Welke medicijnen kunnen je dik maken?
Het is al langer bekend dat je van medicijnen kunt aankomen. Wat je misschien nog niet wist, is dat het lang niet altijd gaat om enkele kilo's. Als het gaat om een grote mate van gewichtstoename, loop je meer risico op een stofwisselingsziekte, diabetes mellitus of hart- en vaatziekten. Bijwerkingencentrum Lareb legt bij vijf soorten medicijnen uit waar dit door komt.
Een toename in gewicht bij het gebruik van medicijnen kan op verschillende manieren ontstaan. Bijvoorbeeld door het krijgen van een grotere eetlust, vertraging van de stofwisseling of verlaging van de lichamelijke activiteit. Ook kunnen medicijnen zorgen voor vochtophopingen in het lichaam, waardoor het gewicht toeneemt. Bekende medicijnen die kunnen zorgen voor gewichtstoename zijn: antipsychotica, antidepressiva, anti-epileptica, antihistaminica, en hormonen. Gelukkig krijgt niet iedereen hier mee te maken.
1 & 2. Antipsychotica en antidepressiva
Antipsychotica en antidepressiva hebben invloed op het gewicht door het blokkeren van de histamine-1(H1)-receptor in de hersenen. Deze blokkade zorgt voor stimulatie van de eetlust, een afname van lichamelijke activiteit en een verhoogde vetopslag. Ook kunnen antipsychotica de insulinegevoeligheid negatief beïnvloeden, wat het risico op diabetes mellitus vergroot. Bij medicijnen die een sterkere binding aan de H1-receptoren hebben, komt gewichtstoename vaker voor. Maar gewichtstoename is ook te zien bij serotonineheropnameremmers (SSRI’s). Dit is een groep antidepressiva die nauwelijks bindt aan de H1-receptoren. Een mogelijke reden van de gewichtstoename kan ook de aandoening zelf zijn, of de invloed van het medicijn op het humeur. Een verbetering van depressie- of angstklachten kan de eetlust namelijk ook verbeteren. Ook bij antipsychotica kan de psychische aandoening risico’s vormen voor een ongezonde leefstijl.
3. Anti-epileptica
Anti-epileptica kunnen zorgen voor een toename van de eetlust en daarbij een afname van energieverbruik. Dit komt door het versterken van het effect van GABA (gamma-amino-boterzuur). GABA is een signaalstofje die signalen in de hersenen remt. Ook kunnen anti-epileptica de insulineproductie stimuleren, waardoor de bloedsuikerspiegel verlaagt en het hongergevoel toeneemt. Verder kunnen anti-epileptica een carnitine-tekort veroorzaken. Carnitine is betrokken bij de verbranding van vetten. Bij te weinig carnitine kan vet niet goed verbrand worden en neemt het glucosegebruik toe.
4. Antihistaminica
Antihistaminica werken op H1-receptoren verspreid in het lichaam om allergieklachten tegen te gaan. Soms kan het antihistaminicum de hersenen bereiken en binden aan de H1-receptoren in de hersenen. Daardoor kan slaperigheid, maar ook een verhoogde eetlust en vetopslag ontstaan.
5. Hormonen
Geslachtshormonen, zoals oestrogenen in anticonceptiva, kunnen zorgen voor vochtophoping waardoor het gewicht toeneemt. Ook kunnen anticonceptiva het lichaamsvet verhogen en de eetlust stimuleren, maar hier is geen bewijs voor aanwezig. De gewichtstoename kan namelijk ook te maken hebben met de toenemende leeftijd. Medicijnen met testosteron en andere androgene stoffen kunnen zorgen voor een toename van de spiermassa door hun anabole effecten.
Ook corticosteroïden kunnen zorgen voor gewichtstoename. Op korte termijn kan gewichtstoename ontstaan door een verandering van stofwisseling, een sterkere eetlust en het vasthouden van vocht en zouten. Bij langer gebruik kunnen corticosteroïden invloed hebben op vetverdeling. Dit komt vaker voor bij corticosteroïden in tabletvorm dan bij corticosteroïden per inhalatie. Dat is te verklaren omdat bij inname, meer corticosteroïde de bloedbaan bereikt.
Meldingen van gewichtstoename
Bijwerkingencentrum Lareb ontvangt regelmatig meldingen van gewichtstoename bij gebruik van antipsychotica, antidepressiva, anti-epileptica, antihistaminica, corticosteroïden of geslachtshormonen. Bij antipsychotica, antidepressiva en anti-epileptica worden een grotere gewichtstoenames gemeld in vergelijking met de andere medicijngroepen.
Gewichtstoename is een bekende bijwerking van veel medicijnen en staat ook in de bijsluiters van de medicijnen. De meldingen laten zien dat de gewichtstoename groot kan zijn, maar ook minder groot. Daarnaast kan een dusdanige gewichtstoename leiden tot gezondheidsschade. Naast het medicijn kan ook de aandoening zelf zorgen voor een toename van gewicht. Bij de medicijngroepen verschilt de oorzaak en de mate van gewichtstoename. Bij langer gebruik van deze medicijnen is aandacht voor de leefstijl en mogelijke leefstijlaanpassingen erg belangrijk.
Dit artikel is geschreven door Bijwerkingencentrum Lareb. Dit is het Nederlandse meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van medicijnen, vaccins en gezondheidsproducten. Ook is Lareb het kenniscentrum voor medicijngebruik rondom de zwangerschaps- en borstvoedingsperiode: Moeders van Morgen. Om de veiligheid van medicijnen en vaccins te bewaken, verzamelt en analyseert Lareb meldingen van mogelijke bijwerkingen. Daarnaast doet Lareb vragenlijstonderzoeken en verspreidt Lareb kennis over bijwerkingen zo veel mogelijk.