Van sproet tot levervlek

Pigment (melanine) hoort bij ons lichaam; het geeft ons een kleurtje. Alle mensen maken pigment aan, of het nu geel, zwart, rood of bruin van kleur is. Pigment heeft twee belangrijke functies:

• Melanine beschermt ons lichaam tegen ongewilde, gevaarlijke stoffen. Bijvoorbeeld UV-straling, maar ook toxische stoffen.
• Pigment bepaalt daarnaast de intensiteit van de huidskleur. Hoe meer pigment, hoe beter de huid beschermd is tegen bijvoorbeeld verbranding en huidkanker.

Ontsporing

De vorming van pigment is een ingewikkeld proces dat bij elk huidtype anders verloopt. Wel geldt voor ieder huidtype dat het proces kan ontsporen. Op dat moment ontstaat er hyperpigmentatie: pigmentvlekken die donkerder zijn dan de rest van onze huid.

Pigmentvlekken zijn dus niets anders dan plaatsen op het lichaam waar pigmentcellen meer pigment aanmaken. Een verhoogde pigmentproductie heeft een aantal mogelijke oorzaken. Genetische aanleg, zonlicht en leeftijd kunnen hierbij een rol spelen. Pigmentcellen kunnen bovendien reageren op hormonen, antibiotica, metalen en plantaardige stoffen.

Soorten

Velen van ons hebben sproetjes of moedervlekken (naevi). In de dermatologische wereld zijn nog tientallen andere pigmentvlekken bekend. Vier groepen hyperpigmentatie komen in de praktijk vaak voor:

• Zwangerschapsmasker: grote pigmentvlek in het gezicht.
• Irritaties: verkleuring door eczeem, schaafwonden en ontstekingen.
• Zonnevlekken: levervlekken en ouderdomsvlekken.
• Aangeboren vlekken: bijvoorbeeld moedervlekken en café-au-laitvlekken.

De wijnvlek hoort hier nadrukkelijk niet bij. Hoewel dit een pigmentvlek lijkt, ligt de oorzaak in een aangeboren afwijking aan de haarvaatjes.

Kwaadaardig

Pigmentvlekken zijn op zichzelf niet kwaadaardig. Toch kunnen er redenen zijn om er niet zo blij mee te zijn: niet iedereen vindt sproetjes even schattig. Verkleuringen door eczeem kunnen jarenlang aanhouden. Een zwangerschapsmasker dat buiten de zwangerschap ontstaat, is zelfs permanent van aard.

Soms kan een pigmentvlek wel gevaarlijk zijn. Er zijn grote, aangeboren moedervlekken die een verhoogd risico hebben op het uitgroeien tot een melanoom, oftewel huidkanker. Daarnaast zijn ook ouderdomsvlekken, bruine vlekjes die ontstaan naarmate we ouder worden, gevoelig voor verandering. De kans op de ontwikkeling van kanker is echter klein.

Behandeling

Pigmentvlekken zijn lichamelijk dus meestal niet schadelijk. Psychisch ondervinden patiënten er soms wel veel last van. Mensen kunnen er onzeker en sociaal angstig van worden. Zeker wanneer de pigmentvlek in het gezicht zit. Sommige mensen camoufleren de vlekken daarom met speciale make-up. Dit werkt echter niet altijd even goed. Moedervlekken kunnen op verschillende manieren weggehaald worden: bevriezen, laseren, of wegsnijden. Afhankelijk van de soort, zijn laseren en bleken manieren die ook bij andere vlekken kunnen werken.

De behandeling van pigmentvlekken is echter moeilijk en niet altijd succesvol. Het is dan ook belangrijk om een (gevoelige) huid waar mogelijk te beschermen. Let op met zonlicht en smeer uzelf goed in. Op die manier kunt u de (verdere) ontwikkeling van pigmentvlekken zelf enigszins voorkomen.

Camouflage

Het camoufleren van pigmentvlekken kan erg lastig zijn. Hiervoor moet speciale make-up gebruikt worden. Het vinden van de juiste kleur kan erg moeilijk zijn. Deze make-up is geen eenvoudige foundation. Het is een schminkachtige substantie die via medische wegen, bijvoorbeeld via de dermatoloog, verkregen moet worden. Daarnaast kost camoufleren tijd.

Laseren

Het zijn vooral zonnevlekken en sproeten die met een laser behandeld worden. De vlek wordt een aantal behandelingen aan een energiepuls blootgesteld. Deze verpulvert het pigment. Bij een 'lichte' vlek kunnen één tot twee sessies voldoende zijn. Hoe dieper de vlek in de huid ligt, des te langer duurt de therapie.

Bleken

Zwangerschapsmaskers en irritaties worden gebleekt met een crème of bleekmiddel. Bleken is moeilijk en vereist veel ervaring van de dermatoloog. De techniek is te vergelijken met het mengen van een kleur. Te veel bleek kan te hard aanpakken en bij te weinig bleek zit de pigmentvlek er nog. Het komt bovendien voor dat de pigmentvlek na de behandeling weer donker wordt. Daarom is het belangrijk dat de patiënt niet al te hoge verwachtingen heeft van de techniek. Bij een lastige vlek kan de behandeling lang duren.