Erfenis kan studiefinanciering in gevaar brengen

Als notaris kom ik veel goede kanten, maar evenveel mindere kanten van de mensheid tegen. Het zijn echter niet alleen erfgenamen die elkaar het leven zuur maken. Ook andere partijen hebben belangstelling voor een erfenis. De meest bekende is de belastingdienst. Maar wist u dat ook de Informatie Beheer Groep (IB-Groep) op de loer kan liggen om de studiebeurs van uw zoon of dochter terug te vorderen? Aan de hand van een recente uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (een soort rechtbank) laat ik zien hoe het verkeerd kan gaan.

Als uw zoon of dochter 18 jaar of ouder is en studeert, heeft hij of zij recht op studiefinanciering als aan enkele voorwaarden wordt voldaan. Eén bekende daarvan is dat niet te veel mag worden bijverdiend. De hoogte van dit maximum is ieder jaar anders. In 2007 mag een student maximaal € 10.630,74 bijverdienen zonder dat zijn studiefinanciering in gevaar komt. Een belangrijke vraag is, wat precies onder “bijverdienen” moet worden verstaan. Moet u/uw kind er écht voor gewerkt hebben? Valt “het voordeel uit sparen en beleggen” er ook onder? En zo ja, wat wordt dan precies met “voordeel” bedoeld?

Vruchtgebruiktestament

Voordat deze vraag kan worden beantwoord, moet u eerst iets weten over het vruchtgebruiktestament. Dat is een testament op grond waarvan iemand vermogen krijgt en iemand anders het vruchtgebruik daarover. U kunt denken aan de rente-inkomsten, dividenden, huuropbrengsten en dergelijke. Niet de hoofdgerechtigde, maar de vruchtgebruiker krijgt dus feitelijk het inkomen. Dat kan een langstlevende echtgeno(o)te zijn terwijl de kinderen eigenlijk het recht hebben op het geld.

Sinds 1992 is het mogelijk dat een vruchtgebruiker het recht krijgt om het vermogen op te maken (“te verteren”). Als een vruchtgebruiker het vermogen verteert, krijgt de degene van wie het geld was, uiteindelijk dus helemaal niets! Dat is natuurlijk heel vervelend als de hoofdgerechtigde jaar in jaar uit wel inkomstenbelasting heeft betaald over de erfenis en er uiteindelijk niets meer over is. Om die reden wordt in de meeste testamenten bepaald dat de vruchtgebruiker de inkomstenbelasting moet betalen. De afgelopen jaren zijn veel vruchtgebruiktestamenten gemaakt. Vaak gebeurde dat om de langstlevende echtgenoot goed verzorgd achter te laten. Maar die testamenten kunnen ook tot een vervelende uitkomst leiden, zo bleek onlangs.

Studiefinanciering terugbetalen

Ongeveer het volgende was er aan de hand: Henk, een student, erft van zijn vader de woning; Erna, de weduwe en moeder van Henk, krijgt op grond van het testament van haar echtgenoot het vruchtgebruik van de woning. Henk wordt dus bloot-eigenaar (zo heet dat nu eenmaal) van de woning; Erna heeft als vruchtgebruiker het recht om de woning zelf te bewonen, maar ook het recht om de woning te verhuren. De eventuele huuropbrengst is dan voor Erna. Als Erna ook nog het op-eet-vruchtgebruik heeft, kan zij de woning verkopen en de verkoopopbrengst "opeten" en dan heeft Henk dus helemaal niets.

Op 5 oktober vond de Centrale Raad van Beroep dat een student in een zo’n situatie toch een “voordeel uit sparen en beleggen” had: de student had het forfaitaire rendement! De belasting gaat er namelijk van uit dat u over uw spaargeld en beleggingen een standaard rendement van vier procent behaald. Dit percentage heet het forfaitair rendement. En omdat het forfaitaire rendement meer was dan de student mocht verdienen, mocht de IB-Groep van de CRvB de studiefinanciering terugvorderen.

Voor onze Henk een verrassende en vervelende uitspraak: hij heeft voor zijn gevoel niets gekregen en nu loopt ook zijn studiefinanciering gevaar.

Tip

• Als u jonge of studerende kinderen heeft, is het verstandig om uw testament op dit punt tegen het licht te laten houden. De kans is groot dat in uw huidige testament met deze nieuwe en verrassende uitspraak van de CRvB geen rekening is gehouden. Wees er op bedacht dat een goede afwikkeling van een nalatenschap niet alleen successierechten en inkomstenbelasting kan besparen, maar ook kan voorkomen dat het recht op studiefinanciering vervalt.

Kies daarom steeds voor een gespecialiseerde notaris.