Naar de notaris? Zo bereid je je voor

Sandy Houdijk, notaris bij Maaldrink ­Notarissen in Den Haag: “De belangrijkste voor­bereiding bij een testament is dat je je ­afvraagt waarom je het juist op dit ­moment wilt opstellen. Als je dat weet, ben je al een heel eind. Meestal is er een ­duidelijke aanleiding. Je gaat bijvoorbeeld opnieuw ­trouwen en wil zeker weten dat je ­kinderen uit je vorige huwelijk van je erven als je overlijdt. Of misschien wil je juist je nieuwe partner beschermen en ervoor zorgen dat diegene niet onverzorgd achterblijft.”

Ook voor het opstellen van een levenstestament is er meestal een aanleiding (zie kader: ­Levenstestament). Iemand die ziek wordt, kan bijvoorbeeld vastleggen dat de kinderen voor­taan de financiën ­mogen regelen. Maar een levenstestament kun je ook uit voorzorg opstellen, bijvoorbeeld om het je naasten makkelijker te maken om je bij te staan als er ooit iets misgaat met je ­gezondheid.

Notaris Sandy Houdijk: “In een ­levenstestament geef je ­iemand anders een volmacht om namens jou te handelen als je dat zelf niet meer kunt. Bijvoorbeeld je partner of je kinderen. Het is verstandig om te bedenken aan wie je die volmacht wilt geven voordat je naar de notaris gaat. Sommige mensen benoemen twee kinderen in hun levenstestament. De een is ­gemachtigd voor de financiën en de ander mag ­medische beslissingen nemen.”

In een levenstestament kun je ook vastleggen dat ­degene die de volmacht krijgt, moet overleggen. Dan mag het kind met de volmacht bijvoorbeeld de financiële beslissingen zelf nemen tot een bepaald bedrag, maar moet er voor grotere ­uitgaven overlegd worden met een broer of zus.

Verder kun je ook ­vastleggen wanneer het ­levenstestament moet ingaan. Meestal is dat als iemand zelf geen ­beslissingen meer kan nemen. Maar wie ­bepaalt dat? Een arts, de ­notaris, de kinderen? Ook dat leg je zelf vast. “Je kunt er ook voor kiezen om het ­levenstestament ­direct te ­laten ingaan”, licht Houdijk toe. “Veel ­mensen vinden het fijn als hun ­kind meteen al ­bepaalde taken kan overnemen, omdat dit voor henzelf te zwaar wordt. Daarvoor hoef je heus niet eerst wils­onbekwaam te zijn.”

Wie een levenstestament direct laat ingaan, geeft daarmee niets weg. Houdijk: “Je bent zelf bevoegd beslissingen te nemen, maar je geeft een ander die bevoegdheid ook. Ik zie het levens­testament als een reserve­sleutel. Hij ligt klaar voor als het nodig is.”

Levenstestament: wie ­mag namens jou handelen, als je dit zelf niet meer kunt?

In een testament staat wat er moet gebeuren na je dood; in een levens­testament staat wat er moet ­gebeuren tijdens je leven. Je legt erin vast wie ­namens jou ­beslissingen mag nemen als je dit zelf niet meer kunt, financieel en eventueel ook medisch. Vaak is dat de partner of een kind.

Het levenstestament is nuttig in ­situaties waarin je zelf geen beslissingen kunt nemen. Of de ­gevolgen van die beslissing niet meer kunt overzien. Je bent dan ‘wilsonbekwaam’. Bijvoorbeeld door een ­ongeval of ­dementie.

Veel echtparen denken dat ze in zo’n situatie alle beslissingen voor elkaar ­mogen nemen, aangezien ze ­getrouwd zijn.

Maar dat is niet zo. Ook al ben je in gemeenschap van goederen ­getrouwd, ook al heb je samen een en/of-rekening: als jou iets overkomt en je wordt wils­onbekwaam, dan mag de ­ander niet (mede) in jouw naam een hand­tekening zetten, belangrijke ­beslissingen nemen of grote uitgaven doen. Bijvoorbeeld een huur- of koop­contract tekenen. Of een akte tekenen bij een notaris.

