Scheiden doet lijden. Dat geldt niet in de laatste plaats voor de kinderen. Gaat het nieuwe, sinds 1 maart verplichte ouderschapsplan daar wat aan veranderen?
Ouders met minderjarige kinderen die uit elkaar gaan, moeten sinds 1 maart een ouderschapsplan met elkaar opstellen voordat de rechter de echtscheiding in behandeling neemt. Zo worden vader en moeder gedwongen om persoonlijke frustraties even opzij te zetten in het belang van de kinderen. Maar advocaten hebben gemengde gevoelens bij deze nieuwe wet.
Het ouderschapsplan bestond al een tijdje, maar vanaf 1 maart is het wettelijk verplichte kost voor getrouwde of samenwonende ouders die gezamenlijk het gezag over de kinderen hebben.
Zonder zo’n ouderschapsplan geeft de rechter geen toestemming voor ontbinding van een huwelijk of samenlevingsovereenkomst. Het plan moet voldoen aan een aantal minimumeisen. Zo moeten er regelingen voor omgang, zorg, onderwijs en alimentatie in staan. Ouders hebben elkaars toestemming nodig bij belangrijke beslissingen over de kinderen.
| Wat staat er in een ouderschapsplan? Een ouderschapsplan voor de kinderen van ouders die gaan scheiden, is sinds 1 maart verplicht. Zonder zo’n plan geeft de rechter geen toestemming tot ontbinding van huwelijk of contract. Het plan kan de volgende punten bevatten:
Ook over de dagelijkse zorg kunnen afspraken worden gemaakt. Het gaat dan eigenlijk over de manier van opvoeden. |
,,Indien gewenst kunnen ook aanvullende afspraken worden vastgelegd in het ouderschapsplan,’’ zegt Marjoleine de Boorder van advocatenkantoor De Boorder Schoots. Ze is scheidingsbemiddelaar en voorzitter van de vereniging Collaborative Divorce, een vereniging die pleit voor goed onderling overleg en het inzetten van overlegadvocaten tijdens de scheidingsprocedure. ,,In het ouderschapsplan kunnen afspraken worden gemaakt over woonlocatie, medische zorg of school.’’
Over de gewone dagelijkse beslommeringen moeten ouders zelf kunnen blijven beslissen, benadrukt Marjoleine De Boorder. ,,Hoe laat Jantje bruinbrood te eten krijgt en of hij wel of niet bij Pietje mag spelen, zijn zaken die niet groot genoeg zijn om in een ouderschapsplan op te nemen.’’
Papieren tijger of niet?
Het ouderschapsplan is beslist geen papieren tijger, meent De Boorder. ,,Als ouders met minderjarige kinderen geen goed plan aan de rechter voorleggen, zal hij de scheiding of ontbinding van het samenlevingscontract niet goedkeuren.’’
En als er wel een ouderschapsplan ligt, maar er zijn nog meningsverschillen op onderdelen, kan hij een mediator aanwijzen. Die moet proberen de partijen nader tot elkaar te brengen. Als hij daar niet in slaagt, hakt de rechter alsnog zelf de knoop door.
Maar zo ver zal het volgens De Boorder niet snel meer komen. ,,In de praktijk zie je vaak dat een stukgelopen onderhandeling weer wordt opgepakt als ouders worden gedwongen om met elkaar te praten. Dan gaat de knop ineens om en zitten vader en moeder weer als verstandige mensen om de tafel. Dit wettelijk verplichte zetje in de rug zie ik dan ook als nuttig.’'
Haar collega Ditte Vrolijks van advocatenkantoor Ariens Schoonderbeek Damman is sceptischer. Volgens haar is de wet te vaag om weigerachtige ouders werkelijk te kunnen dwingen tot redelijkheid.
,,In deze wet staat dat als het ouderschapsplan redelijkerwijs niet kan worden overgelegd aan de rechter, de ouders hun afspraken ook op een andere manier mogen maken. Probleem is alleen dat niet duidelijk staat omschreven wat ‘redelijkerwijs’ is en wat die ‘andere manieren’ zijn. Daarover moet de rechter oordelen. En op dit moment is nog niet bekend hoe rechters hiermee zullen omgaan.’’
Vaders en kinderen beter uit
Collega Marjoleine de Boorder vindt de nieuwe wet echter wel degelijk een vooruitgang, vooral omdat de positie van kinderen en vaders verbetert. Zij waren vaak de grootste verliezers bij een echtscheiding. In 2007 had 35 procent van de kinderen na een echtscheiding geen of nauwelijks contact meer met één van de ouders, bijna altijd de vader.
,,De kinderen worden meestal aan de moeder toegewezen,’’ beschrijft De Boorder de praktijk. ,,Als zij niet wenst te onderhandelen, frustreert ze vaak de omgang van de vader met de kinderen. Nu zijn vader en moeder verplicht om samen afspraken te maken en moeten ze zich daar ook aan houden. Het ouderschapsplan heeft de wettelijke status van een contract met bindende voorwaarden. Een afspraak eenzijdig veranderen kan alleen met tussenkomst van de rechter. Die zal bij toetsing een stuk kritischer zijn dan voorheen, en de belangen van beide ouders gelijkwaardig wegen.’’
Onvoldoende mogelijkheden voor dwang
Vrolijks blijft echter minder positief. ,,In de praktijk kan de vader zijn ex nog steeds niet dwingen om het ouderschapsplan na te komen. Als moeder het plan niet nakomt, moet de vader weer naar de rechter stappen. De wet biedt niet meer sanctiemogelijkheden dan voorheen en rechters zijn terughoudend in het uitdelen ervan in zaken waarbij kinderen betrokken zijn. Het komt er op neer dat de moeder die het kind helemaal aan de vader wil onttrekken, hierin ook onder de nieuwe wetgeving zal slagen.’’
Volgens Vrolijks heeft deze wet nog een grotere zwakte. ,,Ouders kunnen ook nu niet door de rechter worden gedwongen tot overleg. Deelname aan een gesprek met een mediator gebeurt nog steeds op basis van vrijwilligheid. Daarom heb ik twijfels of het verplichte ouderschapsplan een succes wordt.’'
Hoewel De Boorder over het algemeen positiever over de nieuwe wet is dan haar collega, kan ze zich in deze kritiek wel vinden.
,,Wat in deze wet ontbreekt, is verplichte begeleiding van een mediator of overlegadvocaten. Een gemis, want deze wet is ook bedoeld voor partners die in een ernstige conflictsituatie zijn beland. Juist dan is begeleiding en sturing een belangrijke voorwaarde voor een succesvol gesprek over de kinderen.’’