BKR is watching you

In opperbeste stemming bezoekt Marije (62) haar hypotheekadviseur. Ze heeft goed gespaard en wil nu een levensloopbestendig appartementje kopen. Alleen nog even een hypotheek regelen. Ze verwacht €50.000 te kunnen lenen. Maar al binnen vijf minuten bederft de adviseur haar humeur. De bank blijkt een veel kleiner bedrag te willen uitlenen. De reden: ze staat weleens rood op haar bankrekening. Dat heeft de bank gemeld bij het Bureau Krediet Registratie (BKR) in Tiel. Sterker nog: alleen al de mogelijkheid om rood te staan moet de bank daar door­geven.

Vuistregel

Rood staan kan sinds dit jaar ­ingrijpende gevolgen hebben voor het verkrijgen van een hypotheek. Je hoeft er trouwens niet eens echt voor in de min te staan. De keuze om rood te mogen staan is ooit gemaakt, dus het risico bestaat dat dit in de toekomst daadwerkelijk gebeurt. Een vuistregel is volgens de Vereniging Eigen Huis: elke €500 die iemand in de min mag staan, leidt tot €2800 minder hypotheek. Een rood-optie tot €1500 kost dus €8400 aan leencapaciteit. Een stel waarvan beide partners rood mogen staan, kan nog minder lenen.

Een probleem van alle leeftijden

Het zijn niet alleen jonge starters op de woningmarkt die hier ­tegenaan lopen als zij hun droom­appartement door de neus geboord zien worden. Ook ouderen die hun woning levensloopbestendig willen verbouwen en hiervoor krediet zoeken, krijgen ermee te maken. In december 2016 is het BKR begonnen met het bijhouden van kleine schulden, zoals roodstand bij de bank. Voor Marije zit er niets anders op dan haar bank snel te laten weten dat zij niet ­langer gebruik wil maken van de mogelijkheid in de min te staan op haar betaalrekening. Dat is trouwens zo geregeld. Eén vinkje op de website van de bank ­aankruisen volstaat.

€250 schuld

Marije is niet de enige die een ­vermelding bij het BKR heeft ­gekregen. Bijna alle Nederlanders met een betaalrekening staan sinds dit jaar in dit kredietregister. Tot vorig jaar stonden alleen leningen, kredieten en schulden van in totaal 8,4 miljoen inwoners vermeld in de databank.

Kleine kredieten

Dit jaar kwamen daar 3,5 miljoen consumenten bij, nadat het BKR ook kleine kredieten (vanaf €250 en met een looptijd van meer dan een maand) begon bij te houden. Dat is het gevolg van een aan­scherping van de Wet op het ­financieel toezicht. Voordien ­werden alleen leningen boven €500 geregistreerd.

Banken

Overigens gaan veel banken in de praktijk soepel om met kleine schulden. ING laat schulden tot €5000 buiten beschouwing bij het verstrekken van leningen. ABN Amro legt de grens bij €2500. Rood staan op zich hoeft dus nog geen probleem te vormen. Dat wist de bank immers allang van zijn eigen klanten. Het gaat de bank om het totale bedrag dat ­iemand her en der heeft geleend.

Nieuw is ook dat achterstand bij hypotheekaflossingen sinds dit jaar al na drie maanden tot een negatieve aantekening leidt. Voorheen was dat pas na vier maanden. Verder leiden restschulden, die ontstaan bij een verlies­gevende verkoop van de woning, tot opname in het register.

Risico’s inschatten

Meer dan één op de zes gezinnen heeft problematische ­schulden. Het BKR houdt daarom in opdracht van de overheid bij welke financiële verplichtingen consumenten zijn aangegaan. De kredietspeurneuzen bewaren gegevens over persoonlijke leningen, doorlopende kredieten, aankopen op afbetaling en achterstanden bij de hypotheek. Verder staan in Tiel schuldsaneringen geregistreerd, maar ook private-leasecontracten, waarmee particulieren een auto financieren.

Risico's van nieuwe klanten

Hypotheekbanken en winkels die spullen op afbetaling verkopen, kunnen aan een registratie zien of iemand elders al leningen heeft lopen en of hij die netjes afbetaalt. Zo schatten zij het risico van nieuwe klanten in.

De toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) controleert of kredietverstrekkers hun meldingen tijdig doorgeven aan het BKR. De strengere ­registraties die sinds dit jaar ­gelden, zijn een gevolg van de nieuwe Europese schuldenrichtlijn, die moet voorkomen dat consumenten in problemen raken door hoge schulden.

