Het chemobrein: wat is het en is er iets aan te doen?

Ongeveer één op de vijf mensen met of na kanker heeft last van concentratie- of geheugenproblemen. Zij hebben dan een 'chemobrein': een term die vanuit Amerika overgewaaid is naar ons land. Het betekent dat het brein met kanker - of na behandeling ervan - niet meer zo goed functioneert als ervoor. Gelukkig worden de klachten meestal na een tijd minder of verdwijnen ze helemaal. Een kleine groep kan er langer last van houden.

Chemobrein: symptomen

Je kunt een chemobrein vooral herkennen aan problemen met je geheugen en/of concentratie, maar er zijn nog meer symptomen waar je mee te maken kan krijgen, zoals:

• geheugen- en concentratieproblemen
• extra gevoeligheid voor prikkels in de omgeving
• minder goed tegen stress kunnen
• moeite hebben met tijdsdruk
• snel vermoeid zijn

Neuropsycholoog Sanne Schagen van het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis doet al jaren onderzoek naar het chemobrein. Hoewel de term anders doet vermoeden, komen de klachten volgens haar niet alleen door chemotherapie. "We hebben heel veel onderzoek gedaan, dus we weten dat chemotherapie bij een klein deel tot dit soort veranderingen kan leiden. Maar we weten ook dat bijvoorbeeld hormonale behandelingen dat kunnen doen. En sommige mensen die geopereerd en bestraald zijn, kunnen ook cognitieve klachten hebben", legt zij uit in deze video. Toch mogen we van haar, alle klachten samengevat, spreken van een chemobrein.

Oorzaak van het chemobrein

Er wordt al jarenlang onderzoek naar de oorzaak van het chemobrein gedaan. De klachten kunnen bijvoorbeeld komen door de behandelingen, vermoeidheid en hormonale veranderingen. Daarnaast spelen angst, stress en depressie mogelijk ook een rol. Hopelijk is hier in de toekomst meer duidelijkheid over, zodat er ook een eventuele behandeling kan worden vastgesteld.

Wat kun je doen aan een chemobrein?

1. Zorg voor structuur in je leven: doe dingen op vaste tijdstippen en bewaar spullen op vaste plekken.
2. Maak lijstjes, vink taken af en gebruik je (digitale) agenda, eventueel met herinneringsmelding.
3. Zorg voor voldoende rust en slaap.
4. Probeer actief te blijven en beweeg voldoende.
5. Concentreer je op één taak tegelijk.
6. Licht familie, vrienden en collega’s in over je klachten.

Heb je last van cognitieve klachten die passen bij het chemobrein, dan gaat dat vaak samen met andere problemen, zoals stress en depressie. Je kunt deze problemen zelf of eventueel met hulp van een zorgverlener aanpakken. Meestal worden je klachten dan minder. Heb je veel last van je klachten? Neem dan contact op met je huisarts of behandelend specialist.