Verdelen zonder testament

Als iemand overlijdt en hij of zij heeft geen testament, dan wordt de erfenis verdeeld volgens het zogeheten wettelijke versterf-erfrecht. Dat betekent dat vier groepen in volgorde erven. Alle nabestaanden in een groep hebben in principe recht op een gelijk deel van de erfenis. Zolang er in de ene groep nog een erfgenaam is, komen personen uit de volgende groep niet aan bod. Belangrijk om te weten: als er binnen een groep iemand overlijdt, treden de kinderen van die persoon in zijn of haar plaats. Dit heet plaatsvervulling.

Groep 1: De echtgenoot of geregistreerd partner en de kinderen.
Groep 2: De ouders, (half)broers en zusters van de overledene.
Groep 3: De grootouders van de overledene.
Groep 4: De overgrootouders van de overledene.

De wet biedt een goede regeling om de langstlevende partner te beschermen. Een voorbeeld. Een man en vrouw zijn getrouwd en hebben kinderen; één van deze ouders overlijdt. Er is geen testament. De langstlevende partner erft dan op grond van de wet samen met de kinderen (groep 1). De rest van de familie (groep 2 tot en met 4) komt niet aan bod. De wet regelt ook dat de nog levende partner de hele erfenis in handen krijgt. De kinderen hebben wel recht op hun deel (het kindsdeel), maar krijgen dat niet direct in handen. Dat gebeurt pas als ook de tweede ouder overlijdt.

Tot die tijd hebben de kinderen slechts een vordering. Dat betekent dat de langstlevende mag doen en laten met de erfenis wat hij of zij wil. Ook opmaken! In veel gevallen volstaat deze aanpak, want de overgebleven ouder hoeft dus niet met de kinderen af te rekenen en kan onder meer in het ouderlijk huis blijven wonen. Een nadeel is dat de langstlevende partner wel over de gehele erfenis belasting moet betalen, dus vaak alleen voor de kinderen. Daar is wel wat aan te doen met een tweetrapstestament, maar dat is niet altijd de beste oplossing. Meer daarover leest u op pagina 22.

‘Doorerven’

Wat nu als een van de erfgenamen al is overleden? Dan biedt de plaatsvervulling een oplossing. Een voorbeeld. Paul en Ineke zijn getrouwd en hebben twee kinderen: Frank en Bianca. Frank heeft zelf ook twee kinderen, Freek en Freya. Frank overlijdt jong. Later overlijdt ook Paul; hij heeft geen testament. De erfenis van Paul wordt dan als volgt verdeeld: echtgenote Ineke heeft recht op een derde van Pauls nalatenschap en krijgt de hele erfenis in handen. Bianca krijgt een vordering ter grootte van haar deel: een derde. De kinderen van Frank krijgen volgens plaatsvervulling het deel waar hun vader bij leven recht op zou hebben gehad. Ze erven ieder een vordering van 1/6 op hun oma. Pas als oma ook overlijdt en er is nog geld, kunnen Bianca, Freek en Freya aanspraak maken op deze erfenis.

Speciale wensen

Als er geen testament is, regelt de wet dus een aantal zaken – maar ook heel veel zaken niet! Misschien hebt u een lat-relatie, een eigen bedrijf, is er een nieuwe partner, zijn er stiefkinderen, of wilt u sommige mensen uitsluiten of juist iets extra’s geven. En mogelijk wilt u iemand aanwijzen die straks verantwoordelijk is voor de afwikkeling van de erfenis, een zogeheten executeur.
 
Allemaal voorbeelden die u alleen met een testament goed kunt regelen. Informeer bij een notaris naar de mogelijkheden. Wij raden u aan om bij meerdere kantoren een duidelijke offerte op te vragen. Uit eerder onderzoek van Plus Magazine (september 2011) bleek dat vergelijken honderden euro’s voordeel kan opleveren. Een goede offerte voorkomt bovendien narigheid achteraf. Een standaardtestament hoeft niet meer te kosten dan enkele honderden euro’s, maar hoe meer maatwerk, hoe hoger de kosten.

Vrijstellingen benutten

Een goed testament kan ook geld opleveren. U kunt er namelijk de vrijstellingen voor erfbelasting (zie pagina 22) optimaal mee benutten. De langstlevende partner heeft de grootste vrijstelling: ruim €600.000. Het kan handig zijn om het grootste deel van de erfenis daaraan toe te kennen. Ook kunt u alvast een deel van de erfenis aan de kleinkinderen toewijzen. Zonder testament zijn kleinkinderen, als hun ouders nog leven, geen directe erfgenamen. Maar ook kleinkinderen hebben recht op een vrijstelling (ruim €19.000), waarmee u uw erfgenamen 10 tot 20 procent erfbelasting bespaart. Zo kan een goed testament er ook voor zorgen dat er in elk geval meer geld binnen de familie blijft.

Zelf regelen met een codicil

Wilt u dat sommige spullen in de familie blijven? Dat hoeft u niet in een testament te regelen, maar kan met een codicil dat u zelf maakt. Daarin kunt u twee zaken regelen: uw uitvaart en de verdeling van eenvoudige spullen, zoals kleding en sieraden. Geld of aandelen mag u dus niet met een codicil verdelen. Voor een geldig codicil geldt: het moet handgeschreven zijn, gedateerd én ondertekend door de opsteller. Alleen een origineel is geldig. Dus geen kopietjes met een extra handtekening!

Ook is het belangrijk dat er geen onduidelijkheid kan bestaan over het stuk dat u nalaat, en over de persoon aan wie u nalaat. Zorg dus voor een volledige naam en geboortedatum. Als u naast een codicil ook een testament hebt, kunt u het origineel van het codicil naar de notaris sturen, die het – tegen betaling – voor u bewaart en bij het testament voegt.

• Terug naar de special