Hoe gaat het met me?

Doe je de dingen die je wilt doen? Sta je achter de keuzes die je hebt gemaakt? Ben je tevreden met je leven zoals het is? Wacht niet tot het te laat is, maar houd elk jaar een functioneringsgesprek met jezelf. En stel de koers bij als dat nodig is. Vraag je je weleens af: wat als ik nu de deur uitloop? Of: stel, ik laat nu alles uit mijn handen vallen en neem ontslag! Er zijn van die momenten dat je vindt dat alles anders moet. Meestal hoeven we onszelf niet al te serieus te nemen, want dergelijke wilde ideeën ontstaan vaak in een opwelling. Dat wil trouwens niet zeggen dat we er niets mee moeten. Een klein gevoel van onvrede kan uitgroeien tot een verlammend gevoel van onbehagen, met als gevolg dat je vastloopt. Dus bij onbehagen kun je beter even pas op de plaats maken – dat is zelfs een goed idee voor mensen die wel tevreden zijn met hun leven, maar af en toe verlangen naar verandering. Volgens klinisch psycholoog Willem van der Does zou je bij jezelf na moeten gaan waar dat verlangen naar verandering vandaan komt. Hij raadt aan zulke gevoelens serieus te nemen. “Houd geregeld een func-tioneringsgesprek met jezelf rond dit soort vraagstukken.”

Leuk idee, maar hoe ga je daarbij te werk? “Ga ervoor zitten en stel jezelf bijvoorbeeld deze vraag: Als ik over vijf jaar nog steeds hetzelfde doe, of in dezelfde situatie verkeer, hoe voel ik me daar dan bij? Geeft het je een tevreden gevoel, of moet je er niet aan denken? Zo’n gesprek met jezelf is iets om jaarlijks te doen. Wees heel eerlijk tegen jezelf. Als je een situatie waarover je ontevreden bent laat voortduren, is daar altijd een reden voor. Wat levert de huidige gang van zaken je precies op? Welke verborgen voordelen schuilen er
achter je gedrag? Mensen zijn geneigd te kiezen voor de voordelen op de korte
termijn, vaak ten nadele van de lange termijn.”

Dus we moeten voor- en nadelen afwegen en vaststellen wat we belangrijk vinden? Van der Does: “Juist. Stel, in een vriendschap is een patroon geslopen waarbij de een altijd de luisterende partij is en de ander vooral over zichzelf praat. Beide partijen zijn bij zo’n rolverdeling gebaat, ook het luisterend oor. Misschien broeit er onderhuids wat ongenoegen bij de luisteraar, maar de praatgrage vriendin weet nét genoeg aandacht aan de ander te geven om een opstand te voorkomen. Dit noemen we ‘partiële bekrachtiging’. Dat mecha-nisme moet je bij jezelf opsporen: wat zorgt er tot nu toe voor dat ik niets
onderneem om te veranderen? En wat zijn de consequenties voor mij?”

En dan? “Om te veranderen moet je bereid zijn afstand te doen van allerlei zaken die met winst op de korte termijn te maken hebben: altijd aardig gevonden worden, onderdeel van een stel zijn, lekker tv kijken in plaats van sporten... Misschien kom je er wel achter dat je die kortetermijndingen werkelijk het belangrijkst vindt. Dat is dan ook prima.”

Na zo’n functioneringsgesprek met jezelf, als duidelijk is wat je belangrijk vindt, is het dus tijd om keuzes te maken. Veranderen of niet... “Veranderen is je eigen keuze en verantwoordelijkheid. Dat schrikt af. Angst voor het onbekende zit ons evolutionair ingebakken. Het is immers wel zo veilig om vast te houden aan wat je hebt. Maar angst is een kortetermijnnadeel van verandering. Wat je je dus moet afvragen: hoe belangrijk zijn de uiteindelijke voordelen voor me. Bedenk daarbij ook: hoe kleiner je doel, hoe minder de angst die met veranderen gepaard gaat.  Knip je einddoel daarom van tevoren in overzichtelijke stukken. De angst voor de afzonderlijke stappen zal niet zo groot zijn. Op die manier verhoog je de kans op een geslaagde verandering.”  

En nu even praktisch...

Moet het anders? Weet je het zeker? Kijk eerst eens heel goed naar je leven zoals het nu is en bepaal daarna wat je moet doen om je doelen te bereiken. Gebruik daarvoor onderstaand stappenplan.

Stap 1  

Sta stil bij hoe het nu is
Kijk naar je huidige situatie en bedenk wat je precies wilt. Wil je nog energie steken in je relatie, wil je echt verhuizen naar een andere stad, vind je het tijd worden voor een nieuwe baan... Vraag je vervolgens af of dat werkelijk is wat je wilt. Wees eerlijk en probeer dromen van reële verlangens te onderscheiden. Misschien voel je druk vanuit je omgeving? Komt het verlangen uit jezelf of is het ontstaan door een verleidelijk aanbod? Of is er iets wat je liever niet onder ogen ziet? Zo kun je erachter komen dat je bijvoorbeeld van baan wilt veranderen omdat je eigenlijk moeite hebt met de nieuwe taken die je onlangs kreeg. Probeer dan uit te zoeken of je misschien de makkelijkste weg dreigt te kiezen: opstappen in plaats van nieuwe vaardigheden opdoen.

