennen, waardoor je ervoor kunt zorgen dat de manier waarop je jezelf presenteert overeenkomt met je zelfbeeld. Daarmee laat je mensen zien dat je jezelf kent en dat maakt een betrouwbare indruk. Dat werkt in je voordeel tijdens een sollicitatiegesprek, maar ook als je nieuwe mensen ontmoet. Neem het voorbeeld van een man die zichzelf in zijn sollicitatiebrief omschrijft als iemand die  ‘avontuurlijk is en van uitdagingen houdt’. Als hij binnenkomt, zien de leden van de sollicitatiecommissie direct dat hij behoudend en een tikkeltje saai is. Als deze man zich in zijn brief had gepresenteerd als iemand die houdt van zekerheid, maar nu toe is aan wat avontuur, dan was hij in het gesprek veel geloofwaardiger en dus beter overgekomen.

Niet fijn, wel nuttig

Getty Images

Hoe kom je erachter wat voor beeld anderen van jou hebben? Volgens Timothy Wilson zijn er verschillende manieren om jezelf te leren kennen. Bijvoorbeeld door te kijken hoe anderen op jou reageren. Wat vinden ze eigenlijk van jou? Als een goede vriend of vriendin een persoonlijkheidsvragenlijst voor jou invult, is de kans groot dat die antwoorden meer zeggen over jouw gedrag dan de lijst die jij zelf invult. Een andere manier om jezelf te leren kennen, is te kijken naar je gedrag. De dingen die je doet – impulsieve en spontane acties, plotselinge emotionele buien – vertellen meer over jezelf dan eindeloze pogingen om het hoe en waarom van je gedrag te doorgronden. Stel dat je je al tijden voorneemt om een andere baan te zoeken, maar je vindt steeds weer een excuus om het uit te stellen: te druk, eerst nog even die verhuizing of dat project afronden... Dan is er waarschijnlijk iets anders aan de hand. Iets wat je niet durft te onderkennen. Misschien ben je bang om te solliciteren, of je vindt het moeilijk om aan iets nieuws te beginnen. Natuurlijk: het kan behoorlijk confronterend zijn om objectief naar jezelf te kijken. Daarom doen we het vaak liever niet. Maar bedenk dan dat er op iedereen wel iets is aan te merken. En dan kun je maar beter precies weten wát dat in jouw geval precies is...

Leugens scheppen mooi profiel

‘Man, 48 jaar. Houd van spanning en avontuur. Is ondernemend en creatief. Kookt en fietst graag.’ Aan twee zaken in deze omschrijving heb je wat: de persoon in kwestie houdt vast van koken en van fietsen. Maar kookt hij elke dag of één keer per week? Haute cuisine of een receptje uit de Allerhande? Hetzelfde geldt voor fietsen. Fietst hij elke dag tien minuten naar zijn werk of maakt hij geregeld toertochten van honderd kilometer? Over die andere persoonlijkheidskenmerken kun je maar één ding zeggen: deze persoon presenteert zichzelf graag als avontuurlijk en ondernemend. Maar of hij dat echt is, blijft gissen. Uit onderzoek blijkt dat een derde van de vrijgezellen bewust of onbewust niet de waarheid vertelt als hij of zij een online profiel aanmaakt. Er wordt vooral gelogen over postuur en lichaamsgewicht. Ook wat betreft leeftijd, opleidingsniveau, werk, rook- en drinkgedrag neemt men het niet zo nauw met de waarheid. Wil je zelf wel een eerlijk online profiel aanmaken? Vraag je vrienden dat voor je te doen.En andersom, wanneer je contact met iemand hebt via internet, vraag dan wat zijn vrienden over hem zeggen.