PlusOnderzoek: familieruzie

Meer dan de helft van de Pluslezers (58 procent) maakte het de afgelopen tien jaar mee: tussen familieleden onderling ontstond een fikse ruzie of was er zelfs meermalen ruzie. Pluslezers die met onenigheid in de familie te maken hadden, wijzen vooral hun zussen (30 procent), broers (25 procent) en hun schoonzussen en zwagers (25 procent) aan als notoire ruziezoekers.

Herma (64)

Herma* (64) weet er alles van. Haar vier jaar jongere zus was het lievelingetje van haar moeder. Voor Herma en haar vader daarentegen had moeder geen goed woord over. Herma was een nietsnut en haar vader ook. Herma: “Het contact tussen mijn zus en mij werd nooit gestimuleerd. Integendeel, wij leefden in mijn moeders verdeel-en-heerssysteem.” Eenmaal volwassen begon Herma steeds meer te verlangen naar een betere relatie met haar zus. Herma: “Ik probeerde van alles, maar wat ik ook zei of deed, het was nooit goed.”

Huis verkopen
Een jaar geleden moesten ze samen het huis van hun inmiddels overleden ouders verkopen. Herma: “Dat was een hel. We waren het over geen enkele stap eens. Ze heeft eigenhandig de vraagprijs veranderd en net als mijn moeder was ze woedend om alles wat ik deed. We communiceren nu alleen nog maar per mail. Als de verkoop is afgerond, wil ik nooit meer contact. Het verlangen naar een familieband stop ik diep weg. Puur uit lijfsbehoud. Toch zal ik het blijven missen: ­samen iets kunnen delen omdat je bent opgegroeid in hetzelfde nest.”

Waarom gaat het zo vaak mis?

Bijna vier op de tien Pluslezers die de afgelopen jaren met familieconflicten te maken hadden, noemen ‘oud zeer’ als oorzaak. Gerrie Reijersen van Buuren is therapeute en zij ziet dit ook in haar eigen praktijk. “Die pijn van vroeger, ­bijvoorbeeld omdat je nooit de ­erkenning kreeg die je graag had willen hebben. Stel dat jij als oudste ­dochter altijd hebt geholpen in het huishouden en daardoor niet kon studeren. Als je daar nooit waardering of dankbaarheid voor hebt gekregen van je ouders, kan dat een goede band met de broers en zussen die wél konden studeren danig in de weg zitten.” Of neem twee broers die elkaar de tent uit vochten. Als steeds dezelfde broer van vader straf kreeg, bijvoorbeeld omdat hij de oudste is, dan zal die oneerlijkheid nog lang haar tol eisen. ‘Andere opvattingen over het leven’ wordt door bijna vier op de tien Pluslezers ook als belangrijke ­oorzaak genoemd.

Tweeslachtige verhouding is het naarste
Reijersen van Buuren: “Voor vrienden zijn we vaak toleranter dan voor onze familie. Een broer die qua gedrag uit de toon valt, bijvoorbeeld vanwege onmatig drinken of blowen, brengt de hele familie uit balans.” Als zo’n broer niet goed voor zichzelf zorgt en op zijn familie gaat leunen, krijgt die relatie vaak een ambivalent ­karakter, aldus socioloog Martijn ­Hogerbrugge. “Een tweeslachtige verhouding is het naarste wat je kan hebben. Er is wel contact, maar je weet niet wat je ermee aan moet. Verbreken of er nog wat van proberen te maken? Dan heb je ook de inzet van die ander nodig. Lastig.”

Onderlinge conflicten nemen toe als bloedverwanten helpen
Dat het aantal onderlinge conflicten vaak toeneemt als bloedverwanten elkaar de helpende hand toesteken bij ziekte of werkloosheid, bleek ­recentelijk ook uit onderzoek van het Nederlands Interdisciplinair ­Demografisch Instituut (NIDI). Bij de zorg voor een ouder bijvoorbeeld komt de verhouding tussen broers en zussen extra op scherp te staan. Reijersen van Buuren: “Je hebt ­elkaar heel lang kunnen ontlopen en het contact weten te beperken tot de verjaardag van moeder, maar nu moet je er samen aan gaan staan, en dan liggen oude patronen en oud zeer op de loer.” Dan kan gezamenlijk zorgen een brug te ver zijn.

Resultaat: geen contact meer

De consequentie van ruzie is vooral dat familieleden geen contact meer hebben met elkaar (79 procent) en niet meer welkom zijn op alles wat families met elkaar vieren of delen: een verjaardag, bruiloft of uitvaart. Bij een kwart van de families ontstonden er twee kampen en was er onderling veel geroddel.

Familie van Bart
Ook de familie van Bart* (58) is sinds een paar jaar verdeeld. Vroeger zag hij zijn zes zussen en twee broers vaak. Totdat de ene neef zijn Peugeot aan een andere neef uitleende. Die veroorzaakte met de geleende auto een ongeluk, met materiële schade als gevolg. De reparatiekosten van 5000 euro zijn tot op de dag van vandaag niet betaald. Bart: “In de familie is een tweespalt ontstaan rondom de beide zussen wier zonen hierbij betrokken waren. Een aantal verzoeningspogingen mislukte. Mij lijkt het niet meer dan normaal de schadepost te betalen, maar inmiddels heb ik mij bij de situatie neergelegd.”

En als je er niet uit komt?

Uit het Plus-onderzoek blijkt dat meer dan 75 procent het (heel) erg vindt dat er ruzie is. Dus als zoiets jarenlang doorziekt, zonder kans op verbetering, kun je beter hulp van buiten inroepen. Simone Kalff bemiddelt in familiekwesties en krijgt kibbelende partijen aan tafel, soms na jaren van modder gooien over en weer. “Als mediator ga ik niet over het gelijk van iemand of over de waarheid. Soms ben ik een soort vertaalmachine. Ik vertaal wat iedereen zegt en bedoelt, en ik zorg ervoor dat de ander het hoort en kan begrijpen. Soms horen mensen jarenlang heel andere ­dingen dan er gezegd zijn. En dan gaat er opeens een lampje branden: ‘Ah, bedoelde jij dát?’ Ik zorg ­ervoor dat de aannames over ­elkaar van tafel gaan.”

Verwachtingen wat temperen
En misschien moeten we ook ­gewoon onze verwachtingen wat ­temperen? Uit onderzoek van de Britse socioloog Anthony Giddens blijkt dat we nu veel meer eisen stellen aan intieme relaties (familie, partner) dan vroeger. Gezins­socioloog Ruben van Gaalen: “De lat ligt tegenwoordig veel hoger. Het plaatje moet perfect zijn.”

De hype om een weekend weg te gaan
“Neem de hype om met de hele ­familie een weekend weg te gaan, of zelfs voor een hele vakantie een huisje te huren”, vult therapeute Reijersen van Buuren aan. “Daar hebben we ons echt ontzettend veel ellende mee op de hals gehaald. Ik heb mensen in mijn praktijk die ­alleen hierom al ­vreselijk veel stress hebben. Er wordt veel te makkelijk aange­nomen dat ­iedereen dat kan ­opbrengen en dat het dan vanzelf gezellig wordt.” ▪