Laxeermiddelen: hulp bij verstopping

Ga niet zomaar zelf met laxeermiddelen aan de slag. Je kunt beter eerst proberen de oorzaak van de verstopping op te sporen. Deze is vaak te vinden in je eet-, drink- en leefgewoonten. Door meteen naar laxeermiddelen te grijpen, maskeer je de symptomen en wordt een eventuele diagnose (te) laat gesteld.

Zelfs als je al enkele dagen niet naar de wc kunt, zijn laxeermiddelen niet meteen de oplossing. Pas als de obstipatie na twee weken niet minder is of als je veel klachten hebt - pijn, druk, opgeblazen gevoel - kun je een laxeermiddel proberen. Gebruik ze nooit langer dan een paar dagen zonder doktersadvies.

Als je last hebt van hevige buikpijn, waarvan de oorzaak niet bekend is, kun je beter geen laxeermiddelen nemen. Kinderen mogen ze alleen gebruiken in overleg met een arts. Laxeermiddelen helpen niet bij het afvallen: je verliest dan vocht en geen vet.

Er zijn vijf categorieën laxeermiddelen.

Bulkvormers (volume vergrotende laxantia, zwelmiddelen)

De bulkvormers kun je vergelijken met een voedingsvezel: ze nemen vocht op. In de bulkvormers zitten zemelen, psylliumzaad of psylliumvezels. Deze zemelen en vezels zijn nog beter in staat tot het opnemen van vocht dan de vezels in ons voeding. Hierdoor wordt de ontlasting soepeler en verbetert de darmwerking.

Het is belangrijk om voldoende te drinken als je bulkvormers gebruikt.. De poeders kun je in water oplossen. De korrels kun je door de vla of yoghurt roeren. Drink na gebruik ook altijd een extra glas water.

Bulkvormers prikkelen de darm niet, dus je kunt ze zonder problemen langdurig gebruiken. Wel geven ze soms een vol gevoel: het is daarom niet verstandig om de middelen vlak voor de maaltijd te nemen. Als je na gebruik niet voldoende drinkt, loop je kans op verstopping. Gebruik vlak voor het slapen gaan wordt dan ook niet aanbevolen. 

Over het algemeen geven bulkvormers weinig bijwerkingen. Sommige mensen hebben in het begin last van een opgeblazen gevoel, winderigheid of buikkrampen.

Waterbindende middelen (osmotisch werkende laxantia)

Ook waterbindende middelen zorgen ervoor dat de ontlasting voldoende vocht bevat. Dit doen ze door ervoor te zorgen dat de darmwand minder water aan je ontlasting onttrekt. Hierdoor blijft de ontlasting zacht en zet uit. Een aantal van deze middelen worden door de darmbacteriën afgebroken. Tijdens dit proces ontstaan zuren die de darm prikkelen.

Lactulose en macrogol zijn bekende waterbindende middelen. Macrogol heeft ook een volume vergrotende werking, maar wordt niet afgebroken door de darmbacteriën. Je kunt deze middelen op verschillende manieren innemen: via een drank, poeder, tablet of klysma.

Net als bij bulkvormers moet je ook bij waterbindende middelen ruim voldoende drinken. Middelen met natriumfosfaat of magnesium worden afgeraden voor mensen met nierproblemen. Ook deze waterbindende laxeermiddelen kunnen leiden tot een opgeblazen gevoel of darmkrampen. Bij lactulose komt winderigheid vaak voor.

Darmprikkelende middelen (contactlaxantia)

Darmprikkelende middelen zijn iets minder onschuldig. Deze middelen activeren de darmbeweging door een chemische prikkeling van de darmwand. Zodra het middel met het dikke-darmslijmvlies in aanraking komt, begint het stimuleren. Het effect is heel sterk laxerend, maar contactlaxantia gaan ook vaak gepaard met vervelende bijwerkingen. Ze zijn daarom ook niet geschikt voor langdurig gebruik.

Voorbeelden van darmprikkelende laxeermiddelen zijn bisodacyl, natriumpicosulfaat en sennosiden. Deze middelen kunnen als tablet, capsule, druppels of zetpil worden toegediend. Pijnlijke buikkrampen en diarree zijn veel voorkomende bijwerkingen.

Darmprikkelende laxeermiddelen zijn over het algemeen niet geschikt voor langdurig gebruik. Als je deze middelen voor langere tijd gebruikt, kun je namelijk een ‘luie’ darm ontwikkelen. De ontlasting komt dan zonder middelen niet meer op gang. Ook zijn er aanwijzingen dat contactlaxantia het slijmvlies in de darmwand kunnen beschadigen.

Tot slot kunnen er stoornissen in de mineraalhuishouding optreden. Vooral een tekort aan kalium in het bloed komt voor. Je kunt dan last krijgen van spierslapte.

Darmmotoriek-stimulerende middelen

Sinds kort is er een middel verkrijgbaar dat de samentrekking van de dikke darm bevordert. Dit middel, prucalopride, bereikt de dikke darm via het bloed en niet via de inhoud van de darm. Je neemt het in als een tablet. De meest voorkomende bijwerkingen zijn hoofdpijn, misselijkheid, diarree en buikpijn.

Prucalopride is vooral bij vrouwen onderzocht. Daarom is dit medicijn alleen goedgekeurd voor vrouwen, en niet voor mannen en kinderen jonger dan 18 jaar.

Weekmakers (emollientia)

Als je nog wel naar de toilet kunt, maar je ontlasting passeert moeizaam en pijnlijk, dan kan een weekmaker uitkomst bieden. Weekmakers maken droge harde ontlasting zachter.

Met een klysma worden de weekmakers via de anus de endeldarm ingespoten. Het middel heeft weinig bijwerkingen. Soms kunnen krampen, irritatie van het gebied rond de anus en diarree optreden.

Overige laxeermiddelen

Op de markt zijn nog allerlei andere laxeermiddelen beschikbaar zoals sennaproducten (laxerende kruidenthee), glijmiddelen met parrafine en wonderolie. Het gebruik van deze producten wordt afgeraden. Deze middelen geven veel bijwerkingen zoals darmkrampen en kunnen bij langdurig gebruik een tekort aan sommige vitaminen veroorzaken. Overleg met je arts als je deze middelen toch wilt gebruiken.