Een te hoog cholesterol: de oorzaken

Als we het over cholesterol hebben, denken veel mensen meteen aan hart- en vaatziekten. Terecht, want een te hoog cholesterol is een van de belangrijkste veroorzakers van deze aandoeningen. Dat neemt niet weg dat ieder mens deze vetachtige stof ook nodig heeft. Het is nodig voor een goede structuur van de celwanden en voor de aanmaak van vitamine D. Daarnaast speelt cholesterol een belangrijke rol in de hormoonhuishouding en bij het produceren van de galzuren die nodig zijn voor de spijsvertering. Cholesterol wordt aangemaakt in de lever uit de verzadigde vetten in de voeding. Daarnaast haalt het lichaam ook kleine hoeveelheden cholesterol direct uit de voeding.

Eiwitbolletjes

Cholesterol vormt in je lichaam kleine bolletjes, lipoproteïnen genoemd, omhuld door een laagje eiwit. Dat eiwit zorgt ervoor dat het vervoerd kan worden door het bloed naar de plekken waar het nodig is. Van die vetbolletjes zijn twee soorten: LDL en HDL. Als het in slechte vetbolletjes zit, noemen we het slecht cholesterol (LDL). Dan gaat het gepaard met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Als het in goede vetbolletjes zit dan gaat het gepaard met een lager risico op hart- en vaatziekten. Dat HDL-cholesterol ruimt namelijk een teveel aan cholesterol in het bloed op en zorgt dat het via de darmen het lichaam verlaat. Het kan zelfs plaque in de bloedvaten afbreken en afvoeren.

Voor de gezondheid van hart en bloedvaten is het dus vooral belangrijk om te zorgen voor een laag gehalte LDL-cholesterol. Dat LDL heeft namelijk één groot nadeel: het blijft gemakkelijk plakken aan beschadigingen aan de binnenkant van de bloedvaten, dat noemen we plaque. Als het cholesterol zich op zo’n plekje ophoopt, wordt het vat steeds nauwer en kan het bloed er moeilijker doorheen. Er is dan sprake van aderverkalking. In het ergste geval slibt het vat helemaal dicht. Dat kan allerlei serieuze problemen veroorzaken, zoals een hartinfarct of een beroerte.

Ongezonde leefstijl is een risicofactor

Normaal maakt de lever precies genoeg cholesterol aan. Maar soms raakt het systeem uit balans. Dat kan verschillende oorzaken hebben, die vaak met leefstijl te maken hebben. Zo is overgewicht - en dan met name een teveel aan buikvet - een belangrijke veroorzaker van een te hoog cholesterol. Helaas is dat nooit het goede HDL-cholesterol, want dat wordt juist lager wanneer je te zwaar bent. Datzelfde gebeurt wanneer je rookt: hierdoor kan het HDL-cholesterol in je bloed dalen. En dat niet alleen: roken kan ook de vorm en functie van het goede cholesterol veranderen, waarbij de beschermende eigenschappen verloren gaan. Tenslotte kan je voeding invloed hebben: veel verzadigd vet in je eten is ongunstig voor het cholesterolgehalte.

Producten met veel verzadigd vet zijn:

• Roomboter en margarine in een wikkel
• Volle melkproducten en kaas
• Vet vlees, vleeswaren en worst
• Chocolade, koek en gebak
• Snacks, zoutjes en kaasstengels

Andere oorzaken van hoog cholesterol

Maar niet alleen leefstijlfactoren spelen een rol in de cholesterolbalans. Ook aandoeningen als een hoge bloeddruk, diabetes of een te langzaam werkende schildklier hebben een negatieve invloed. Daarnaast kan het zijn dat er een erfelijke aanleg is voor een te hoog cholesterol. De meest voorkomende vorm hiervan is Familiaire Hypercholesterolemie (FH). Bij erfelijk verhoogd cholesterol is een gezonde leefstijl erg belangrijk, maar helpt dit vaak onvoldoende. Meestal zijn cholesterolverlagende medicijnen nodig.

Wat voeding kan doen

Een lager cholesterol vermindert het risico op het krijgen van hart- of vaatziekten met 20 tot 25 procent. Ruim 2 miljoen Nederlanders slikken om die reden statines om hun cholesterol te verlagen, maar dat is gelukkig niet voor iedereen nodig. Je kunt namelijk zelf al veel doen om het cholesterol te verlagen. Vrijwel elke arts zal je dan ook aanraden om eerst je leefstijl kritisch onder de loep te nemen. Stoppen met roken, afvallen als je overgewicht hebt en voldoende bewegen (minimaal 2,5 uur per week) helpt enorm op weg naar een gezond cholesterol. Daarnaast is je voeding een keyfactor. Probeer zoveel mogelijk verzadigd vet en transvetten te vervangen door onverzadigd vet, gebruik weinig zout en eet gevarieerd met veel groente, fruit en voedingsvezels. Onverzadigd vet zit bijvoorbeeld in vloeibare bakproducten, olie, noten en vette vis.

Plantensterolen

Van plantensterolen is wetenschappelijk bewezen dat dagelijkse consumptie helpt het cholesterolgehalte te verlagen. Deze stof komt van nature voor in plantaardige producten zoals peulvruchten, granen en noten. Bovendien worden ze toegevoegd aan bepaalde voedingsmiddelen, zoals sommige margarines. Ook zijn er voedingssupplementen met plantensterolen te koop.