9 vragen over osteoporose

1. Op welke leeftijd begint het?

Bot is zeer levendig weefsel. Er worden continu botcellen afgebroken en nieuwe aangemaakt. Tot ongeveer 35 jaar is de balans in het voordeel van de aanmaak en worden botten steeds steviger. Daarna krijgt de afbraak de overhand. Langzaam verliezen botten hun sterkte. Na de overgang kan dit bij vrouwen sneller gaan. Dan neemt de hoeveelheid oestrogeen (een hormoon dat belangrijk is voor botvorming) sterk af. De kans op een gebroken heup verdubbelt hierdoor.

2. Hebben alleen vrouwen er last van?

Nee, al komt het bij vrouwen wel meer voor. Boven de 55 jaar krijgt één op de drie vrouwen osteoporose en één op de vijf mannen.  Het RIVM verwacht dat er rond 2025 1,4 miljoen mensen met osteoporose zijn. Bij oudere mannen neemt de hoeveelheid mannelijk geslachtshormoon (testosteron) af en dat is nadelig voor het botgehalte. Ook kan langdurig gebruik van corticosteroïden leiden tot botafbraak. Bij de helft van de mannen is er geen duidelijke oorzaak.

3. Doet het pijn?

Het kan gepaard gaan met pijn, maar het hoeft niet. Een rugwervel kan zelfs ongemerkt gebroken zijn. In Nederland hebben meer dan 800.000 mensen osteoporose, maar meer dan de helft weet het niet. De kwaal wordt meestal pas opgemerkt als iemand een heup of arm breekt.

4. Kun je echt zware botten hebben?

Het gewicht van botten hangt samen met de botdichtheid. Erfelijke factoren, bijvoorbeeld hoe goed het lichaam calcium kan opnemen, spelen hierbij een belangrijke rol. Het gewicht van botten verschilt niet veel tussen mensen, maar is afhankelijk van je lengte en andere factoren. Ook verschilt per mens hoe de botten calcium opnemen. Hoe minder calcium je opneemt – en dus hoe minder zwaar je botten zijn – hoe groter de kans op osteoporose.

5. Wordt het wel eens over het hoofd gezien?

Helaas gebeurt dat erg vaak. Meer dan driekwart van de patiënten met een botbreuk door osteoporose krijgt geen of onvoldoende behandeling voor de botafbraak, blijkt uit onderzoek. Reden: als je met een botbreuk in het ziekenhuis komt, wordt meestal niet onderzocht of ook sprake is van osteoporose. Ben je 50 jaar of ouder en heb je een bot gebroken? Vraag dan de behandeld arts van de spoedeisende hulp of hij je kan laten controleren op osteoporose.

6. Zijn commerciële botmetingen zinvol?

Hoe sterk iemands botten zijn, is te zien met een röntgenfoto. De meest betrouwbare methode is de zogeheten DXA-meting, met een lage dosis röntgenstraling. Er zijn ook apparaten die de botdichtheid meten met echo (ultrasound).
Deze hiel- of vingermeting wordt vaak aangeboden door nagelstudio’s. De Osteoporosestichting waarschuwt hiervoor. Volgens de stichting is meestal niet wetenschappelijk bewezen of de uitslag wel echt klopt.

7. Wat kan ik zelf doen?

Bewegen! Wandelen, joggen, tennissen, dansen, touwtje springen en traplopen zijn goed voor de botten. De druk van het eigen lichaamsgewicht stimuleert de aanmaak van bot. Fietsen, roeien en zwemmen stimulerende botgroei minder, maar zijn nog altijd beter dan niets doen. Een kwartiertje bewegen per dag heeft al zin.

8. Is calcium en vitamine D slikken een goed idee?

Botten bestaan voor een groot deel uit kalk. Daarom is het belangrijk om genoeg calcium binnen te krijgen. Voor volwassenen is het advies 1000 milligram per dag. Boven de 50 jaar is het advies 1100 mg, en boven de 70 jaar 1200 mg. Drie à vier porties zuivel (glas melk, bakje yoghurt, boterham met kaas) per dag is voldoende. Tabletten slikken is dan niet nodig, kom je niet aan deze hoeveelheden dan kan suppletie verstandig zijn. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium goed door het lichaam wordt opgenomen. We maken deze vitamine zelf aan met behulp van zonlicht. Het Voedingscentrum adviseert een vitamine D supplement voor vrouwen vanaf 50 jaar en voor mannen vanaf 60 jaar, omdat zij iets meer vitamine D via hun voeding binnen krijgen. Met het toenemen van de leeftijd neemt ook de geadviseerde dosering vitamine D in het supplement toe: voor vrouwen van 50 tot 60 jaar 2,5 mcg/dag, van 60 tot 70 jaar 7,5 mcg/dag en vanaf 70 jaar 10 mcg/dag. Voor mensen die amper buiten komen of die een donkere huidskleur hebben (waardoor van nature minder vitamine D wordt aangemaakt), komt hier nog zo'n 2,5 mcg/dag bij.

9. Welke gewoontes kunnen osteoporose verergeren?

Roken, overmatig zout eten en veel alcohol drinken (gemiddeld meer dan drie glazen per dag), is slecht voor de botten. Te veel koffie (meer dan drie koppen per dag) is waarschijnlijk ook niet goed. Er zijn overigens ook onderzoeken die laten zien dat koffiedrinkers minder snel een botbreuk oplopen – dat troost weer.