'Terugkerende blaasontsteking is gelukkig te behandelen'

‘Een blaasontsteking lijkt een onschuldige aandoening. Maar als je er vaak last van hebt, kunnen de klachten je leven flink ­vergallen”, valt Lara Gerbrandy-Schreuders, uroloog, met de deur in huis. “Bijvoorbeeld omdat je om de haverklap moet plassen, veel pijn hebt of de deur niet meer uit durft.”

Gerbrandy-Schreuders is gespecialiseerd in urogynaecologie en ziet op haar spreekuur veel oudere patiëntes met terugkerende blaasontstekingen. De boosdoeners: (darm)bacteriën die zich via de plasbuis omhoogwerken naar de blaas en daar een infectie veroorzaken. Jaarlijks krijgen gemiddeld acht op de honderd volwassen vrouwen een blaasontsteking. Boven de 65 ligt dat aantal nog hoger: wel elf tot achttien op de honderd, becijferde onderzoeksinstituut Nivel. Bij een deel van hen komt de ­ontsteking bovendien meerdere keren per jaarterug. “Dat is niet alleen knap ­ongemakkelijk, maar kan ook leiden tot andere blaasklachten”, zegt Gerbrandy-Schreuders. “Denk aan moeilijker plassen, pijn bij het vrijen, een ­overactieve blaas en zelfs urine-­incontinentie. Dat domino-effect wil ik als uroloog graag voorkomen. Daarom is een doeltreffende ­behandeling van terugkerende blaasontstekingen van groot belang.”

Krijgen vrouwen die nu dan niet?

“Niet altijd. Voor de meeste (huis-)artsen is een blaasontsteking een simpele, medische klacht met een simpele, therapeutische oplossing:antibiotica. Maar bij sommige vrouwen met vaak terugkerende blaasontstekingen is af en toe een antibioticumkuur niet voldoende om het probleem blijvend op te lossen. Zij lopen dan onnodig lang met hun klachten door met mogelijk extra problemen tot gevolg.”

Wanneer spreek je over een terugkerende blaasontsteking?

“Als vrouwen er drie of meer per jaar hebben. Uiteraard zoeken we dan eerst uit of daar misschien een aanwijsbare reden voor is. Bijvoorbeeld een droog vaginaslijmvlies, blaasstenen, een verzakking in het bekkengebied of een gespannen bekkenbodem. Zo ja, dan kun je de bron aanpakken. Bij droog slijmvlies schrijft een arts bijvoorbeeld tabletten of crème met oestrogeenvoor, die de conditie van het vaginaslijmvlies verbeteren. Bij een gespannen bekkenbodem kan een bekkenbodemfysiotherapeut helpen. Maar in de meeste gevallen vinden we geen duidelijke oorzaak voor het probleem. Dat vinden patiëntes soms heel frustrerend.”

Moeten ze dan maar met de klachten leren leven?

“Zeker niet! In bijna alle gevallen kan het aantal infecties op z’n minst flink verminderen. Bijvoorbeeld door patiëntes preventief te behandelen met een lage dosis van een antibioticum. Die slikken ze dan langere tijd. De medicijnen vormen als het ware een steuntje in de rug van het eigen afweersysteem en helpen zo ontstekingen tegen te gaan. Hoe lang dat nodig is, hangt van de situatie af. Soms blijken zes weken voldoende, soms een paar maanden, in een zeldzaam geval jaren.”

Is dat niet gevaarlijk? Kun je bijvoorbeeld resistent worden voor antibiotica?

“Die kans is klein. Je raakt eerder resistent als je vaak verschillende soorten antibiotica slikt. Omdat de dosering laag is, vallen de bijwerkingen over het algemeen ook mee. En omdat het betreffende antibioticum alleen de bacterie bestrijdt die de blaasontsteking veroorzaakt, verzwakt zo’n preventieve behandeling je algemene afweer niet.”

Er is een behandeling met bacteriofagen in Oost-Europa. Kan dat hier ook?

“Bacteriofagen zijn virusdeeltjes die een specifiek type bacterie aanpakken. Dat klinkt ideaal, omdat je dan geen antibiotica hoeft te geven. Maar tot nu toe is er geen betrouwbaar wetenschappelijk bewijs dat de behandeling werkt. Vandaar dat we hem in Nederland niet gebruiken.”