Wat dan rest, is onder­bewindstelling of curatele aanvragen bij de kantonrechter. Met een ­levenstestament waarin je vastlegt wie er bevoegd is om dit soort beslissingen te ­nemen als je het zelf niet meer kunt, kun je dit ­voorkomen.

Bedenk dit voordat je de notaris bezoekt

Checklist testament

• Hoe wil ik dat mijn partner, kinderen of vrienden straks achterblijven na mijn overlijden?
• Vind ik het belangrijk om iets na te laten aan goede doelen?
• Heb ik bezittingen waar iets bijzonders mee moet ­gebeuren?
• Wat moet er gebeuren met mijn Facebook-account of LinkedIn-profiel?
• Wie wil voor mijn huisdier(en) zorgen als ik er niet meer ben?

Checklist levenstestament

• Wie mag namens mij beslissingen nemen als ik dat zelf niet meer kan?
• Wil ik één vertrouwenspersoon met zo’n volmacht of meerdere?
• Wanneer moet het levenstestament ingaan?
• Wat gaat de vertrouwenspersoon doen?
• Wil ik dat diegene – als ik dat zelf niet meer kan – voor mijn zorgbehoeften opkomt, of mag beslissen over het staken van een behandeling?
• Heb ik een euthanasieverklaring? In het levens­testament kan dan ­opgenomen worden dat die verklaring er is. Goed om te weten: de ­gemachtigde mag geen beslissingen nemen over euthanasie.

Naar de notaris voor… trouwen en ­huwelijkse voorwaarden

Gerben Gramser, notaris bij Spier & Hazenberg in Amsterdam: “De ­regels rond trouwen en huwelijkse voorwaarden zijn ­veranderd in 2018. Zeker als je op ­latere leeftijd gaat trouwen en ­allebei al wat opgebouwd hebt, kunnen de nieuwe regels een voordeel zijn. Veel mensen ­weten dat niet.”

Wanneer je voorheen trouwde zónder huwelijkse voorwaarden, kwamen alle schulden en bezittingen in een grote pot terecht: de algehele gemeenschap van ­goederen. Op 1 januari 2018 is dat veranderd. Sindsdien geldt: schulden en bezittingen die je vóór je ­huwelijk had, blijven van jou. Vermogen dat je opbouwt ­tijdens het huwelijk en schulden die ontstaan tijdens het ­huwelijk, vallen in de gemeenschap van goederen. En gezamenlijke ­bezittingen en schulden die je vóór je huwelijk had, vallen voortaan ook in de ­gemeenschap van goederen.

Gerben Gramser: “Je hebt nu geen huwelijkse voorwaarden meer nodig als je gaat trouwen en je je spaargeld of je huis voor ­jezelf wilt houden. Toch kiezen mensen die nu trouwen wél vaak toch voor ­huwelijkse voorwaarden. Bijvoorbeeld omdat ze het fijn vinden als een deel van hun vermogen gemeenschappelijk is. Of omdat ze willen vastleggen hoe de ze kosten van hun huishouden verdelen.”

Gramser spreekt als notaris niet alleen mensen die gaan trouwen, maar ook stellen die lang geleden trouwden en destijds huwelijkse voorwaarden lieten opstellen.

“Ze weten soms niet meer precies wat ze toen hebben afgesproken, of de afspraken zijn achterhaald. In hun huwelijkse voorwaarden legden ze bijvoorbeeld vast dat de ander niet aansprakelijk was voor zakelijke schulden. Of dat hun ­bedrijf bij een ­scheiding niet ­verdeeld hoefde te worden. Maar inmiddels bestaat het bedrijf ­misschien niet meer. Of kunnen ze zich niet voorstellen dat ze nog gaan scheiden.”

