Kerst vieren als samengesteld gezin

In oktober begint het al. Een van de kinderen met vooruitziende blik, doorgaans de jongste zoon, meldt zich. “Wanneer doen wij het kerst­diner dit jaar?” Ai, is het alweer zover? ­Eigenlijk wil ik ieder jaar de eerste kerstdag reserveren, want dat is voor mij de enige echte kerstdag, maar ik snap dat dat een beetje hebberig is. Ooit vroeg een Italiaanse vriend mij waarom we in Nederland twee kerst­dagen hadden; in Italië hadden ze er maar één. Ik weet het niet. Misschien om de vele samengestelde gezinnen hier een beetje tegemoet te komen?

Een must

Kerst vieren we nu al zeventien jaar ­traditiegetrouw met ons jaarlijkse kerstdiner. Dan zitten we met tien à twaalf man aan tafel en eten (en drinken) we veel en lang. Waarom ik daar zo aan hecht, weet ik eigenlijk niet, maar een Groot Kerstdiner is een must.

Elk jaar zie ik het voor me: ik zal de liefhebbende en geduldige moeder zijn die bij kerst hoort, belangstellend en verbindend. Aan tafel geanimeerde gesprekken, beschaafd tikkend bestek en een gezellig kerstmuziekje op de achtergrond. Waar die verwachting vandaan komt is me een raadsel, na al die jaren in ons hectische samengestelde gezin van acht. De geanimeerde gesprekken gaan op ­volume tien en na drie liedjes Mariah Carey vraagt er altijd wel iemand of die herrie niet eens uit kan. Het is in zo’n gezin bepaald geen sinecure om een kerstdiner te organiseren, laat staan in volmaakte harmonie.

Harmonie

Dat komt allereerst doordat harmonie in menig samengesteld gezin op zichzelf al vrij zeldzaam is. Hoe goed we ook ons best doen en hoe we het ook wenden of keren, er blijven altijd onder de oppervlakte twee kampen sluimerend aanwezig. Dat speelt direct al bij de tafelschikking: moet die er komen of niet? Moeten we de twee partijen mengen of juist niet? Misschien moet de stiefzoon nu eens niet naast zijn vader, wellicht kan oma ook best naast een stiefkleinkind? Moeten we het loslaten en maar zien hoe het uitpakt, of riskeren we ontevreden gezichten met een tafelschikking die ook best helemaal verkeerd kan uitpakken? En dan heb ik het nog niet eens over de heikele punten, onderhuidse ergernissen en cultuur­verschillen die in menig samengesteld gezin welig tieren. Die vakkundig om­zeilen of direct de kop indrukken zodra ze zich aandienen, geeft stress.

Zodoende zit ik als organisator en aanstichter van het geheel steevast de hele avond met een spiedende blik en oren op steeltjes aan tafel; niet echt wat je je bij harmonie voorstelt.

Getty Images

Exen en aanhang

Daarnaast leven er op de achtergrond van vrijwel elk samengesteld gezin exen. De gemiddelde ex put zich niet uit in soepelheid en stelt de eigen wensen en verlangens graag voorop. Zelf zijn we ook exen dus we snappen het best, maar het maakt het kerstleven niet eenvoudig.

Leven alle opa’s en oma’s nog, dan heeft een samengesteld gezin bovendien al snel te maken met acht stuks (mits die opa’s en oma’s er inmiddels geen tweede partners op na houden). En veel van die opa’s en oma’s zouden hun kleinkinderen graag zien met kerst. En dan hebben we het nog niet eens over de aanhang van volwassen kinderen die ook wat in de melk te brokkelen wil hebben (en waar je kinderen ook aan de dis dienen te verschijnen).

Dus is het zaak er vroeg bij te zijn en kinderen toezeggingen te ontlokken voordat er anderen in het spel zijn. Dat schuift steeds verder naar voren, want wie de eerste wil zijn moet er nu eenmaal als de kippen bij zijn. Zoon weet dat.

Te laat

Ik denk terug aan twee jaar geleden, toen eerste kerstdag aan mijn neus voorbijging omdat de schoonmoeder van oudste stiefzoon die dag al geclaimd had. Tweede kerstdag kwam ook niet handig uit, want die was al geboekt door een van de exen. Ik was te laat. Mijn vermoeide zucht dat we dan misschien maar moesten accepteren dat stiefzoon er eerste kerstdag niet bij zou kunnen zijn, kwam mij bij Man duur te staan: hoe durfde ik dat niet belangrijk te vinden! Het had maar een haar gescheeld of het hele kerstdiner was niet doorgegaan.

