Prikkelbare darm syndroom (PDS)

Wat is prikkelbare darm syndroom?

Prikkelbare darm syndroom (PDS), Irritable Bowel Syndrome (IBS) in het Engels, is een chronische aandoening aan het maag-darmkanaal, met name aan de dikke darm. PDS wordt gerekend tot de zogenaamde functionele maag-darmklachten. Dat betekent dat de werking van de darmen is verstoord, zonder dat er een ziekte aan te wijzen is die hiervan de oorzaak is. Men spreekt van een 'prikkelbare darm' als deze te beweeglijk of gevoelig is. Patiënten kunnen last hebben met spasmen of krampen in hun darmen. Bij meer dan 60 procent van de gevallen reageren de zenuwen van de darmwand overgevoelig als deze uitzet. Dit uit zich met name in buikpijn of buikkrampen, maar ook problemen met de ontlasting, zoals diarree of constipatie (verstopping). Een opgezet gevoel en winderigheid zijn ook veel voorkomende klachten. Prikkelbare darm syndroom heeft dus niet altijd een duidelijke oorzaak, maar er zijn wel behandelingen die de klachten kunnen verminderen. Veel patiënten geven ook aan dat het juiste dieet een positieve invloed kan hebben.

Oorzaken van prikkelbare darm syndroom

Prikkelbare darm syndroom is geen ziekte, maar een aandoening met bepaalde samenhangende klachten. Deze klachten kunnen verschillende oorzaken hebben, zoals:

• besmetting met een darmparasiet
• een schimmelinfectie, zoals Candida
• darmontsteking
• een tekort aan alvleesklierenzymen
• afwijkende darmflora, met bijvoorbeeld te veel gisten
• een chronische galaandoening

Symptomen prikkelbare darm syndroom

PDS gaat gepaard met diverse klachten. De meest voorkomende zijn:

• buikpijn
• buikkrampen
• constipatie
• diarree
• opgezette buik/opgeblazen gevoel
• winderigheid

PDS kan ook voor meer algemene klachten zorgen, die je misschien niet meteen in verband brengt met je darmen, zoals maagklachten, blaasproblemen, hoofdpijn, fybromyalgie, vermoeidheid, pijn in de zij of de rug of pijn bij de geslachtsgemeenschap.

Hoewel prikkelbare darm syndroom een chronische aandoening is, ervaart niet iedereen continu klachten. Dit kan per persoon en van dag tot dag verschillen. Perioden zonder klachten zijn ook heel goed mogelijk. Ook de hevigheid van de klachten verschilt per persoon. De meeste mensen met PDS geven aan dat hun dieet klachten kan verminderen of verergeren.

Hoe wordt de diagnose prikkelbare darm syndroom gesteld?

Voor het stellen van de diagnose prikkelbare darm syndroom hanteert een arts de zogenaamde Rome IV criteria. Dit houdt onder andere in dat je klachten worden gediagnosticeerd als PDS als ze minimaal zes maanden voortduren en er geen andere oorzaak voor te vinden is. Daarnaast moet je in de afgelopen drie maanden gemiddeld een keer per week buikpijn gehad hebben, wil er sprake zijn van PDS. Volgens de Rome IV criteria voor PDS moet er ook sprake zijn van twee van de drie volgende klachten:

• buikpijn die samenhangt met je ontlasting
• verandering in de frequentie van je ontlasting: diarree, verstopping, of een afwisseling tussen deze twee
• verandering van de vorm van je ontlasting: te waterig of hard

Om de diagnose prikkelbare darm syndroom te stellen, kan de huisarts ook lichamelijk onderzoek verrichten en bijvoorbeeld kijken hoe je buik aanvoelt. Soms kunnen bloedonderzoek en ontlastingsonderzoek helpen bij het stellen van de diagnose PDS. Hiermee kunnen andere mogelijke oorzaken van de klachten worden uitgesloten. Verder kan de arts onder andere kijken naar je voedingspatroon en eventuele psychische of emotionele klachten die de symptomen kunnen verergeren.

De klachten die bij PDS voorkomen, hebben veel gemeen met die van andere maag-darmaandoeningen, zoals coeliakie (glutenovergevoeligheid), chronische darmontstekingsziekten of darmkanker. Een huisarts kan door extra onderzoek te laten doen vaststellen of het om prikkelbare darmsyndroom gaat, of om een andere, mogelijk ernstigere, aandoening. Meestal is hiervoor inwendig onderzoek in het ziekenhuis noodzakelijk.

Neem zeker ook contact op met de huisarts als je ontlasting plotseling verandert, als de klachten na je vijftigste opeens beginnen, als je bloed of gewicht verliest, koorts hebt of ernstige pijnklachten hebt, ook gedurende de nacht.

Risicofactoren / -groepen

PDS komt bij aardig wat mensen voor, maar niet iedereen gaat met deze klachten naar de dokter. Mogelijk gaat het om 5 tot 15 procent van de Nederlanders. Prikkelbare darm syndroom komt vaker voor bij vrouwen. Van de mensen die er last van hebben, is zo'n 75 procent vrouwelijk. De meeste mensen met PDS-klachten zijn tussen de 15 en 65, maar ook bij kinderen komt het syndroom voor. In sommige families komen de klachten vaker voor. Stress en psychische problemen kunnen risicofactoren zijn, net als overgevoeligheid of allergieën voor bepaalde voedingsmiddelen, zoals:

• gluten
• tarwe
• zetmeel
• lactose

PDS-klachten komen ook vaker voor bij mensen met overgewicht.

Behandeling van prikkelbare darm syndroom

Er zijn verschillende behandelingen mogelijk om de PDS-klachten te beperken. Afhankelijk van de aard van de klachten, kan bijvoorbeeld gekozen worden voor:

• voedingssupplementen
• middelen tegen diarree of constipatie
• middelen die krampen beperken
• probiotica

Veel mensen die last van het prikkelbare darm syndroom hebben, knappen flink op van een passend dieet. De Maag Lever Darm Stichting raadt bijvoorbeeld het zogenaamde FODMAP dieet aan, dat je onder begeleiding van een diëtist kunt uitproberen.

Vermoedt de arts dat je PDS-klachten worden veroorzaakt door psychische problemen, zoals stress, angst of depressie, dan kun je ook baat hebben bij verschillende soorten therapieën of oefeningen die je gemoedstoestand verbeteren en voor ontspanning zorgen, zoals psychotherapie en meditatie.

Prognose

Het prikkelbare darm syndroom kan je leven in grote mate beïnvloeden. Doordat het geen duidelijke oorzaak heeft, is het vaak ook moeilijk te voorspellen wat je klachten zal opleveren. Omdat je er niet echt ziek uitziet, is er ook niet altijd veel begrip van je omgeving voor je aandoening. Gelukkig zijn er wel veel behandelingen mogelijk om je klachten te verminderen en kan een passend dieet ook goede resultaten opleveren. Je kunt zelf dus van alles doen om er beter mee te leren leven. Daarnaast is het fijn om te weten dat PDS niet levensbedreigend is. Het syndroom leidt ook niet tot een vergrote kans op andere aandoeningen van de darmen.

Ben Witteman is maag-darm-leverarts en gespecialiseerd in het prikkelbare darmsyndroom. Hij vertelt in onderstaande podcast wat je zélf kunt doen aan een prikkelbare darm, bijvoorbeeld door anders te eten.