Uw wil is wet ook al bent u dement
Er kan van alles gebeuren waardoor anderen grote beslissingen voor u moeten nemen. Een ongeluk, ziekte, dementie. In een levenstestament kunt u uw wensen vastleggen.
De wet geeft u de mogelijkheid iemand aan te wijzen die uw nalatenschap afwikkelt op de wijze die u wenst. U kunt hem bovendien verplichten dit op een door u vastgestelde wijze te doen. Maar wat kunt u eigenlijk regelen voor het geval u niet meer uw eigen belangen kunt behartigen? De notarissen van de notariële specialistenvereniging EPN bieden u nu een akte aan waarmee u de regie over uw leven, uw lichaam én uw bezittingen tot uw dood behoudt.
Horrorscenario
U kent vast wel het gezegde: ‘Zeg niet dat je iemand kent, voordat je een erfenis met hem hebt gedeeld’. Maar heeft u er weleens bij stilgestaan, wat er zal gebeuren als u dementeert of om andere wijze uw belangen niet meer kan behartigen? Wie mag dan de baas over u en uw lichaam spelen? Wie zal dan bepalen wat er met uw vermogen gebeurt? Veel oudere mensen houden hun hart vast als ik hen deze vragen stel. Deze vragen zijn niet alleen van belang als u kind noch kraai heeft. De vraag is namelijk ook van belang als u eraan twijfelt of uw kinderen/naasten zich wel voldoende om u zullen bekommeren, of als u bang bent dat zij elkaar de tent uit zullen vechten en ook als u uitgesproken ideeën heeft over wat er met u of uw vermogen (bv. uw bedrijf) moet gebeuren.
Wettelijke regeling schiet tekort
Als er niets geregeld is, kan uw familie tot en met de vierde graad de kantonrechter verzoeken een bewindvoerder, een mentor of een curator te benoemen. Simpel gezegd, mag een bewindvoerder de baas over uw vermogen spelen en een mentor de baas over uw persoon. De functies van bewindvoerder en mentor kunnen ook door dezelfde persoon worden uitgeoefend. Een curator wordt benoemd als er sprake is van een serieuzere situatie. In de benoemingsfase kunnen zich al problemen voordoen. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat uw kinderen ruziën over de vraag wie de bewindvoerder mag zijn.
Als u geen familie heeft, kunnen uw bekenden of vrienden het Openbaar Ministerie (O.M.) verzoeken de kantonrechter te vragen een bewindvoerder, mentor of curator te benoemen. Mijn ervaring is in Rotterdam, dat het O.M. hiertoe alleen bereid is als er ook iemand is die die functie(s) wil bekleden. Mocht niemand zich bereid verklaren dan heeft u pech.
Een bewindvoerder of curator heeft voor sommige handelingen toestemming van de kantonrechter nodig. Bijvoorbeeld als hij de woning wil verkopen, of als hij – ter besparing van erfbelasting – alvast geld wil schenken aan de (klein)kinderen van de rechthebbende. U begrijpt dat de kantonrechters heel terughoudend zijn met het geven van goedkeuring. Als het gaat om schenkingen, zal de bewindvoerder moeten bewijzen dat de rechthebbende de schenking écht had willen doen. En dat is vaak een ondoenlijke klus.
Zelf bepalen: levenstestament
Als notaris merk ik steeds vaker dat mensen toch graag zelf willen bepalen wat er met hun leven, lichaam en vermogen moet gebeuren, als zij hun eigen belangen niet meer kunnen behartigen. Al geruime tijd maken notarissen voor die groep van mensen een levenstestament. In die notariële akte kunt u in grote lijnen of zeer gedetailleerd aangeven wat u van de persoon(of personen) die u heeft aangewezen verlangt. In sommige gevallen zal die persoon er niet aan ontkomen de kantonrechter toestemming te vragen. Daarom is het van groot belang dat u uw wensen goed omschrijft. De kantonrechter zal namelijk uw wensen als uitgangspunt nemen. Ook voor degene die namens u moet handelen is het fijn als u zijn taken goed heeft omschreven. Uw erfgenamen kunnen hem dan namelijk later (als u bent overleden) niet verwijten dat hij buiten zijn boekje ging.
Het ene levenstestament is het andere niet
Het levenstestament is niet in de wet geregeld. En dat is precies waarom u goed moet opletten als u een levenstestament wilt maken. Het ene levenstestament is namelijk het andere niet. Alles valt en staat met de expertise van de door u geraadpleegde notaris. Om er zeker van te zijn dat er bepaalde kwaliteitsnormen in acht worden genomen, heeft de Vereniging van Estate Planners in het Notariaat (EPN) een protocol voor de aangesloten notarissen ontwikkeld. De EPN is een vereniging van notarissen die zich met estate planning (waartoe ook het levenstestament behoort) bezighouden. Ook heeft de EPN een lijst gemaakt van vragen die tijdens het gesprek met u in ieder geval aan bod moeten komen.
Hoe komt het levenstestament boven water?
Als u een levenstestament maakt, moet u ook op iets anders bedacht zijn. Hoe komen uw kinderen er later achter dat u een levenstestament heeft gemaakt? Voor het ‘echte’ testament heeft de wetgever het Centraal Testamentenregister (CTR) ingesteld. Als u overleden bent, kunnen belanghebbenden bij het CTR informeren of en zo ja bij welke notaris uw testament is opgesteld. Voor het levenstestament is er echter niet een register dat te vergelijken is met het CTR. Om dat probleem te verhelpen heeft de EPN voor de bij haar aangesloten notarissen het Centraal Levenstestamentenregister (CLTR) ingesteld. Maakt u dus daar een levenstestament, dan bent u ervan verzekerd, dat het levenstestament altijd boven water komt. Zelfs als u uw exemplaar in de kluis heeft verstopt!
Mr. A.R. Autar is als notaris verbonden aan Kooijman Lambert Notarissen te Rotterdam en docent aan een aantal opleidingsinstituten