Nieuwe behandelingen bij uitzaaiingen

Een op de vier borstkankerpatiënten krijgt uitzaaiingen. Wanneer die alleen in de okselklieren dicht bij de borst zitten, is er nog kans op genezing. De behandeling is er dan op gericht om de uitzaaiingen helemaal weg te halen. Zijn er uitzaaiingen op andere plekken in het lichaam, dan is genezing nu (nog) niet mogelijk. De behandeling is dan bedoeld om tijd te winnen en om klachten, bijvoorbeeld pijn, tegen te gaan. De meeste patiënten met uitgezaaide borstkanker leven vanaf het moment van de diagnose gemiddeld drie jaar. Deze ‘overlevingsduur’ wordt steeds langer, dankzij betere behandelingen.

Borstkanker: extra jaren voor sommige patiënten

Grofweg zijn er drie typen borstkanker. Het ongunstigst is ‘triple-negatief’: de kanker is hormoon-ongevoelig en het eiwit HER2 is afwezig. 10 procent van de patiënten heeft het. De meesten leven na de diagnose minder dan twee jaar. Nieuwe geneesmiddelen zijn in ontwikkeling.

Zo’n 70 procent van de patiënten heeft hormoongevoelige borstkanker met weinig uitzaaiingen. Zij krijgen eerst hormoontherapie, maar na een tijdje werkt dit niet meer goed. Sinds kort kunnen nieuwe middelen de stap naar chemotherapie met enkele maanden uitstellen.

Voor patiënten met veel HER2-eiwit (20 procent) zijn er nieuwe medicijnen: de HER2-remmers. Hiermee leven zij nu gemiddeld nog zo’n vier jaar; dit waren er minder dan twee. Naast hormoon- of chemotherapie krijgen zij ook vaak immunotherapie met trastuzumab. “Er loopt veelbelovend onderzoek waarbij aan dit middel een giftige stof is gekoppeld die de kankercel beschadigt. Dit is eerdaags in Nederland beschikbaar voor patiënten met uitgezaaide borstkanker met het HER2-eiwit”, zegt hoogleraar medische oncologie Epie Boven van het VU Medisch Centrum in Amsterdam.

Het laatste nieuws op borstkankergebied vindt u op borstkanker.nl, de site van de Borstkankervereniging Nederland, waar (ex-)patiënten ook ervaringen kunnen delen en steun kunnen vinden.

Prostaatkanker: veel nieuwe middelen

Ook bij prostaatkanker komen uitzaaiingen vaak voor. Op het moment van de diagnose heeft 15 procent uitzaaiingen. Nog eens 20 procent ontwikkelt ze later. Patiënten met uitzaaiingen leven gemiddeld nog twee jaar. Zonder uitzaaiingen kan de ziekte vaak jarenlang onder controle worden gehouden met hormoontherapie.

Op een gegeven moment werkt die behandeling niet meer. Een patiënt die hormoon-ongevoelig is geworden, leeft daarna gemiddeld nog twee jaar. Er zijn meerdere behandelingen waardoor patiënten minder last hebben van bijvoorbeeld pijn. Ze krijgen meestal eerst chemotherapie (Docetaxel). Maureen Aarts, internist-oncoloog aan het Maastricht Universitair Medisch Centrum: “De vooruitzichten worden beter, doordat steeds nieuwe middelen beschikbaar komen.”

Nieuwe medicijnen

Er zijn een paar nieuwe middelen die na de behandeling met Docetaxel gebruikt kunnen worden en die het leven met enkele maanden verlengen (cabazitaxel, Abiraterone en Enzalutamide). Maureen Aarts verwacht dat er snel ‘doelgerichte therapieën’ komen die de kankercellen bij prostaatkanker ten gronde richten. Dat zou een grote stap vooruit betekenen. Eerder dit jaar zijn de resultaten gepubliceerd van een studie met zeer veelbelovende resultaten, waarbij de uitzaaiingen in het bot bij 68 procent van de patiënten veel minder werden. Bij 12 procent waren ze zelfs helemaal verdwenen. Recent is een grotere studie afgerond. Als de resultaten hiervan ook zo goed zijn, duurt het volgens Aarts nog zo’n twee tot drie jaar voordat het middel beschikbaar komt.

Melanoom: grote stappen vooruit 

Van alle soorten uitgezaaide kanker zijn de ontwikkelingen bij melanoom (een vorm van huidkanker) het gunstigst. Zo werkt Vemurafenib, een ‘doelgerichte therapie’, erg goed bij de helft van de patiënten met uitgezaaid melanoom. Maar het werkt gemiddeld slechts een half jaar. Daarnaast zijn er drie nieuwe soorten immunotherapie.

Prof. Daniel Peeper, hoofd Moleculaire Oncologie van het Antoni van Leeuwenhoek: “Met name combinaties laten een spectaculaire verbetering zien, maar vooralsnog is deze aanpak alleen nog onderzocht in klinische trials, ofwel: bij tests met proefpersonen. Ook hebben deze combinaties nog veel bijwerkingen. Er zijn patiënten bij wie de ziekte nu al twee jaar wegblijft. Wellicht zijn daar mensen bij die uiteindelijk genezen kunnen worden verklaard.” Op termijn verwacht Daniel Peeper dat er medicijnencocktails komen (net zoals bij hiv is gebeurd) waardoor melanoom een chronische ziekte wordt, of zelfs kan worden genezen. Deskundigen hopen dat dergelijke stappen ook bij andere vormen van kanker gezet kunnen gaan worden.

Behandelingen

Wat houden de verschillende behandelingen in?

• Hormonale therapie: Sommige hormonen in het lichaam maken dat kankercellen makkelijker groeien of uitzaaien. Hormoontherapie verhindert dit.
• Bestraling: Plaatselijke behandeling die kankercellen vernietigt. De omliggende gezonde cellen worden zoveel mogelijk gespaard.
• Doelgerichte therapie: Kent verschillende vormen. Een voorbeeld: kleine moleculen kunnen signalen in de kankercel blokkeren, waardoor de cel zich niet meer kan delen of doodgaat.
• Immunotherapie: Medicijnen die een afweerreactie tegen kankercellen stimuleren. Hierdoor kunnen de kankercellen zich niet meer delen. Voor deze therapie zijn veel nieuwe medicijnen in ontwikkeling.