Sterk bewerkt voedsel heeft een slechte reputatie. Terecht?

Om maar meteen met de deur in huis te vallen:­ Ellen­ Kampman, hoogleraar Voeding en Ziekte bij ­Wage­­ningen University & Research, vindt het niet terecht dat ultra­bewerkt voedsel in het beklaagden­bankje zit. “Lang niet alle sterk bewerkte voedingsmiddelen zijn slecht.” Met voedsel bewerken op zich is niets mis, benadrukt ze: “Sterker nog, het draagt bij aan de voedselveiligheid en het maakt voedsel langer houdbaar. Onze grootouders waren maar wat blij geweest met vlees, vis en groenten die ze ongekoeld konden bewaren.”

Voedingspatronen

Volgens de hoogleraar kunnen we bij de beoordeling van hoe gezond voedingsmiddelen zijn, beter kijken naar de voedingsstoffendichtheid. Producten met een hoge voedingsstoffendichtheid leveren per portie veel vitamines, mineralen en voedingsvezels en weinig energie, vet, zout en suiker. Voorbeelden zijn volkoren granen, groenten, fruit, peulvruchten en halfvolle zuivel. Bij producten met weinig vitamines, mineralen en vezels – denk aan chips, snoep en gebak – is het precies andersom. “Uit onderzoek weten we dat te veel junkfood eten leidt tot overgewicht en daarmee tot een hogere kans op diabetes en hart- en vaatziekten en wel tien soorten kanker.”

Het klopt volgens Kampman dat ultrabewerkte voedingsmiddelen­ vaak goedkope ingrediënten ­bevatten, zoals riet- en bietsuiker en vlees afkomstig uit de intensieve veehouderij, en ook stoffen die je in de eigen keuken niet snel zult ­gebruiken. Glucose-fructosesiroop en maltodextrine bijvoorbeeld. Maar dat wil niet zeggen dat dergelijke producten slecht voor je zijn.

Verdachte stoffen

Zitten er dan misschien meer ­gevaarlijke stoffen in de ultra­bewerkte voedingsmiddelen? Kampman verwijst naar de schadelijke stof acrylamide, die vaak in één adem wordt genoemd met sterk bewerkte voedingsmiddelen. “Maar koek en gebak uit eigen oven – bewerkte producten volgens de NOVA-classificatie – bevatten­ meer van deze stof als we ze te lang en te donker bakken dan ultrabewerkte tegenhangers uit de fabriek”, ­benadrukt ze. Ook aspartaam, een zoetstof die in veel frisdranken te vinden is, wordt vaak aangemerkt als verdacht. Als je er veel van binnenkrijgt, zou je een grotere kans op kanker hebben. “De hoeveelheid aspartaam die we binnenkrijgen, is echter veel te laag om ziek van te worden, zelfs bij een hoge frisdrankconsumptie”, aldus Kampman.

De gezonde keuze moet de gemakkelijke keuze worden

Genieten van chips

Feit is wel dat je van ultrabewerkte voedingsmiddelen gemakkelijk te veel eet. “Ze zijn immers goedkoop en je kunt ze met weinig of helemaal geen bereidingstijd opeten”, zegt Kampman. “Ze zijn lekker romig, zoet of hartig en je hoeft er vaak maar weinig op te kauwen. Ze happen makkelijk weg en verzadigen minder dan een paar appels.” Daarbij komt dat de porties waarin producten worden aangeboden vaak groot zijn, op zich ook een stimulans om meer te eten. En wie zich volstopt met sterk bewerkte voedingsmiddelen, heeft meestal geen trek meer in iets anders.

Volgens Kampman kunnen we dat patroon doorbreken: “We moeten ervoor zorgen dat de gezonde keuze de gemakkelijke keuze wordt – iets waarin we allemaal onze verantwoordelijkheid hebben, van fabri­kant, supermarkt en overheid tot consument. Als je regelmatig groenten, fruit en volkoren granen eet, dan kun je best eens genieten van een schaaltje chips of een diepvriespizza.”

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine januari 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.