Lezersvragen over euthanasie

Getty Images

Acht Pluslezers hebben een doodswens. Nu of straks. Als ze te dement zijn om te kunnen eten bijvoorbeeld. Of ondraaglijke pijn hebben. Wat kunnen zij doen zodat hun wens ook werkelijkheid wordt? Acht hartverscheurende brieven. Eric van Wijlick, euthanasie-expert van de artsenfederatie KNMG, geeft antwoord.

Ik ervaar mijn leven als voltooid – wat kan ik doen?

Omdat ik al 87 ben en een heerlijk leven achter me heb en na een val in een rolstoel zit en heel afhankelijk ben van anderen, zou ik heel graag willen stoppen met het leven. Mijn 4 kinderen zijn op de hoogte en begrijpen het. Ook mijn huisarts is op de hoogte. Maar wat kan ik doen. Niet meer eten en drinken is het enige wat ik weet. Heel graag uw advies.

Eric van Wijlick, euthanasie-expert bij de KNMG:

,, Uit uw brief maak ik op dat u het leven ‘voltooid’ vindt. Niemand anders dan de persoon zelf kan beoordelen of zijn of haar leven voltooid is, ervan uitgaande dat een leven voltooid kán zijn. Dokters zien geen rol of taak bij het beoordelen of een leven voltooid is. Wat een arts wel kan en zal doen, is uw doodswens serieus nemen door met u in gesprek te gaan om achterliggende vragen, angsten en zorgen te verkennen. Samen met u kan hij bekijken wat wel kan en mag en wat niet.

Euthanasie is in Nederland alleen mogelijk als mensen door een ziekte of aandoening ondragelijk en uitzichtloos lijden. Veel mensen met een ‘voltooid leven’ -wens lijden ook aan meerdere ouderdomsklachten, die tezamen resulteren in ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Zij vallen binnen de criteria van de euthanasiewet.

Als euthanasie niet mag en kan, of indien u dat zelf niet wil, dan is het verstandig betrouwbare informatie te bekijken, zoals het boek Uitweg van Chabot en Braam, en met uw arts bijvoorbeeld de mogelijkheid van afzien van eten en drinken te bespreken.

Het Behandelverbod is een wilsverklaring waarin u opschrijft dat u niet meer behandeld wilt worden met antibiotica bij een longontsteking of bijvoorbeeld niet meer gereanimeerd wilt worden bij een hartstilstand, bijvoorbeeld wanneer u uw leven als voltooid beschouwt. Het is belangrijk dat u dit met uw naasten en ook met uw arts bepreekt, zodat zij op de hoogte zijn van uw wensen.”

Ik heb een euthanasieverklaring. Maar gebeurt het dan straks ook als ik dement word?

Als ik een euthanasieverklaring bij mijn huisarts heb liggen en mijn kinderen hebben die ook, kan ik er dan van op aan dat het ook gebeurt, als ik dement word?

Eric van Wijlick, euthanasie-expert bij de KNMG:

,,Een schriftelijk euthanasieverzoek is belangrijk als u zo ernstig ziek zou worden dat u zelf niet meer in staat bent om uw euthanasieverzoek met de dokter te bespreken. Gesprekken met u zijn voor uw dokter daarbij zeer behulpzaam. Zo krijgt het schriftelijke euthanasieverzoek meer waarde en een duidelijke betekenis. Een schriftelijk euthanasieverzoek is echter geen garantie.

Een schriftelijk euthanasieverzoek is belangrijk en vervangt een mondeling verzoek om euthanasie. Zo’n situatie, waarin u mondeling geen verzoek meer kunt doen, kan geleidelijk ontstaan, bijvoorbeeld in het geval van dementie. Bij het schriftelijk euthanasieverzoek horen in principe ook gesprekken met uw dokter. Dit draagt bij aan een zorgvuldige afweging van uw verzoek door de dokter. Het is voor de dokters vaak niet voldoende als u alleen een euthanasieverzoek opschrijft. Het is zeer belangrijk dat uw dokter weet wat u precies bedoelt en dat hij u uit kan leggen wanneer hij wel en wanneer hij niet euthanasie mag toepassen.

Het moet wel duidelijk zijn dat een schriftelijk euthanasieverzoek zeker geen garantie is voor euthanasie, maar dat het hoe dan ook een belangrijk document is. Het geeft u en uw kinderen houvast en richting bij de keuze voor de zorgverlening, als u hier zelf niet meer over kan communiceren. Ook als er geen euthanasie plaatsvindt mag uw dokter namelijk uit het schriftelijke euthanasieverzoek afleiden dat u in ieder geval in de beschreven omstandigheden geen levensverlengende behandelingen meer wil.”