Stap 2  

Vraag je af waarom de dingen niet lopen zoals je wenst
Dit onderdeel kan lastig en confronterend zijn, maar je kunt pas veranderingen doorvoeren als je begrijpt waarom die liefdesrelatie zo stroef verloopt of waarom je steeds weer verzaakt om te gaan sporten. Misschien hecht je wel veel waarde aan het hebben van een relatie (en niet zozeer aan die ene partner). En misschien ga je niet naar de sportschool omdat je bang bent voor de blikken van anderen. Denk goed na over de positieve en negatieve gevolgen van je keuzes. Bepaal wat belangrijker is.

Stap 3  

Reken zonodig af met het oude, maar kijk ook wat je ervan hebt geleerd
Het klinkt als een cliché, maar de filosoof Nietzsche sloeg de spijker op zijn kop toen hij stelde dat vernietiging van het oude ruimte maakt voor het nieuwe. Dit proces vraagt wel enige bezinning. Dat het leven niet helemaal is gelopen zoals je hoopte, kan gevoelens van rouw opwekken. Maar realiseer je dat het niet allemáál slecht was. Want met zijn gevleugelde uitspraak ‘elk nadeel heb z’n voordeel’ sloeg ook Johan Cruijff de spijker op zijn kop. Schrijf eens alle nadelen op van de situatie zoals die nu is, en zet er vervolgens alle dingen naast die je ervan hebt geleerd. Want al heb je alle reden om je leven te willen veranderen, dan wil dat nog niet zeggen dat je niets hebt opgestoken van de tijd die achter je ligt.

Getty Images

Stap 4  

Bepaal wat je ’t belangrijkst vindt en ga na wat er terecht is gekomen van je doelen
In deze fase vraag je je af wat je werkelijk beweegt. Formuleer wat je belangrijk vindt. En heeft dat alles nu ook een plaats in je leven? Stephen Robbins, schrijver van  het zelfhulpboek Beslis kundig, adviseert om langetermijndoelen op te stellen en deze eens in de zoveel tijd te evalueren met vragen als: wat kost het me om op dezelfde wijze door te gaan? Wil ik nog wel naar dat doel toe werken dat ik ooit heb bedacht? Moet dat misschien worden bijgesteld? Of is er een nieuwe doelstelling ontstaan? Definieer die dan heel duidelijk. Dus niet dat ‘het anders’ moet, maar formuleer heel precies wát er anders moet.

Stap 5  

Bereid je goed voor
Wees niet impulsief. Elke verandering vraagt om voorbereiding en kost tijd, drukt psychotherapeut en gezondheidszorgpsycholoog Frans Gerards iedereen op het hart die iets wil veranderen. Hij schreef het boek Goede voornemens waarmaken en begeleidt mensen die hun leven een nieuwe wending willen geven. “Ik vergelijk het altijd met een autotocht naar China. Je stapt niet zomaar in de auto om naar het Verre Oosten te rijden. Zo’n reis vraagt een half jaar tot een jaar voorbereiding. Voor zo’n onderneming klinkt het logisch, maar het geldt net zo goed voor voornemens die je in het dagelijks leven hebt. Dit is het meeste onderschatte onderdeel van verandering.”

Stap 6  

Vergeet wilskracht, je hebt vaardigheden nodig
Bij een impulsief voornemen om iets te veranderen, heb je vaak geen idee wat de gevolgen daarvan zijn. Meestal leidt deze aanpak niet tot een duurzame verandering. “Vergeet wilskracht”, zegt psychotherapeut Gerards dan ook. “Het gaat om skill power, je hebt vaardigheden nodig. Maak een plan, creëer omstandigheden waarin je je gesteund voelt en bedenk manieren om je motivatie op peil te houden.” Bij verandering hoort ook verlies. Bereid je voor op de mogelijke nadelen van een verandering en accepteer die als ze zich voordoen. Doe een beroep op je omgeving om alledaagse obstakels te slechten. Het werkt heel goed om die ene ‘grote verandering’ op te knippen in behapbare kleinere veranderingen die makkelijker zijn te realiseren. Schrijf precies op wat je gaat doen en met wie om elk deeldoel te bereiken.

Nog één advies

Laat je niet ontmoedigen als je twijfelt of als het niet helemaal gaat zoals gepland. Dat hoort bij het proces naar duurzame verandering. Zie het als een incident, een tijdelijke dip. Wie zichzelf ander gedrag eigen wil maken, moet oefenen en doorgaan. Dat geldt net zo goed voor stoppende rokers en startende sporters als voor mensen die hun relatie willen redden of van baan willen veranderen.

Valkuilen voor man en vrouw

Mannen stellen zich vaak onrealistische doelen. Tip voor mannen: ga niet meteen de marathon in New York lopen, maar begin eens met een plaatselijke vijfkilometerloop.
Vrouwen delen hun voornemens veel te weinig met anderen en missen daardoor waardevolle aanmoediging. Tip voor vrouwen: vertel daarom ook je vrienden, collega’s en familie wat je van plan bent.