La dolce vita

Het was iets voor rijke ­jongens uit de Europese elite in het Victoriaanse tijdperk. Zij waren het bijna aan hun stand verplicht om een Grand Tour te maken: een ­uitgebreide culturele reis door het Europese vaste­land, met name Italië, om hun upperclass opvoeding in stijl af te ronden. Rijke meisjes mochten ook op pad, mits gechaperonneerd door een ­ongetrouwde tante. Het avontuur van deze jongelui kun je nu op de fiets herbeleven met de Grand Tour Rando. In de groene, zacht ­glooiende heuvels van de regio Umbrië is een driehonderd kilometer lange tocht uitgezet langs Romeinse ruïnes, woeste watervallen, renaissancekunst en wijnvilla’s.

Links: de omgeving van Orvieto. Rechtsboven: cipressen langs een landweggetje bij Orvieto. Rechtsonder: de zestig meter diepe Waterput van San Patrizio.    

Sensuele engelen

Als er één plek is waar je de Italië-euforie van jonge reizigers als Goethe en Lord Byron perfect kunt navoelen, is het Orvieto. We hebben deze stad als startpunt gekozen voor onze Grand Tour Rando. Tronend op een sokkel van vulkanisch tufsteen rijst Orvieto op uit een vriendelijke vallei, waarvan de schoonheid sinds 1800 niet is aangetast. Een lichtstraal strijkt over de ­velden en raakt de marmeren façade van de kathedraal, de Duomo di Orvieto, die daardoor als een diamant fonkelt. De kathedraal is het pronkstuk van de stad. Bijbelse reliëfs en sensuele engelen­gezichten sieren de voorgevel. Ook zien we duivelskoppen die zo uit Dantes ­Inferno lijken te komen. Met de duivelse grimassen nog op ons netvlies dalen we een paar straten verderop in de onderwereld af. Een dubbele trap spiraalt zestig meter diep de Waterput van San ­Patrizio in. Als we weer bovengronds terugkeren, lijkt het zonlicht nog warmer over de honingkleurige gevels te strijken, het aardewerk in de vele keramiekwinkels nog kleurrijker te schitteren, en de jasmijn in de steegjes nog zoeter te geuren.

Tomaso’s droomstad

Het parfum van bloemen zal ons de hele fietstocht begeleiden: in het voorjaar worden de wegen van ­Umbrië omzoomd door grootbloemige brem. Als we onze ogen sluiten, wanen we ons bijen die honinglikkend tussen de bloemen zoeven. Ook voor het oog is het een feest. Rond het wijnkasteel van Sala lijken de gele bremstruiken zelfs het hele landschap in vuur en vlam te zetten. Het noordelijkste puntje van de route bereiken we bij La Scarzuola, een door tuinen omgeven stad die in de twintigste eeuw is ontworpen door architect Tomaso Buzzi. Hij maakte met La Scarzuola zijn ‘ideale stad’: een surrealistische mix van tempels, vijvers, theaters, cipressen en kathedralen. We worden in dit magische labyrint rondgeleid door de neef van de ontwerper, Marco Solari, die al jaren bezig is de nalatenschap van zijn oom te restaureren. “Tomaso was een creatief genie, maar tegelijk ook een onpraktische dromer”, verzucht hij. “Onder zijn ogen verkochten de bouwvakkers het cement, en metselden ze de tufstenen met nat zand op elkaar. Wat je hier ziet, lijkt niet alleen op zandkastelen uit een kinderdroom; het is helaas net zo fragiel.” Marco leidt ons naar de oudste hoek van de tuin, waar Franciscus van Assisi ooit een bron geslagen zou hebben en waar wij onze bidons vullen. Het water hebben we hard nodig tijdens de klim naar het hoogste punt van de route: de 800 meter hoge Monte Peglia. De inspanning is de moeite waard, want de top biedt uitzicht op de besneeuwde pieken van het Sibillini-gebergte in het oosten. Er volgt een lange ­afdaling door dichte bossen naar het Lago di Corbara, een stuwmeer in de Tiber. De dagen erna fietsen we oostwaarts door het golvende goud van de Umbrische koren­velden, hier en daar bewaakt door elegante zuilenrijen van cipressen.

Boven: bloeiende brem met in de verte het wijnkasteel van Sala. Rechtsboven: de waterval van Marmore. Midden: de kathedraal van Orvieto torent hoog boven de stad uit. Rechtsonder: ruïnes bij Narni.

Gigantische waterval

Niet ver van de gemeente Acqua­sparta stappen we af om te voet door de ruïnestad Carsulae te dwalen. Dit was een van de belangrijkste Umbrische steden in de ­Romeinse keizertijd. De tribunes van het amfitheater zijn half met brem overgroeid. Verbaasd kijken we elkaar aan als we vaag het gejuich van toeschouwers horen. Het blijkt het gebrom van hommels te zijn. Onder de imposante boog van de stadspoort, waar ooit het gestamp van soldatenlaarzen weerkaatste, horen we de melancholische roep van de hop. Dit is beslist zo’n plek waarvan het romantische hart van de Victoriaanse jongeling sneller ging kloppen. Ten oosten van Terni ligt nog zo’n romantisch hoogtepunt: de waterval van Marmore. Lord Byron wijdde er een paar van zijn meest jubelende dichtregels aan. We zien massieve gordijnen van stuivend water die 160 meter langs een steile jungle­wand omlaag storten – en zijn sprakeloos. Dit hoort thuis in het binnenland van Brazilië, niet in de Umbrische heuvels! Er zit een kern van waarheid in, want de waterval is niet natuurlijk. Romeinse ingenieurs creëerden hem door de rivier Velino om te leiden naar de kloof van de rivier Nera.