We dienen er dus naar te streven dat we er allemaal bij zijn en dat is geen ­sinecure. In een milde bui stelde ik toen voor het voortaan maar op kerstavond te houden; dat leek een mooie oplossing en iedereen ging akkoord. Maar toen we die avond aan tafel gingen, meldde jongste zoon vriendelijk dat het voor deze ene keer wel in orde was hoor, maar dat hij er in de toekomst vaak niet bij zou kunnen zijn, aangezien kerstavond bij nieuwe liefde thuis nu juist ook de vaste avond was. Zucht.

Overleg met achterban

“Eerste kerstdag!”, app ik hem nu maar overmoedig; ik zet hoog in. Dan realiseer ik me dat overleg geboden is. Ik kan niet zomaar iets roepen zonder overlegd te hebben met Man, want aan zijn kant speelt een aanzienlijk familienetwerk mee (de verkering van oudste stiefzoon is uit, dat scheelt weer).

“Ze willen al weten wanneer wij het kerstdiner doen”, zeg ik zo luchtig mogelijk, alsof het eigenlijk een dingetje van niks is. Man kijkt me wat verstoord aan en ik zie zijn hersenen op volle toeren werken. De zon scheen vandaag, de weerman sprak zojuist van een Indian summer, waar heb ik het in vredesnaam over? Over kerst.

”Zullen we maar gaan voor eerste kerstdag?”, opper ik, alsof we het gewoon voor het zeggen hebben. Hij heeft duidelijk geen zin om het er nu al over te hebben, haalt zijn schouders op en meldt vervolgens dat hij binnenkort wel even aan zijn achterban zal vragen of dat kan. Pardon? denk ik opstandig, bepaalt die dat dan?

Maar ruzie maken over kerst in oktober lijkt me wat vroeg, dus ik houd mijn mond. Wie weet komt het toevallig ­iedereen goed uit. Plotseling realiseer ik me dat mijn oudste zoon sinds kort ook een kersverse vriendin heeft; ze schrikt zich dood als ik nu al over kerst begin.

Getty Images

Troostwijntjes

Bedenken wat we gaan eten hoeft gelukkig niet meer. Jarenlang deden Man en ik ons best een geweldig diner in elkaar te zetten. Minimaal vijf gangen, en terwijl de kinderen de voorkeur gaven aan patat met mayonaise, zetten wij ze oesters, slakken, rauwe tonijn en roquefortboter voor en deden we ons best de opgehaalde neuzen (en wenkbrauwen) te negeren. Jongste dochter (slechte eter en vegeta­riër bovendien) bracht menige kerst door met een flinke bol verse mozzarella voor haar neus ter vervanging van allerlei exquise voorgerechten die ze bij voorbaat al weigerde.

Maar ook bij de anderen ging het niet altijd van harte (of ze schoffelden alles juist zonder enig commentaar gedachteloos naar binnen) en elke kerst zakten Man en ik na afloop teleurgesteld in elkaar. Wederom had niemand gejubeld over onze kookkunsten en wederom goten we ons na de laatste gang vol met troostwijntjes.

Aan die ellende is een einde gekomen, toen we vorig jaar op het lumineuze idee kwamen om de kinderen plus aanhang voortaan te laten koken (als je er veel hebt, kun je dat wel maken). In duo’s bereiden ze één gang. Wij betalen alles (ze mogen zelfs op onze kosten ‘oefenen’), wij ruimen de boel op en leveren hand-en-spandiensten, maar zij beslissen wat we eten en koken dat. Kant-en-klaar is verboden.
Aan tafel veel gejubel over het eten (al was het maar omdat elke kok zelf ook graag bejubeld wordt) en dat niet ­iedereen het hele diner op zijn kont hoeft te blijven zitten, is duidelijk ook een ­verademing. Een aanrader voor elk groot gezin.

Maar een waarschuwing vooraf is wel geboden: dit concept vereist vooraf nóg meer onderhandeling en overleg. Wie maakt welke gang, wat, met wie, waar en wanneer? Tot nu toe zijn we daar echter vrij soepeltjes doorheen gerold. De datum, daar zit de crux. Luchtig gooi ik daarom toch maar vast een berichtje in de familie-app: “Dit jaar eerste kerstdag bij ons?”