Positieve vermelding

Een vermelding in het Centraal Krediet Informatiesysteem (CKI) van het BKR hoeft niet per se slecht uit te pakken. Wie weleens rood staat maar deze schuld altijd netjes op tijd (binnen een maand) aflost, krijgt een positieve vermelding achter zijn naam: dit is een nette betaler. Hetzelfde geldt voor wie de uitgaven van een creditcard aan het einde van de maand ­keurig afrekent. Volgens het BKR staat 91 procent van de Nederlanders ‘positief’ geregistreerd. Zij hebben geen betalingsachterstanden. Een positieve registratie kan zelfs leiden tot een hoger hypotheekbedrag.

Aflossingsachterstand leidt tot negatieve vermelding

Een negatieve vermelding kan echter een weigering van een lening voor een woning veroorzaken. Huurschuld, belastingschuld, ­studieschuld of onbetaalde ­rekeningen bij bedrijven staan ­allemaal niet genoteerd bij het BKR. Een hypotheek wordt ­alleen bij het BKR aangemeld als de aflossingsachterstand drie ­termijnen bedraagt. Dat leidt tot een negatieve aantekening.

Negatieve registratie

Wanneer iemand schulden niet op tijd aflost, verandert zijn positieve registratie in een negatieve. Bij het BKR zetten ze dan een code achter de naam. Dit betekenen ze:

• Code A: Achterstand. De ­geregistreerde loopt enkele ­maanden achter met terugbetalen van schulden.
• Code H: Een betalings­achterstand uit het verleden is netjes hersteld.
• Code 1: Er loopt een ­afbetalingsregeling wegens ­betalingsachterstand.
• Code 2: De kredietverstrekker heeft een incassobureau inge­schakeld om de schuld in één keer op te eisen.
• Code 3: De geregistreerde heeft te weinig geld om een schuld helemaal te voldoen. De schuldeiser kan grotendeels fluiten naar zijn geld. Soms wordt een deel van de schuld kwijtgescholden als oninbaar, maar doorgaans pas nadat een deel is terugbetaald.
• Code 4: De geregistreerde is onbereikbaar voor schuldeisers.
• Code 5: De geregistreerde heeft een preventieve betalingsregeling getroffen met zijn schuldeisers.

Uitgummen moeilijker

Het Bureau Krediet Registratie heeft het dit jaar moeilijker gemaakt om registraties op verzoek van consumenten te schrappen. Voorheen konden uitleners van geld op verzoek van hun leners nog registraties van andere schulden ongedaan maken bij het BKR. Het BKR heeft de drempels tegen het uitgummen van een registratie verhoogd toen bekend werd dat commerciële bureaus zich lieten betalen door consumenten om hun registratie te laten verwijderen. De bureaus stellen dat een kwart van de vermeldingen in aanmerking komt voor verwijdering, bijvoorbeeld omdat het om kleine schulden gaat.

Bergen aan documentatie

Terechte registraties kunnen nu helemaal niet meer ongedaan worden gemaakt. Onterechte vermeldingen, bijvoorbeeld wanneer een telefoonwinkel een foute melding heeft doorgegeven, kunnen alleen worden gewist met een berg aan documentatie. Dat begint met een bezwaarbrief aan de kredietinstelling (bank, telefoonwinkel, postorderbedrijf), met schriftelijke bewijsstukken, waaruit blijkt dat er nooit betalingsproblemen zijn geweest. Stuur kopieën mee van contracten, belangrijke correspondentie en mails en betalingsbewijzen.

Afhankelijk van goedwillendheid

Als de kredietverstrekker de fout erkent, moet hij opdracht geven aan het BKR om de foute vermelding te schrappen. Als geregistreerde kun je dat niet zelf doen, je bent afhankelijk van de goedwillendheid van de kredietverlener. Is de kredietgever het niet met je eens, dan kun je terecht bij de Geschillencommissie BKR, waar je de hele zaak opnieuw indient. De Geschillencommissie oordeelt ­vervolgens of de klacht terecht is. De uitspraak is bindend voor beide partijen. Er is geen beroep tegen mogelijk bij de rechter. Na beëindiging van het krediet blijft de registratie bij het BKR nog vijf jaar bewaard en zichtbaar in het systeem. Daarna verdwijnt de aantekening automatisch.

De limiet van een creditcard

Niet alleen rood staan op je bankrekening valt onder het BKR-volgsysteem. Ook de maandelijkse limiet van een creditcard, voor velen €500, kan worden opgenomen in de databank. Kaarten die gespreide afbetaling in meerdere termijnen toestaan, krijgen automatisch een registratie. Wie vaak achterstanden oploopt bij het terugbetalen van zijn creditcard, verkleint de kans een hypotheek te krijgen. De Vereniging Eigen Huis adviseert de creditcard de deur uit te doen als je hem toch al weinig gebruikt. Scheelt ook weer kosten bij de bank.