Ik heb beginnende dementie en altijd pijn, maar onze huisarts werkt niet mee. Wat nu?

Mijn man en ik zijn weleens in gesprek over euthanasie. Onze huisarts staat er niet achter. Mijn man heeft kanaal-stenose op meerdere plekken in zijn rugwervel. Zenuwen zitten bekneld. Hij heeft veel pijn. Het is niet operabel. Pijnstilling via de pijnpoli helpt niet. Hij slikt veel medicatie. Hij is daarnaast hartpatiënt en heeft meerdere infarcten gehad. Hij heeft daarbij 40% capaciteit van het hart verloren. Daarnaast heeft hij nog de ziekte van Sjögren en slijtage in de knie. De hele dag bestaat uit pijn. Hij geeft aan naar mij dat hij niet gereanimeerd wil worden als hij ooit een hartstilstand krijgt. Hij is nu bijna 70.

Hij geeft aan dat hij als hij gaat dementeren dat hij uit het leven wil stappen. Hij wil mij ook alle ellende van de verzorging niet aandoen, te meer omdat tegenwoordig de zorg voor ouderen zo slecht geregeld is. Ik ben zelf jarenlang mantelzorger voor mijn vader geweest, en heb vrienden van ons geholpen bij het regelen van de WMO. Het was een en al doffe ellende. Ik ben er zelf bijna aan onderdoor gegaan. Mijn vader was gelukkig tot aan het laatste moment van zijn leven helder van geest en kon zelf aangeven wat hij wilde toen hij ziek werd. Hij heeft gekozen voor versterving.

Mijn man en ik vragen ons af hoe het moet als mijn man niet meer verder wil, maar hij is bijvoorbeeld geestelijk niet meer in staat om zijn wens te uiten. Hoe kunnen we vastleggen dat euthanasie dan een keuze is, die wij zouden willen. De kwaliteit van leven voor mijn man is nu al laag, maar als deze nog lager wordt, dan willen wij niet vastlopen.

Eric van Wijlick, euthanasie-expert bij de KNMG:

,,In het algemeen is het hebben van dementie op zichzelf voor een dokter geen reden om euthanasie uit te voeren. Maar iemand kan wel, naast het lijden onder de gevolgen van de dementie die hij al ervaart, ernstig lijden door de verdere geestelijke aftakeling, het verlies van onafhankelijkheid of de angst hiervoor. Als de patiënt dit lijden als ondraaglijk ervaart, kan een dokter in bepaalde omstandigheden een euthanasieverzoek inwilligen. Als dit gebeurt, is het meestal in de beginfase van dementie. In die fase kan de dokter nog met de patiënt zelf communiceren over de ondraaglijkheid van het lijden en of de patiënt de euthanasie nog steeds wenst. Als de communicatie met de patiënt moeilijker wordt en het voor de dokter lastiger wordt duidelijk te krijgen dat de patiënt nu ondraaglijk lijdt en dood wil, dan is het ‘vijf voor 12’. Als een dokter niet meer bij een patiënt kan nagaan of de wens om euthanasie op dat moment nog bestaat, is er een grote kans dat de dokter de euthanasie niet uitvoert.”

De huisarts vindt het nog te vroeg?

Wij, mijn vrouw en ik hebben bij de Notaris een levenstestament laten opstellen. Daarvan heeft mijn huisarts, de Notaris en ikzelf een exemplaar in ons bezit. Mijn man heeft in september te horen gekregen, dat hij het begin van Alzheimer heeft. Moet hij nu steeds naar zijn huisarts, om mede te delen, dat hij niet tot het uiterste wil gaan? En moet de huisarts gehoor aan zijn wens geven zolang mijn man nog kan aangeven niet meer te willen leven? Alles staat zwart op wit, maar we zijn bang dat de huisarts zal zeggen dat het nog niet zo erg is voor mijn man ook al vindt mijn man zelf van wel.

Eric van Wijlick, euthanasie-expert bij de KNMG:

,,Een dokter moet zich aan de Euthanasiewet houden. Als een dokter euthanasie wil uitvoeren, moet hij eerst kijken of uw verzoek voldoet aan de zorgvuldigheidseisen van de Euthanasiewet. Hij volgt hierbij de professionele standaarden en richtlijnen. Op het moment van de euthanasie moet uw dokter ervan overtuigd zijn dat u ondraaglijk en uitzichtloos lijdt. Het kan dus voorkomen dat een dokter zegt dat het nog te vroeg is, omdat er andere manieren zijn om het lijden draaglijk te maken.”

Euthanasie zodra ik te dement ben om zelf te eten - hoe regel ik dat?

