Wandelen met Hella

Bijzondere rust

Tussen Noord-Limburgse landwegen ingeklemd ligt het zoveelste stukje productiebos – zou je denken. Tot je beter kijkt en je oog valt op een niet alledaags gebouwtje bij de ingang van Bergerbos en je wordt overvallen door een bijzondere rust. Een kopje koffie met – natúúrlijk – verse Limburgse vlaai staat voor me klaar.

Huub Kluijtmans steekt van wal, om niet meer op te houden. “Zelf was ik nóóit op het idee gekomen om een natuurbegraafplaats te beginnen. Per ongeluk ben ik eigenaar van een bos met begraafbestemming geworden. Maar toeval is het niet”, zegt Huub met een geheimzinnige glimlach.

'Geloof hoeft niet met kerk of religie te maken te hebben'

Hij leidt mij rond in het ontmoetingsgebouwtje met muren van leemstuc en nissen met beeldjes. Het doet denken aan een katholiek kapelletje, maar dat is het niet. “Ik heb niets met de kerk als instituut. Maar geloof hoeft niets met kerk of religie te maken te hebben”, zegt Huub stellig, om meteen door te gaan over de bijzondere stenen tegen de wand in de glazen uitbouw.

De stenen lagen op een beurs
Ook die zijn op een bijzondere manier in zijn bezit zijn gekomen, zoals niets zomaar lijkt te gebeuren in Huubs leven. “Ik zag de stenen op een beurs en wist: die wil ik hebben. Toen ze hier aankwamen, zag ik onder op de kratten staan dat ze uit de groeve in Bethlehem kwamen, de geboorteplaats van Jezus. Dezelfde groeve waar ook de stenen van de Klaagmuur vandaan komen: niet te geloven toch?”

Amfitheater
De vorm van het gebouw doet organisch en antroposofisch aan, waardoor het niet echt stoort op een plek waar de natuur de hoofdrol zou moeten vervullen. “Met ondertussen gemiddeld één begrafenis per dag moesten we de faciliteiten uitbreiden. Het zogenaamde amfitheater buiten met boomstronken als zitplaats voldoet dan niet altijd, en niet voor iedereen.” Terwijl iedereen wél welkom is op deze begraafplaats, verzekert Huub als hij mij meeneemt naar de graven. Hier ligt een stel begraven, vertelt Huub.

Hij is een wandelende verhalenmachine
Er is weinig te zien, behalve een stukje aangeharkte bosgrond. Ze zijn zelf uit het leven gestapt, maar niets herinnert aan die heftige gebeurtenis. Verderop verraden drie afgezaagde boomstronkjes dat daar regelmatig mensen hun geliefde herdenken. Huub was bij de begrafenis, hij kent het verhaal. Hij is een wandelende verhalenmachine, met evenzoveel verhalen als zijn begraafplaats graven telt.

Houthandelaar

Tot 1999 verdiende hij de kost als houthandelaar. Maar door twee stormen was er ineens zoveel hout op de markt, dat er niets meer te handelen viel. “Ik zat met een berg hout die niets meer waard was en wilde eigenlijk zo snel mogelijk dit stukje bosgrond weer kwijt, maar dat lukte niet. Tot ik op de bijzondere bestemming ervan stuitte.” De toenmalige voorzitter van de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen, Willem van der Putten, stelde voor om er een natuurbegraafplaats te beginnen. “Wist ik veel. Maar ik werd nieuwsgierig en ben toen in Engeland gaan kijken.”

Woodland burial
Woodland burial (letterlijk: bosland begraving) bestond daar al veel langer. Hij kwam enthousiast terug en besloot ‘de gok te wagen’. In 2003 was het zover: op Bergerbos werd de eerste dode begraven. Ondertussen rusten er op de ruim 9 hectare 1600 doden en heeft Huub een tweede natuurbegraafplaats geopend. Hij had geen idee dat begraven in de natuur zó populair zou worden. Want ondertussen telt Nederland zo’n twaalf natuur­begraafplaatsen en zijn ook organisaties als Natuur­monumenten op dit ‘groene gat in de markt’ gedoken.

Leven en dood gaan hier samen

Veel plekjes op Bergerbos zijn door de mensen zelf bij leven gekozen. Zo maakte ik hier tien jaar geleden een documentaire over Toos en Henk uit Sint Odiliënberg. Toos was ongeneeslijk ziek en heeft al wandelend met de hond de boom uitgezocht waaronder ze begraven wilde worden. Als we erlangs lopen, vertelt Huub dat haar man Henk hier nog altijd komt. “En als er bomen gezaagd moeten worden, komt Henk helpen.” Leven en dood gaan hier samen – zoals de zon, de regen en de wind op deze decemberdag.

Geen toeval

Terugkijkend noemt Huub het geen toeval dat juist híj dit bos met begraafbestemming in bezit kreeg. Want, zegt hij: “De dood was al van jongs af aan in mijn leven.” Huub is geboren en getogen in een gereformeerde omgeving; de veenkolonie Helenaveen. “Ik had angst voor de dood. We kwamen niet meer in de kerk, maar thuis werd bij elke schep soep over de dood gesproken.” Vooral Huubs vader was sinds de vondst van een Romeinse helm in de Peel in 1910 gefascineerd door graven. “Mijn vader was toen 4 jaar. Hij mocht niet mee met zijn vader en oudere broers naar de plek. Sindsdien heeft de mysterieuze vondst hem nooit meer losgelaten. Hij kreeg bovennatuurlijke ontmoetingen met de Romein Basilius die de helm had gedragen.