Linksboven: fietsvrienden Paul en Mick op de trappen van de kathedraal van Orvieto. Linksonder: fresco’s in Narni. Rechts: La Scarzuola, de wonderlijke droomstad van Tomaso Buzzi.

Geheimzinnig deurtje

We volgen de Nera stroomopwaarts en bereiken een dal dat tot het mooiste van de route behoort. Op steensokkels liggen hier juwelen van dorpen, zoals Collestatte en ­Arrone, met kerkjes die verrassend mooie fresco’s herbergen. Daarna buigt de route terug naar Terni en via Stroncone komen we in het stadje Narni. In de Romeinse tijd heette het Narnia, een naam die schrijver C.S. Lewis inspireerde tot zijn beroemde kinderboek over een fantasieland dat via een kastdeur te bereiken viel. De kronkelende middeleeuwse straten vol bogen en trappen ademen de sprookjessfeer van Lewis’ boek. We passeren de oude stad Amelia, hoog tegen een heuvel gebouwd en met uitzicht op de rivier Tiber, en fietsen terug naar Orvieto. Daar bezoeken we even buiten de stad het wijngoed Tenuta le Velette. Eigenaar Corrado Bottai leidt ons rond in een spelonkige wijnkelder waar zijn familie al zeven generaties bijzondere flessen laat rijpen. “Laatst vond ik er één uit 1880 en die bleek nog goed te drinken”, meldt hij trots. Maar het meest onder de indruk zijn we toch wel van de toegang tot de wijnkelder, een lange afdalende gang die direct achter een houten deurtje in de keuken van het oude wijnpaleis begint. Alsof je Narnia binnenstapt. En eigenlijk is dat ­Narnia-gevoel nooit ver weg geweest tijdens onze Grand Tour Rando.

Kijk voor meer hoogtepunten op www.plusonline.nl/umbrie

Grand Tour Rando praktisch

Uitzicht over de wijngaarden bij Tenuta le Velette.

Zo kom je er
Per auto is de afstand van Utrecht naar Orvieto 1500 km. Ryanair vliegt vanaf Brussel naar Perugia Airport vanaf €46 (retour); vervolgens kun je in zo’n 2 uur met de trein van Perugia naar Orvieto. Transavia vliegt vanaf Rotterdam naar Rome vanaf €85 (retour). Daarvandaan ben je met de trein in ongeveer een uur in Orvieto.

De beste reistijd
Het voorjaar (vanwege de vele bloemen) en de nazomer.

De fietsroute
De route is ruim 300 km lang. Conditie is vereist: er zitten enkele steile stukken in. Vanaf het voorjaar van 2015 is de hele route van richtingbordjes voorzien. Kijk voor een gedetailleerde routekaart op www.bikemap.net/it/route/2571916-grand-tour-rando-extreme. Hier kun je ook de gps-coördinaten van de route downloaden.
Handig: de Kompass wandel/fietskaarten nummers 2463, 2472 en 2473. Verkrijgbaar bij reisboekhandel Pied à ­Terre, Amsterdam (www.jvw.nl), €11,95 per stuk.

Breng in ieder geval een bezoekje aan…
• La Scarzuola. Wel eerst aanvragen bij www.lascarzuola.com. Entree €10.
• Carsulae. De Romeinse ­ruïnestad (met museum) is van april tot september ­dagelijks geopend van 8.30 tot 19.30 uur. www.carsulae.it. Entree €5.
• De waterval van Marmore. Spectaculair, maar: voert slechts op bepaalde uren water. Kijk voor de tijden op www.marmore.it (klik op Marmore Falls > Times and prices). Entree €9.
• Wijngoed Tenuta Le Velette bij Orvieto. Je kunt er ook prima overnachten. www.levelette.it

Fietshuur en georganiseerde fietsreizen
• Het hoofdkantoor van de organisatie van de Grand Tour Rando bevindt zich bij de waterval van Marmore (www.grandtourrando.com). Men biedt hier een fietsarrangement aan van zeven dagen voor €409 (vijf fietsetappes, inclusief zes overnachtingen en bagagevervoer, exclusief fietshuur). Kijk op www.grandtour­rando.com/pacchetti/pacchetto-blu-extreme/.
• Je kunt de tour beginnen in Marmore, maar ook in ­Orvieto of in een aantal ­andere zogeheten ‘Rando Stations’ (met hotels en B&B’s). Een lijst van deze Stations kun je opvragen bij het Ditt (Distretto Integrato ­Turistico della Provincia di Terni): T 0039-0744431949, of stuur een mail naar info@umbriaexperience.it
• Bij het Ditt kun je ook fietsen huren. De huur van een racefiets of e-bike city kost per dag €28 (zeven dagen €130). Een e-bike high range huren kost per dag €60 (zeven dagen €320).
• Bij het Ditt kun je ook een individueel fietsarrangement bestellen met meer dan vijf etappes (die dan ­tevens korter zijn); fijn als je de tijd wilt nemen voor alle bezienswaardigheden.