In zo’n situatie willen mensen die samen kinderen hebben, vaak nieuwe huwelijkse voorwaarden en daarin hun vermogens alsnog samenvoegen vanwege de erf­belasting. Kinderen betalen ­namelijk vaak minder erf­belasting als ze van beide ouders evenveel erven, dan wanneer ze van één ouder veel erven en van de ander weinig. “Het belangrijkste is dat je van tevoren bedenkt wat je eerlijk vindt,” zegt Gramser. “Wat voelt voor jullie als een goede verdeling? Ik kom geregeld tegen dat mensen daar nog nooit over ­gesproken hebben en er pas bij de notaris achter ­komen dat ze daar verschillend over denken.”

Checklist huwelijkse voorwaarden

• Welke inkomsten hebben we?
• Hoeveel spaargeld of ander vermogen is er?
• Heeft de een veel meer geld dan de ander?
• Hoe willen we daarmee omgaan?
• Wat vinden we eerlijk bij een eventuele scheiding?
• Wat verwachten we financieel als een van ons ­overlijdt?

Checklist verklaring van erfrecht

• Wie zijn de erfgenamen?
• Wat zijn hun contact­gegevens?
• Is er een testament?
• Is er een executeur?
• Hoeveel geld staat er op de bankrekening?
• Wil de bank een verklaring van erfrecht ontvangen?
• Is er een koophuis?
• Is er een hypotheek?
• Is er al een akte van ­overlijden?

Naar de notaris voor… verklaring van erfrecht

Eelco Kosters, toegevoegd ­notaris bij Abma Schreurs Notarissen in Purmerend: ‘‘Nadat ­iemand is over­leden heb je een verklaring van ­erfrecht van de notaris nodig om allerlei zaken te ­regelen. ­Bijvoorbeeld om een bank­rekening te ­deblokkeren, een levensverzekering te laten ­uitkeren of het eigen huis op naam van de erfgenamen te krijgen. Voor een verkla-ring van erfrecht is een akte van overlijden nodig. Die ­ontvang je meestal van de uit­vaart­onder­nemer.’’

Heeft de overledene alleen een bankrekening waar niet veel geld op staat? Dan is een verklaring van ­erfrecht soms niet nodig. Banken hebben daarvoor hun eigen voorwaarden. Eelco Kosters: “Informeer ernaar bij de bank. Je moet ­sowieso bij de bank melden dat iemand is overleden, ook dat staat in de voorwaarden van de bank. De bank blokkeert dan de rekening, om niet het risico te lopen dat geld wordt ­opgenomen door ­iemand die geen erf­genaam of executeur is. Je kunt wel ­vragen of de bank ­bijvoorbeeld de ­maandelijkse hypotheek­lasten wil ­blijven overmaken. Ook mag je de ­kosten van de uitvaart van de bank­rekening ­betalen.”

Voordat de verklaring van ­erfrecht wordt opgesteld, ­bespreek je met de notaris wat je met de erfenis wilt doen. Eelco Kosters: “De meeste mensen aanvaarden een ­erfenis. Maar stel dat er meer schulden zijn dan bezittingen, dan moet je die schulden zelf betalen. Wil je dat voor­komen of twijfel je over de omvang van de ­erfenis? Dan kun je de erfenis beter beneficiair aanvaarden. Daarmee voorkom je dat je als ­erfgenaam met een schuld blijft zitten, en houd je de ­mogelijkheid open dat je nog iets ontvangt als na betaling van de schulden nog wat ­overblijft. Wie niets met de ­erfenis te maken wil hebben, kan die verwerpen.”

In de verklaring van erfrecht staat wie de ­erfgenamen zijn en hoe zij de erfenis aanvaard hebben.

Het komt voor dat in het ­testament een executeur is ­benoemd die zelf geen erf­genaam is. De ­executeur ­handelt dan ­namens de erf­genamen de nalatenschap af. De notaris maakt in zo’n geval een verklaring van erfrecht én ­executele. Daarin staat niet ­alleen wie de erf­genaam is, maar ook wie de ­executeur is.