Waarom zijn vrouwen eigenlijk zoveel gevoeliger dan mannen voor blaasontstekingen?

“Dat heeft te maken met lichaamsbouw. Vrouwen hebben namelijk een kortere urinebuis dan mannen. Daardoor kunnen bacteriën sneller bij de blaas komen. Bovendien is de afstand tussen anus en de plasbuis bij vrouwen kleiner. Ook dat vergemakkelijkt de weg voor de bacteriën. Tijdens en na de overgang neemt de kans op zo’n infectie alleen maar toe. Dat heeft onder andere te maken met dalende hormoonspiegels, vooral van oestrogeen. Dat helpt het vaginale slijmvlies in conditie te houden. In de menopauze worden de slijmvliezen droger en dunner. Atrofie heet dat. Beschermende bacteriën kunnen zich daardoor minder goed hechten, slechte bacteriën juist beter.”

Zijn er nog meer redenen waarom het risico na de overgang toeneemt?

“Met het ouder worden krijgen meer vrouwen te maken met verzakkingenin het bekkengebied. Dat kan ertoe leiden dat je je blaas niet goed meer leeg kunt plassen. Hetzelfde gebeurt als de bekkenbodemspieren te gespannen zijn - wat op alle leeftijden - voorkomt. De urine die dan in de blaas achterblijft, is ook een voedingsbodem voor slechte bacteriën. Verder vergroten chronische ziektes de kans op infecties, net als medicijnen die de weerstand verlagen. Het risico daarop neemt toe met het ouder worden. Tot slot drinken met name heel oude mensen vaak minder. Daardoor spoelen hun blaas en de urine­wegen minder goed door en blijven er makkelijk bacteriën achter.”

Hebben mannen helemaal geen blaasontstekingen?

“Jawel, maar de aantallen zijn veel lager. Bij mannen is er meestal een aantoonbare oorzaak; blaasstenen of een vergrote prostaat bijvoorbeeld.”

Kun je een blaasontsteking krijgen door seks?

“Ja. Tijdens het vrijen komen bacteriën makkelijker in de plasbuis. Daarom is het belangrijk om direct na de seks naar de wc te gaan. Grote kans dat je de bacteriën dan weer uitplast. Sommige vrouwen krijgen desondanks toch vaak een infectie na het vrijen. Dan helpt het dikwijls om uit voorzorg vlak ervoor of erna een antibioticumpil te nemen en zo de ontsteking te voorkomen.”

Heeft u nog meer tips om ontstekingen te vermijden?

“Voldoende drinken, in ieder geval minimaal anderhalve liter per dag. Maar als je vaak last hebt van een blaasontsteking liever twee tot tweeënhalve liter. En zorg dat je je blaas altijd goed leegplast.”

Helpen cranberry’s?

“Soms. Bepaalde stoffen in cranberry’s verhogen de zuurgraad in de blaas, waardoor slechte bacteriën zich minder goed aan de wand kunnen hechten. Bij de drogist zijn capsules te koop met een hoge concentratie cranberry’s, die je probleemloos langdurig kunt slikken. Sommige vrouwen lukt het daarmee hun terugkerende blaasontsteking onder de duim te houden.”

Zijn er nog andere middelen?

“D-mannose, een natuurlijk suiker, helpt mogelijk. Het is verkrijgbaar in poeder- en capsulevorm. Hoe het precies werkt is onbekend. Maar sommige vrouwen hebben er baat bij.”

Tot slot: klopt het dat ouderen vaak een blaasontsteking hebben zonder dat te merken?

“Dat komt inderdaad regelmatig voor. Artsen ontdekken zo’n infectie dan bij toeval. Je spreekt in zo’n geval niet van een ontsteking, maar van een kolonisatie van bacteriën. Zolang die geen klachten veroorzaken, hoef je daar niets aan te doen.”

Lara Gerbrandy-Schreuders (49) studeerde geneeskunde in Groningen en Amsterdam. Sinds 2008 is ze uroloog. Ze is gespecialiseerd in urogynaecologie en urologische hersteloperaties. Gerbrandy-Schreuders werkt deels in het Amsterdam UMC en deels bij Bergman Clinics, afdeling Vrouwenzorg. Ze maakt zich hard voor verbetering van bekkenbodemzorg bij vrouwen.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine september 2021. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!