Antibioticaresistentie

Antibioticaresistentie betekent dat bepaalde bacteriën niet meer gevoelig zijn voor de werking van een of meer antibioticumsoorten. Ze hebben zich zelf beschermd. Biologisch en evolutietechnisch gezien een logisch verschijnsel: de overleving van de sterkste.

Bacteriën worden resistent

Tijdens een infectie zijn soms van het begin af aan al een aantal resistente bacteriën aanwezig. Daarnaast kunnen bacteriën resistent worden door herhaaldelijk of langdurig gebruik van een bepaald type antibioticum. Het niet juist gebruiken van een antibioticum werkt dit proces in de hand.

Bacteriën wapenen zich bijvoorbeeld door het antibioticum uit de cel te pompen of door ze met enzymen af te breken of inactiveren. Ook kunnen bacteriën zichzelf zo aanpassen dat antibiotica helemaal buiten de deur blijven.

Daarbij werkt een antibioticum niet op de al aanwezige resistente bacteriën. Die kunnen dus blijven leven. Doordat het antibioticum de gevoelige bacteriën wel doodt ontstaat er voor de resistente bacteriën extra ruimte om zich te vermenigvuldigen.

Gevaren van resistentie

Een infectie door resistente bacteriën is moeilijk te behandelen, omdat het antibioticum de bacteriën niet meer kan doden of remmen in hun groei. Door verkeerd antibioticagebruik, kunnen steeds meer bacteriën de werking van antibiotica weerstaan.

Multiresistente bacteriën zijn al voor een groot aantal antibiotica ongevoelig geworden. Een voorbeeld hiervan is de ziekenhuisbacterie MRSA.

Gelukkig worden er sporadisch nog nieuwe antibiotica uitgevonden, maar in het ergste geval zijn bacteriële infecties in de toekomst niet meer te behandelen. Dit zou betekenen dat een nu gemakkelijk te behandelen infectie dan tot een ernstige ziekte zou leiden.

Risicogroepen

Een infectie met resistente bacteriën kan iedereen treffen. De bacteriën verspreiden zich op allerlei manieren, bijvoorbeel door direct contat met dieren, via andere mensen, in het ziekenhuis of op reis. Besmetting is vermoedelijk ook mogelijk via voedsel zoals onvoldoende verhit vlees van dieren die resistente bactiëren bij zich dragen.

Voor mensen met een verminderde weerstand, zoals ziekenhuispatiënten vormt antibioticaresistentie een groter risico. Zij hebben meer kans op een bacteriële infectie die soms leidt tot ernstige klachten.

Behandelen

Zo’n infectie is moeilijker te behandelen, maar het kan nog wel. In een laboratorium zal eerst onderzocht moeten worden welke antibiotica de bacterie nog wel kunnen doden. Soms zijn er zelfs meerdere behandelingen met verschillende antibiotica nodig.

Wereldwijd probleem

Vanzelfsprekend houden bacteriën zich niet aan landsgrenzen en dus komen resistente bacteriën overal ter wereld voor. Maar niet overal in dezelfde mate. In Nederland zijn artsen terughoudend met het voorschrijven van antibiotica, waardoor de kans op resistentie kleiner is. In landen waar antibiotica los verkrijgbaar is of zeer gemakkelijk wordt voorgeschreven, bestaat een grotere kans om een resistente bacterie tegen te komen.

Voorkomen

De enige manier om ervoor te zorgen dat bacteriën gevoelig blijven voor antibiotica, is heel zorgvuldig zijn in het gebruik daarvan. Artsen dienen voorzichtig te zijn met het voorschrijven; de meeste bacteriële infecties genezen spontaan.

Voor patiënten geldt; gebruik antibiotica alleen op voorschrift, in de voorgeschreven hoeveelheid en op het juiste tijdstip, stop nooit met een antibioticakuur op eigen initiatief en gebruik geen restjes antibiotica of antibiotica van een ander.

Daarnaast helpt een goede persoonlijke hygiëne de verspreiding van bacteriën voorkomen. Was je handen altijd na het bezoek aan het toilet, voor het bereiden van voedsel en voor het eten en na contact met je huisdier. In ziekenhuizen en verpleeghuizen worden ook maatregelen genomen om verspreiding van (resistente) bacteriën te voorkomen. Het gaat hierbij om hygiënemaatregelen en speciale maatregelen tegen de bestrijding van MRSA.

Toekomst

In het ergste geval zijn in de toekomst bacteriële infecties niet meer te behandelen. Zo ver is het nu nog niet. Zorgvuldige omgang met antibiotica blijft voorlopig de eerste prioriteit. Wellicht vinden we in de toekomst een nieuw geneesmiddel. De kans is groot dat bacteriën zich daar dan ook weer tegen wapenen. Maar zo werkt het nu eenmaal: de sterkste willen overleven.