Waarom het zo belangrijk is om je mond gezond te houden

De meeste mensen poetsen en flossen om gaatjes te voorkomen en een stralende lach te behouden. Maar een gezonde mond heeft invloed op onze hele gezondheid. Dat start al bij de spijsvertering, die in je mond begint. Alles wat je in je mond stopt heeft effect op je lichaam, en zonder de benodigde voedingsstoffen kunnen we niet leven. Die spijsvertering wordt al in gang gezet zodra we aan eten denken of wat ruiken of proeven. Op dat moment wordt er namelijk automatisch speeksel aangemaakt door de speekselklieren. Kauwen en fijnmaken zorgen er vervolgens samen met dat speeksel voor dat het voedsel een brij wordt die goed verteerd kan worden.

Het mondmicrobioom

Maar de mond heeft ook een belangrijke taak binnen het immuunsysteem. Dat komt omdat je microbioom – alle bacteriën die je lichaam huisvest - bijdraagt aan een goed functionerend immuunsysteem. Ongeveer 70 procent van je immuunsysteem bevindt zich in je dikke darm en daar zit ook het grootste gedeelte van je microbioom. Maar ook in je mond zitten van nature ongeveer tien miljard bacteriën: het mondmicrobioom. Deze bacteriën zijn niet alleen nodig om eten te verteren, ze helpen ook ontstekingen in de mond te voorkomen en je hele immuunsysteem te versterken. In een gezond mondmicrobioom zijn wel 700 verschillende soorten bacteriën aanwezig en is er een goede balans tussen goede bacteriën en slechte bacteriën die infecties veroorzaken. Vooral in de mond is die balans moeilijk goed te houden, want het is er een komen en gaan van verschillende bacteriën. Dat komt onder andere omdat er dagelijks meerdere keren per dag verschillende soorten voedsel en drank in de mond komen. En ook het reinigen van het gebit, het zoenen met iemand of het wisselen van tanden zorgt voor veranderingen in het mondmicrobioom.

Uit balans

Door alles wat er in je mond gebeurt, is er altijd kans op kleine ontstekingen. Dat hoeft geen groot probleem te zijn maar dat wordt het wel als de ontsteking chronisch wordt en je immuunsysteem het zwaar voor de kiezen krijgt. Zodra er meer slechte dan goede bacteriën in de mond huizen, neemt het risico toe op bijvoorbeeld gaatjes (cariës) of ontstekingen aan het tandvlees (gingivitis) die zich kan uitbreiden naar het ondersteunende bot en weefsel rond de tanden (parodontitis). Ongemerkt kunnen die ontstekingen in de mond het begin zijn van het ontstaan van allerlei aandoeningen in het hele lichaam. Slechte bacteriën kunnen via ontstekingen in de mond in de bloedbaan komen en zo ontstekingen veroorzaken in de bloedvaten of in het zenuwstelsel. Volgens verschillende onderzoeken is er een verband tussen het ontstaan van hart- en vaataandoeningen, diabetes type 2 en de ziekte van alzheimer. Ook zijn er aanwijzingen dat slechte bacteriën een ontstekingsreactie kunnen veroorzaken die kan leiden tot zwangerschapscomplicaties. Ook door het speeksel dat je doorslikt kunnen slechte bacteriën in de darm terechtkomen en daar voor ontstekingen zorgen. De bacteriën in je mond kunnen dus op heel veel manieren je gezondheid beïnvloeden, zonder dat je daar erg in hebt.

Poetsen en flossen

Betekent goede mondzorg dan dat we onze mond zo schoon mogelijk moeten houden? ‘Nee’, liet prof. Egija Zaura, onderzoeker aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, tijdens een groot congres over het microbioom in Amsterdam weten. ‘Tanden en kiezen schoonhouden door poetsen en flossen is belangrijk. Maar je mond reinigen met speciale mondwaters doet meer kwaad dan goed voor de mondgezondheid. Hiermee help je namelijk heel veel goede bacteriën om zeep, waardoor juist de slechte bacteriën die van buitenaf komen de overhand kunnen krijgen.’ Ook het schrapen van de tong kun je volgens Zaura beter niet te vaak doen, want ook in je tong nestelen veel goede bacteriën.

Een beetje vies is goed

Voor je gezondheid en je immuunsysteem is juist de blootstelling aan een beetje viezigheid van buitenaf belangrijk volgens prof Zaura. ‘Als je mond in contact komt met heel veel verschillende soorten bacteriën, werkt dat beschermend. Dit blijkt onder andere uit onderzoek onder kleine kinderen die een speen gebruiken. In het onderzoek werd bij een deel van de kinderen de speen uitgekookt nadat deze op de grond gevallen was. Bij de overige kinderen werd de vieze speen niet uitgekookt, maar maakten de ouders de speen schoon door deze in hun eigen mond te stoppen voor de deze teruggaven. Het speeksel van kinderen die de speen na het vallen op de grond ongewassen weer terugkregen in de mond, bleek veel meer divers met meer goede bacteriën. Naast een andere samenstelling van het microbioom in de mond, bleken deze kinderen ook minder vaak een allergie te ontwikkelen.' Eenzelfde effect is bekend bij borstvoeding. Baby’s die borstvoeding krijgen blijken niet alleen een gezonder microbioom te ontwikkelen door de goed afgestemde samenstelling van moedermelk. Ook het huidcontact met de borst zorgt bij hen voor een meer divers microbioom en daardoor een betere weerstand.    

Eet je mond gezond

Wat je eet heeft natuurlijk ook invloed op je mondgezondheid. Dat het eten van veel suikers de kans op gaatjes vergroot, weet iedereen. Maar deze suikers zitten niet alleen in zoet als snoepgoed en frisdrank, maar ook in allerlei bewerkt voedsel als kant-en-klare maaltijden en snacks. Ook het aantal keren dat je eet, beïnvloedt je mondgezondheid, want elke maaltijd of tussendoortjes zorgt voor een zuurstoot die het glazuur van je tanden aanvalt. Eet daarom liever niet de hele dag door. Vezelrijk eten is juist goed voor je mond. Het grote voordeel van vezels is dat je er flink op moet kauwen. Dit geeft extra speekselvorming in de mond, en speeksel heeft antimicrobiële eigenschappen. Zo zorg je op een natuurlijke manier dat slechte bacteriën, maar ook enzymen en zuren die slecht zijn voor het tandglazuur, weggespoeld worden. Bijkomend voordeel van vezelrijk eten is dat het de maag lekker vult en de bloedsuikerspiegel stabieler houdt. Hierdoor krijg je minder snel trek in zoete tussendoortjes.