Het portret: Ennio Morricone

Nog niet van zijn pensioen genieten

Voor Ennio Morricone is de tijd nog niet rijp om met een glas vino in een hangmat van zijn pensioen te genieten. Dankzij zijn diepgewortelde passie voor muziek en zijn ontembare werklust is de Italiaanse componist en dirigent nog dagelijks in zijn werkkamer, een concertzaal of opnamestudio te vinden. Deze immense liefde en toewijding heeft hem inmiddels een majestueus oeuvre opgeleverd. En op zondag 21 februari 2016 zal il Maestro dat in de Amsterdamse Ziggo Dome vieren met het jubi­leumconcert 60 Years of Music.

Meer dan zeshonder werken gemaakt

“Dit concert heeft een speciaal plekje in mijn hart”, zegt een van de meest invloedrijke componisten van zijn generatie. “Ik eer er mijn muzikale carrière mee, waarin ik meer dan zeshonderd werken heb gemaakt.” Nee, een favoriet werk heeft hij niet. “Want alle composities zijn mijn kindjes en zijn me dus alle­maal even lief.” Maar natuurlijk zal een blok met zijn allerbeste western­muziek niet ontbreken.

Onvergetelijke soundtracks
In zijn gloriejaren voorzag hij films als A Fistful of Dollars (1964), For a Few Dollars More (1965), The Good, the Bad & the Ugly (1966) en Once Upon a Time in the West (1968) van onvergetelijke soundtracks. Alles wat ook maar enigszins interessant klonk, gebruikte hij: van ­mondharmonica’s, Joodse harpen en elektrische ­Fender-gitaren tot het geluid van pistolen en knallende zwepen. Mede dankzij de meeslepende en onheilspellende ‘Morricone-sound’ werden deze spaghettiwesterns van regisseur Sergio Leone (1929-1989) instant-klassiekers.

Hij bepaalde de sfeer van de film
“Ennio’s muziek bepaalde de sfeer van de film, het ritme van het verhaal en de toon van de dialogen”, zei ­Leone ooit over zijn jeugdvriend. “Als je met muziek meer emotie kunt oproepen dan met beeld of taal, dan ben je een grootheid. Zijn talent is een gods­geschenk voor elke filmmaker.”

Als kind was hij al een muzikaal wonderkind

Ennio Morricone blijkt als ukkie al een muzikaal wonderkind. Zijn musicerende vader Mario leert hem noten lezen en instrumenten bespelen. Op zijn 6de besluit hij trompet te gaan spelen en schrijft piccolo Ennio zijn eerste composities. “Vooral in de vakanties luisterde ik elke dag naar de radio. Van de muziekjes die ik dan hoorde, maakte ik zelf arrangementen.”

Conservatorium in Rome
In 1942 meldt Morricone zich aan bij het conservatorium in Rome. Hij studeert af in trompetspelen, componeren en koormuziek en wordt muzikant in een nachtclub waar Ennio dikwijls invalt voor zijn zieke vader. Dan gaat het snel. Hij wordt ingehuurd om medleys voor radioshows en tv-series te arrangeren en wordt gevraagd liedjes te componeren voor sterren als Paul Anka, Mireille Mathieu en Demis Roussos. “Iedereen kent Ennio ­voornamelijk van zijn filmcomposities”, aldus Nederlands jazzmusicus en bewonderaar Benjamin Herman in een item over Morricone in De Wereld Draait Door. “Maar hij heeft veel meer muziek gemaakt; jazz, pop, modern... Hij is een fantastische componist die alle kanten op schrijft en altijd een waanzinnig team met de beste ­muzikanten en zangers om zich heen had en heeft.”

Herinnerd door zijn indrukwekkende filmrepertoire

Toch zal Ennio Morricone voor altijd herinnerd worden door zijn indrukwekkende filmrepertoire. Hij componeerde muziek voor meer dan vierhonderd films, waaronder The Mission, The Untouchables, ­Novecento en Bugsy. Herhaaldelijk proberen filmstudio’s hem te verleiden in Amerika te komen wonen, maar steeds zegt hij nee: “Ik kreeg een gratis villa in Hollywood aangeboden, maar ik heb bedankt. Ik woon het liefst in Italië.” En dus blijft hij in Rome, bij zijn vrouw en tekstschrijfster Maria Travia en hun vier kinderen.

Nooit een Academy Award

Ondanks vijf nominaties wint hij zelf nooit een Academy Award. “Natuurlijk had ik voor mijn muziek voor The Mission een Oscar moeten winnen”, aldus Morricone. “Het beeldje ging naar de soundtrack van Round Midnight. Waarvoor Herbie Hancock zeker fraaie muziek had gecomponeerd. Maar het was geen original score: hij had bestaande stukken gebruikt. Pure diefstal!”

Ere-Oscar
Uiteindelijk beloont het comité hem in 2007 met een ere-Oscar. “Het is een voorrecht de man te eren die zulke vernieuwende en fantastische muziek heeft gemaakt”, zegt acteur Clint Eastwood, die Morricone de prijs overhandigt. De ere-Oscar is een terechte erkenning, vindt ook Henny Vrienten, voormalig frontman van popgroep Doe Maar en zelf filmcomponist. “Morricone is een grootmeester. Met zijn muziek vond hij een nieuwe filmtaal uit. Zijn bijzondere gebruik van geluid droeg bij aan de verbeelding, aan de mystificatie van een film. Ik hoor nog steeds het druppelende water en die piepende windmolen uit Once Upon a Time in the West. Zoals elke filmcomponist ben ook ik schatplichtig aan hem. Ik heb stevig leentjebuur bij hem gespeeld.”

Criticasters

Toch zijn het niet alleen ‘ah’s’ en ‘oh’s’ die Morricone oogst. Er is ­kritiek als hij het thema componeert voor het omstreden WK voetbal van 1978 in het Argentinië van dictator Jorge Videla. En ook artistiek zijn er criticasters. Zo zegt theatermaker Vincent van Warmerdam, eveneens componist: “Morricones muziek in Once Upon a Time in America is ontegenzeggelijk groots en meeslepend. Maar het is bijna edelkitsch en dat leidt mij te veel af van de beelden, die door zijn composities zowat worden verheerlijkt. Dan ben ik groter fan van componist Nino Rota, die onder andere de muziek van The Godfather componeerde. In Morricones muziek mis ik de humor.”

Uitverkochte Ziggo Dome

Desalniettemin zal op 21 februari de Ziggo Dome stijf uitverkocht zijn als de grootvorst van de filmmuziek – met symfonieorkest en polyfonisch koor – zijn concert 60 Years of Music zal geven. In gedachten horen we de Fender-gitaar en mondharmonica al galmen.