Televisieploegen en journalisten
Vanaf het moment dat hij erover ging vertellen, zat onze boerderij geregeld vol met vreemde vogels, televisieploegen en journalisten die smulden van zijn sterke verhalen.” Leo Kluijtmans raakte bekend als ‘de ziener van de Peel’ en het kon niet anders dan dat ook Huub gevoel voor het bovennatuurlijke meekreeg. “Het is aan ieder om te geloven wat hij of zij wil. Omdat maar weinig mensen het begrijpen, deel ik weinig van wat ik aan onverklaarbaars meemaak.”

Herbegraving
Huub heeft zijn ouders herbegraven op Bergerbos. Onder een stenen zuil met een replica van de Romeinse helm. Als ik Huub vraag of dit past op een natuurbegraafplaats, is hij heel stellig: “Eigenlijk willen we geen bordjes, jaartallen en andere gedenkdingen. Maar dan zeggen de mensen: ja, maar ik kan mijn man toch niet onder een struik begraven!”

Geen verwijzingen
Volgens de regels mogen er boven de grond geen verwijzingen zijn naar wie er begraven ligt. Sommige collega-begraafplaatseigenaren betwijfelen dan ook of Bergerbos wel een echte natuurbegraafplaats is, en de eerste. Want ook Westerwolde in Hoog Soeren claimt de titel ‘eerste natuurbegraafplaats’.

Veel regels

“Hier wordt de natuur gerespecteerd. Veel mag op deze natuurbegraafplaats, maar niet alles. Overal barst het echter van de regels”, vertelt Huub terwijl zijn voet wat aangeharkte grond weer rommelig maakt. “Nabestaanden weten dat we af en toe de begraafplaats weer terugbrengen tot bos. Maar een perkje is natuurlijk geen doodzonde en ik vind dat je mensen niet álles moet afnemen.” Huub heeft zijn eigen regels. Zo kent het bos geen afrastering en geen sluitingstijden en zegt hij altijd een weg te vinden voor de wensen van mensen.

Vreemdste verzoek

We passeren af en toe een bezoeker of wandelaar, soms met hond. Een enkeling zit in gedachten onder een boom. Op een bankje met uitzicht op het naastgelegen aspergeveld vertelt Huub over het vreemdste verzoek dat hij ooit kreeg. Een zonnetje piept precies door de takken op zijn breed lachende gezicht als hij vertelt: “Een naturist wilde in zijn nakie begraven worden. Toen heb ik gezegd: als dat maar niet voor de begrafenisstoet geldt!” En dan vervolgt hij serieus: “Wilden ze dat maar allemaal. Veel beter voor de natuur!”

Afbreekbare kleding
Op een natuurbegraafplaats mag je alleen de grond in met afbreekbare kleding, zonder of met ongelakte kist of afbreekbare urn. Hoelang een lichaam erover doet om te vergaan, blijkt een van de meest gestelde vragen aan Huub. “We hadden laatst een herbegraving. Na drieënhalf jaar werd een man bij zijn vrouw gelegd. Dan zie je dat de botten en schedel natuurlijk het langst goed blijven. Maar het is een fabeltje dat je lichaam wordt opgegeten door beesten die op de begraafplaats afkomen. Een mens vergaat van binnenuit door maden en met of zonder kist is dat zo gepiept.”

Klaagmuur

Terug bij de ingang vraag ik naar de muur met kleine gleufjes en kaarsen. “Hier hebben we onze eigen ‘klaagmuur’ gemaakt.” De gleufjes worden gebruikt door vleermuizen, maar zijn er ook om briefjes in te deponeren. Er kan een kaarsje worden gebrand. Huub heeft daar zelf weinig mee. “Maar ik geloof wel dat er meer is tussen hemel en aarde. En ik weet dat veel mensen het wél fijn vinden om een kaarsje te branden.

Met hart en ziel
Ja, en ik blijf ondernemer natuurlijk.” Maar volgens fans en critici wel eentje die het met hart en ziel doet. “Ik doe dit echt niet voor mezelf ook al verdien ik er een goede boterham mee. Ik ben er bijna dag en nacht mee bezig. Hier wil ik straks ook liggen; mijn plekje is al gereserveerd, lekker dicht bij de ingang. Want hier wordt niet geruimd: hier lig je voor de eeuwigheid.”

Natuurbegraafpaats Bergerbos

• Startpunt: Roskam 7, Sint Odiliënberg.
• Lengte & route: naar eigen keuze.
• Extra: kerstoverdenking op 23-12-2015.
• OV: vanaf CS Roermond stadsbus 80 (ri Echt), uitstappen Schaapsweg/Willem Alexanderlaan, Sint Odiliënberg. Vandaar is het nog 17 minuten lopen. Ga op Schaapsweg in westelijke richting naar Het Sittert, sla linksaf naar Het Sittert, sla rechtsaf naar Roskam.
• Info: www.natuurbegraafplaats.nl/