Niet alleen gezond bij een blaasontsteking
Lang voordat superfoods als de gojibes en moerbei populair werden, was er al een ander besje dat bekend stond om zijn superkrachten. De Noord-Amerikaanse veenbes - beter bekend als cranberry - spoelde in de 19e eeuw aan op Terschelling. Inmiddels is de bes niet meer weg te denken van het eiland en hij is vooral ook hartstikke gezond.
De cranberry – ookwel grote/Amerikaanse veenbes of lepeltjesheide - is een plant uit de heidefamilie. De bloeiperiode loopt van juni tot augustus en de bessen zijn rijp tussen september en november. Een rijpe bes is bol- of peervormig, heeft een doorsneden van 6 tot 8 millimeter en is rood. Later worden de besjes bruin en gevlekt.
Oorspronkelijk komt de cranberry dus uit Noord-Amerika. Het gebruik van het besje als medicinale plant was al bekend bij de Indianen; zij gebruikten het sap voor de behandeling van pijlwonden en ter bescherming tegen blaasontsteking. De bes werd ook gebruikt als middel tegen scheurbuik op lange zeereizen. Volgens de overlevering spoelde er vanuit zo’n schip omstreeks 1840 een vat cranberries aan op het strand van Terschelling na een schipbreuk. Vanuit daar zijn de bessen gaan groeien en vanaf het begin van de 20e eeuw wordt de cranberry ook in Nederland geteeld voor de verkoop.
Vitaminebom
De cranberry zit vol vitaminen en mineralen. Met een portie besjes (100 gram) zit je al aan je aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine C, maar de cranberry bevat ook vitamine B5, B6, E en K en mangaan, koper en ijzer. In hele kleine hoeveelheden vind je ook nog andere vitaminen en mineralen in de bes.
Het bekendste gezondheidseffect van de cranberry is waarschijnlijk de beschermende werking tegen een blaasontsteking. Het lijkt misschien een middeltje uit grootmoeders kastje, maar naar het effect van cranberry op de blaas is uitgebreid wetenschappelijk onderzoek gedaan. In cranberries zitten zogenaamde proanthocyanidines, die voorkomen dat bacteriën zich in de blaas kunnen nestelen. Dagelijks een glas sap (of cranberrytabletten) lijkt voldoende om een blaasontsteking te voorkomen. Overigens is voor de behandeling van een bestaande blaasontsteking cranberry vaak niet voldoende: dan is meestal antibiotica nodig.
Naast blaasontsteking zijn er ook aanwijzingen dat de antioxidanten in cranberries goed zijn voor hart en bloedvaten en beschermen tegen verschillende soorten kanker. Ook lijken ze het immuunsysteem een boost te geven en worden er positieve effecten voor de spijsvertering beschreven. Dit is echter nog onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd. Daarbij is een gevarieerd eetpatroon – veel verschillende soorten en kleuren groenten en fruit – voor je gezondheid altijd de beste keuze.
Het liefst vers
Voor het positieve effect van cranberries kun je het beste de verse bessen eten. In Nederland worden deze helaas niet veel verkocht. Wel vind je in de winkels gedroogde cranberries en sap, jam of compote. Ook cranberrycapsules worden verkocht.
Deze producten kunnen een goede vervanger zijn voor de verse vrucht, maar er zijn wel een aantal aandachtspunten. Zo gaat bij de bereiding – bijvoorbeeld het drogen of koken – een deel van de vitamines en mineralen (zeker vitamine C) verloren. Ook wordt vaak suiker toegevoegd. Daarbij zijn bijvoorbeeld gedroogde vruchten per 100 gram rijker aan calorieën door het ontbreken van vocht, waardoor je gemakkelijker teveel eet.