Leasen is lenen

Een privé-leaseauto heeft een paar belangrijke voordelen. Je rijdt voor een vast bedrag per maand en rekent verder alleen de brandstof af. Sinds dit jaar staat elk leasecontract evenwel geregistreerd bij het BKR, dat 65 procent van het maand­bedrag beschouwt als lening. Dit kan grote gevolgen hebben voor het vinden van een hypotheek. Een leasecontract van €9000 per jaar kan de leencapaciteit voor een woning €50.000 doen dalen. Dit geldt overigens niet voor een auto van de zaak.

Mobieltje op de pof

Vanaf 1 april dit jaar staan ­peperdure mobieltjes van Apple, Samsung en andere merken bij het Bureau Krediet Registratie (BKR) geregistreerd als een lening wanneer ze zijn aanschaft met geleend geld. Veel smartphones worden op de pof gekocht. De gebruiker betaalt het toestel dan in één of twee jaar af in maandelijkse termijnen. Veel mensen maken zichzelf misschien wijs dat zij het telefoontje gratis krijgen, omdat de prijs ervan inbegrepen lijkt te zijn in het maandabonnement. Maar per saldo pakken de afbetalingen vaak duurder uit dan zelf een toestel kopen en een eigen simkaart meebrengen. Het ‘abonnement’ is wettelijk gezien niets anders dan een afbetalingsregeling voor een lening.

Vorm van kredietverstrekking

Vanaf dit jaar moeten telecom­bedrijven zich houden aan de Wet op het financieel toezicht (Wft). Bij telefoons duurder dan €250 beschouwt de wet deze aanschaf als een vorm van kredietverstrekking: de lening wordt dus geregistreerd bij het BKR in Tiel. Wie zijn smartphone keurig maandelijks afbetaalt, krijgt ­alleen een positieve registratie. Een betalingsachterstand van meer dan één maand leidt tot een negatieve aantekening. Kopers van een duur mobieltje moeten bovendien in de winkel hun inkomen opgeven, om te toetsen of zij een krediet van €250 wel kunnen betalen.

Gevolgen voor de hypotheek

De aanschaf van een mobieltje op afbetaling kan grote gevolgen hebben bij het afsluiten van een hypotheek. De Hypotheekshop heeft al eens berekend dat je per mobieltje €4000 minder hypotheek kunt krijgen. Bij een huishouden met twee toestellen kan dit oplopen tot €8000.

Borg staan voor (klein)kind

Wie als (groot)ouder borg staat voor een hypotheek van een (klein)kind, loopt bij het BKR kans op een negatieve ­aantekening wanneer het kind zijn financiële verplichtingen niet nakomt en de borgverleners ook niet betalen. Zowel ­(groot)ouders als kind staan dan geregistreerd bij het BKR. Betaalt de borgverlener wel, dan krijgt niemand een aantekening.

Studieschuld van een (klein)kind

Alvorens fiscaal-vriendelijk geld te schenken aan (klein)kinderen voor de koop van een woning, kan het belangrijk zijn om na te gaan of zij eventueel nog studieschulden hebben staan. Het BKR registreert weliswaar geen studieschulden, maar als je kroost naast de schenking op zoek moet naar een hypotheek, wil de bank het wel graag weten. Uit onderzoek blijkt dat vier op de tien aanvragers van een ­hypotheek een studieschuld verzwijgt tegenover de hypotheekbank. Strafbaar is dit niet en een jokkende huizenkoper kan soms wel tot €100 per maand extra lenen. Het lijkt dus aanlokkelijk. Daar staat tegenover dat iemand beter eerlijk kan zijn tegenover zichzelf: hoeveel schuld kan ik eigenlijk aan zonder later in de problemen te komen?

Er is nog een reden waarom het niet slim is een studieschuld te verzwijgen. Wie een woning heeft met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) en het huis moet verkopen met een restschuld, verliest de aanspraak op een uitkering van de NHG wanneer uitkomt dat er een studieschuld verzwegen is.

Stemmen voor registratie van studieschulden

Het BKR registreert de studieschulden niet, omdat het ministerie van Onderwijs wil voorkomen dat ouders en kinderen angstig worden voor lenen, en dus misschien niet verder leren. Inmiddels gaan er steeds meer stemmen op die willen dat het BKR studieschulden gaat ­registreren. Niet alleen de banken roepen hierom. Ook budgetvoorlichter Nibud, de Vereniging Eigen Huis en het BKR zelf willen paal en perk stellen aan het stilhouden van studieschulden. Zij waar­schuwen dat deze schulden het besteedbare inkomen van de ­huizenkopers aantasten, ­waardoor zij in financiële ­problemen kunnen komen.

Wilt u nazien wat het BKR over u weet? Voor €17,65 krijgt u een overzicht per post thuisgestuurd.

Dit artikel is eerder verschenen in Plus Magazine juni 2017. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!