Als ik dement ben zou ik het moment dat er moet worden overgegaan op sondevoeding het moment vinden voor euthanasie. Hoe krijg ik dat voor elkaar?

Eric van Wijlick, euthanasie-expert bij de KNMG:

,,Een schriftelijk euthanasieverzoek geeft houvast en richting bij de keuze voor de zorgverlening als u hier zelf niet meer over kan communiceren. Als u dan zelf niet meer kunt eten en drinken dan zal uw dokter niet meer starten met het kunstmatig toedienen van eten en drinken. Uit het schriftelijke euthanasieverzoek mag worden afgeleid dat u in ieder geval in de beschreven omstandigheden geen levensverlengende behandelingen meer wil. Om ieder misverstand uit te sluiten kunt u ook in een Behandelverbod opschrijven welke behandelingen u niet meer wilt als u ernstig en ongeneeslijk ziek wordt. Denk aan niet meer gereanimeerd willen worden met een hartstilstand, niet meer toedienen van antibiotica bij een longontsteking of geen toediening van vocht en voeding. Dat moeten dokters volgen.”

Ik heb ongeneeslijke kanker maar mijn huisarts is fel tegen. Wat nu?

Ik heb ongeneselijke kanker. Maar mijn huisarts is fel tegen euthanasie. Wat zijn nu mijn mogelijkheden.

Eric van Wijlick, euthanasie-expert bij de KNMG:

,,Er bestaat geen recht voor patiënten op euthanasie. Uw dokter is niet verplicht het euthanasieverzoek uit te voeren. Uw dokter kan er voor wel zorgen dat u bij een andere dokter terecht kunt. Soms moet u zelf op zoek gaan naar een andere dokter, bijvoorbeeld de dokter in het ziekenhuis.”

Is één euthanasieverklaring genoeg voor verschillende situaties? En waar bewaar ik die?

Moet je zowel een euthanasieverklaring laten maken voor het geval dat je ongeneeslijk ziek wordt? En ook een aparte euthanasieverklaring voor als je dement wordt, zodanig dat je, wanneer je eigen familie en vrienden niet meer herkend, verklaart niet meer te willen leven. Of kan dit in één verklaring? Bij wie moeten er dan exemplaren liggen? Hopelijk komt er een wet dat je zelf mag beslissen wanneer je vindt dat je een voltooid leven hebt gehad en niet langer meer wil leven.

Eric van Wijlick, euthanasie-expert bij de KNMG:

,,Als u besluit dat u in bepaalde en verschillende situaties euthanasie zou willen, dan kunt u deze omstandigheden het beste zo concreet mogelijk beschrijven in één verklaring. Het is verstandig om in uw eigen woorden op te schrijven wanneer lijden voor u zo ondraaglijk en uitzichtloos is, dat u een euthanasieverzoek wilt doen voor verschillende situaties. Het is verstandig als uw naasten ook een kopie van uw verklaring hebben.

Uw dokter moet duidelijk in het medisch dossier opnemen dat u euthanasieverzoek doet, waarom en voor welke omstandigheden. Uw dokter moet uw schriftelijke euthanasieverzoek toevoegen aan uw medisch dossier. Gaat u naar een andere dokter, bijvoorbeeld omdat u verhuist, of komt u ook nog onder behandeling van een andere dokter of specialist? Geeft u deze dan ook een kopie van uw schriftelijk euthanasieverzoek en bespreek dit met hem. Hij zorgt ervoor dat uw verzoek in uw medisch dossier wordt opgenomen.”

Mag euthanasie bij coma? Ook in Frankrijk?

Wij zijn met onze neus op de feiten gedrukt toen onze buurman van 84 jaar een aantal beroertes kreeg en in coma raakte. Hij heeft 4 jaar in coma gelegen voordat hij overleed. We wonen in Frankrijk en hier is euthanasie op geen enkele manier bespreekbaar! Is het mogelijk om, als een van ons iets dergelijks overkomt, naar Nederland getransporteerd te worden om daar van een euthanasie regeling gebruik te maken?

Eric van Wijlick, euthanasie-expert bij de KNMG:

,,Euthanasie uitvoeren bij een patiënt in coma is in Nederland strafbaar. Dokters mogen dus bij comateuze patiënten geen euthanasie uitvoeren, ook als dat in een euthanasieverzoek staat. De dokters in Nederland zijn van mening dat als een patiënt in coma is en geen redelijke kans meer is op herstel, verder behandelen zinloos is. Dokters besluiten dan, in nauw overleg met de naasten, dat de behandeling wordt gestaakt en de patiënt overlijdt.”