EU verbiedt rookaroma: kan je nog wel een rookworst eten?

Rook ligt onder vuur. Natuurlijk weten we met z’n allen al heel lang dat rook gevaarlijke stoffen bevat; rook van sigaretten en rook uit de open haard staan erom bekend. Dat ook rook waarmee voedingsmiddelen een karakteristieke smaak krijgen gevaarlijk kan zijn voor de gezondheid realiseren we ons meestal niet zo. En stiekem zijn er best wel veel gerookte producten te koop. Denk niet alleen aan de traditionele begeleider van de stamppot en de erwtensoep, maar ook aan gerookte vis zoals zalm en paling, gerookte vleeswaren als Ardenner ham, rookvlees en gerookte kipfilet. Daarnaast zit er ook een rooksmaak aan gerookte noten, gerookte tofu, rookkazen, barbecuesauzen, barbecue marinades, diverse kruidenmixen (vooral voor de barbecue) en chips met een barbecuesmaak.

Traditioneel roken

Roken is al een eeuwenoude techniek om voedsel langer houdbaar te maken, meestal in combinatie met zouten en drogen. De gepekelde worst, ham, zalm of paling wordt dan een tijdje in een rookkamer gehangen en zo blootgesteld aan rook. Daardoor krijgen ze hun typische smaak. Het soort hout dat wordt gebruikt bepaalt mede de smaak. In Nederland wordt veel boven eiken- en beukenhout gerookt. Maar echte Schwarzwalder schinken wordt bijvoorbeeld boven naaldhout gerookt.

PAK’s

Bij alles wat zo wordt blootgesteld aan ‘natuurlijke’ rook ontstaat een kleine hoeveelheid PAK’s. PAK’s staat voor polycyclische aromatische koolwaterstoffen en dat zijn potentieel kankerverwekkende stoffen. PAK’s ontstaan bijvoorbeeld ook bij barbecueën in de zwarte randjes aan vlees. Traditioneel gerookte producten die je koopt in de supermarkt bevatten vaak kleine hoeveelheden PAK’s. Producten worden ook wel getest op PAK’s om te voorkomen dat er producten met een hoog gehalte aan PAK’s in de handel komen. Als een product traditioneel is gerookt, dan staat in de ingrediëntenlijst alleen 'rook'.  

Rookaroma

Anders dan je zou denken worden de meeste van de producten die rokerig smaken niet blootgesteld aan echte rook. Op de ingrediëntenlijst op de verpakking van deze product staat dat er gebruik gemaakt is van rookaroma. De producten zijn dan behandeld met vloeibaar rookaroma, een product dat gemaakt wordt uit gecondenseerde houtrook. In deze rookaroma’s zitten geen PAK’s en daardoor leken ze lang een goed alternatief voor traditionele rook.

Potentieel ongezond

Maar nu heeft de EFSA rookaroma als potentieel ongezond verklaard. De Europese waakhond voor de voedselveiligheid heeft onlangs rookaroma’s beoordeeld die al 10 jaar op de markt zijn omdat de toelating voor deze stoffen moest worden verlengd. Reden om er nog eens goed naar te kijken met de kennis van nu. En de conclusies is dat rookaroma’s stoffen bevatten - de zogenoemde genotoxische stoffen - die mogelijk kankerverwekkend kunnen zijn. De EFSA bouwt altijd grote veiligheidsmarges in en neemt het zekere voor het onzekere en heeft daarom de rookaroma’s verboden. Fabrikanten krijgen 5 jaar de tijd om hun producten aan te passen, daarna zijn de onderzochte rookaroma’s niet meer toegestaan. Wat de gevolgen daarvan zijn is nog niet te zeggen. Verdwijnen producten als de geliefde rookworst of komt er een alternatief?

Moet je nu de rookworst laten staan?

Op zich is er een gevaar bij het eten van producten die kankerverwekkende stoffen bevatten, dus ook bij een rookworst of een ander gerookt product. Maar hoe schadelijk het werkelijk voor je is, hangt helemaal af van je verdere leef- en eetgewoonten en hoe vaak je producten met schadelijke stoffen eet. Ook je persoonlijke gevoeligheid voor het ontwikkelen van kanker speelt mee. Daarnaast is het goed te weten dat de EFSA altijd hele grote marges aanhoudt bij de beoordeling of iets schadelijk is. Als je gezond en vooral ook gevarieerd eet, is af en toe een gerookt product – of het nu traditioneel of met rookaroma’s gemaakt is - waarschijnlijk niet zo’n probleem. Maar het is wel aan te raden eens goed verpakkingen te bekijken of je niet vaker rookaroma binnenkrijgt dan je misschien denkt. Als je een liefhebber bent van een rook- of barbecuesmaak zou het best eens kunnen zijn dat je vaker dan af en toe wordt blootgesteld aan rookaroma.

Dit artikel is geschreven door Mary Stottelaar. Mary is diëtist. Ze volgt de wetenschap op de voet en schrijft al jaren over voeding en gezondheid. Haalbaarheid en smakelijkheid van adviezen staan bij haar voorop.