Vallen en opstaan

Verlaten door de liefde van je leven, verraad in een vriendschap, de dood van een ouder of kind, zelf terminaal ziek... Met ontzag zie ik dagelijks mensen zich er dapper, soms zelfs optimistisch doorheen slaan. Als ik me er iets bij voor probeer te stellen, vraag ik me af: waar halen ze de kracht vandaan? En vervolgens: hoe zou ík dat te boven komen? Zou ik het wel te boven komen? “Als je er eenmaal voor staat, ontdek je krachten in jezelf waarvan je niet wist dat je ze had”, zegt psychotherapeut Christien de Jong.

Stoppen...
nee, doorgaan

Christien de Jong staat in haar praktijk geregeld kankerpatiënten bij in hun donkerste uur. Ze ziet natuurlijk groot verdriet, maar ook indrukwekkende menselijke veerkracht, die we volgens haar allemaal in ons hebben. “Ontzettend zieke mensen zeggen dat ze er een eind aan willen maken als het nog erger wordt. Maar als het eenmaal zover is, willen ze toch verder en verzetten ze hun bakens. Dat vind ik nog altijd een wonderlijke kracht in mensen.” Psychologen noemen dit fenomeen impact bias: de neiging onze veerkracht te onderschatten omdat we ons geen goede voorstelling kunnen maken van de werkelijke impact van nare gebeurtenissen.

Het gevoel toelaten...
en loslaten

Grote en kleine tragedies vragen mentale veerkracht: het vermogen om te vallen en weer op te staan. Dat betekent niet doorgaan alsof er niets is gebeurd, dat is volgens psychologen eerder ontkenning en opkroppen. Psycholoog Riet Fiddelaers van Expertisecentrum Omgaan met verlies: “Bij veerkracht gaat het erom hoe je zorgt dat je weer verder kunt op de langere termijn. In iedereen schuilt een zekere natuurlijke veerkracht, maar die is bij de een beter ontwikkeld dan bij de ander.”

Het leven accepteren...
en je aanpassen

Op het eerste gezicht lijken rasoptimisten een streepje voor te hebben. Psycholoog Christien de Jong: “Maar de echte lakmoesproef is de nare gebeurtenis zelf. Ik kom emotioneel heel gezonde mensen tegen die toch compleet onderuitgaan. En mensen van wie je het misschien niet verwacht, die terugveren.” Toch hebben veerkrachtige mensen wel een paar kenmerken met elkaar gemeen. Ze hebben vaak een optimistische kijk op het leven, zijn energiek en altijd nieuwsgierig naar leuke ervaringen, zo blijkt uit onderzoeken. Ze accepteren dat niet alles in het leven onder controle is te houden en ze passen zich aan veranderde omstandigheden aan.

Getty Images

Ontspannen...
en zo veerkracht creëren

Bewust of onbewust stimuleren veerkrachtige mensen zelf hun veerkracht met humor en ontspanning. De positieve ervaringen die ze zo opdoen, beperken de nadelige gevolgen van grote stress en verdriet op hun gemoedsrust en gezondheid. Veerkracht lijkt zo een stabiele karaktertrek. Maar de Amerikaanse psycholoog Barbara Frederickson heeft ontdekt dat een zekere veerkracht valt te oefenen. Sterker, het kan een gewoonte worden, door consequent ontspanning te zoeken, leuke dingen te doen en veel te praten over leuke ervaringen.

Positiviteit oefenen…
en sneller herstellen!

Het ‘oefenprogramma’ werkt volgens Frederickson als volgt. In extreme situaties vol negatieve emoties vernauwt je gedragsrepertoire zich tot één type gedrag, bijvoorbeeld passiviteit bij groot verdriet. Positieve emoties als blijdschap en tevredenheid verbreden je gedragsrepertoire op dit soort momenten, zodat je sneller herstelt van tegenslagen. Goed omgaan met tegenslagen in het leven begint daarom niet pas als je donkerste uur is aangebroken. “Oefen bij een kleine tegenslag door je aandacht consequent te verleggen naar de positieve dingen in je leven. Organiseer bewust kleine successen voor jezelf. Verzamel dagelijks minstens één positieve ervaring”, adviseert De Jong. Fiddelaers: “Blijven steken in wat je anders had kunnen doen in een bepaalde vervelende situatie, werkt je veerkracht tegen. Schuldgevoel is funest, heb liever een beetje vertrouwen.”