Netelroos: een vervelende huidaandoening

Wat is netelroos?

Netelroos is een sterk jeukende huiduitslag. Het lijkt alsof je brandnetels hebt aangeraakt – daar komt ook de naam vandaan. De medische term voor netelroos is urticaria (urtica = brandnetel). De galbulten ontstaan plotseling en zijn meestal binnen enkele uren tot dagen weer verdwenen.

De huiduitslag wordt veroorzaakt door histamine. Door de histamine worden bloedvaten in de lederhuid wijder en kan er vocht uitlekken, waardoor er bulten ontstaan. Histamine zorgt ook voor de jeuk.

Bij de meeste patiënten verdwijnen de galbulten binnen zes weken. Artsen noemen dit ‘acute urticaria’. Als de netelroos langer dan zes weken blijft, spreken ze van ‘chronische urticaria’.

Oorzaken

Meestal is de oorzaak van netelroos niet duidelijk. Soms worden galbulten uitgelokt door een allergie voor voedsel of medicijnen. In een enkel geval is blootstelling aan de zon of een virus de oorzaak.

Symptomen

Kenmerkend voor galbulten is dat ze snel ontstaan en erg jeuken. De huidafwijkingen zijn scherp omschreven en kunnen variëren in kleur van wit tot donkerrood. Een galbult (ook wel kwaddel genoemd) blijft meestal een half uur tot een dag aanwezig en verdwijnt dan spontaan. De urticaria kunnen over het hele lichaam optreden. De meeste mensen hebben vooral last van de jeuk, die vaak ’s avonds het heftigst is.

De meeste mensen hebben geen andere symptomen dan de jeukende huidafwijkingen. Soms zit de zwelling ook binnen in het lichaam. Hierdoor kunnen verschillende symptomen ontstaan, zoals misselijkheid, hoofdpijn, duizeligheid, benauwdheid, heesheid en gewrichtspijn.

Er zijn verschillende vormen van netelroos die elk hun symptomen hebben:

• Inspanningsurticaria: jeukende bultjes na lichamelijke inspanning of psychische stress.
• Urticaria solaris: een vorm van zonneallergie, waarbij de bulten ontstaan na blootstelling van de huid aan de zon.
• Warmte-urticaria (warmte-uitslag): urticaria die ontstaan door blootstelling aan warmte, bijvoorbeeld in de tropen of een warme douche of bad.
• Koude-urticaria: galbulten die optreden bij blootstelling aan kou, bijvoorbeeld bij zwemmen. Als er ook inwendige zwellingen ontstaan, kan de patiënt bewusteloos raken en verdrinken.
• Urticaria factitia: galbulten die ontstaan na druk, wrijving of krabben. Je kunt hierbij als het ware op de huid schrijven (dermografisme): er ontstaat dan een zwelling in de vorm van de tekening.
• Aquagene urticaria: jeuk en uitslag die ontstaat bij contact met water (waterallergie).

Bel direct je huisarts als je benauwd wordt, je oogleden of lippen opzwellen of als de jeuk toeneemt en je uitslag over het hele lichaam krijgt. Neem ook contact op met je huisarts als de huidafwijkingen ontstoken raken, bijvoorbeeld na krabben, of als de galbulten langer dan drie weken aanhouden.

Diagnose

Je huisarts vraagt je symptomen uit en kijkt of jullie samen een oorzaak kunnen vinden. Ook zal hij/zij de huiduitslag bekijken. Soms krast de arts over de huid om te kijken of dit de galbulten uitlokt. Je kunt zelf foto’s van de galbulten maken en die aan je arts laten zien, voor het geval de huidafwijkingen niet meer te zien zijn tijdens het consult.

Bij twijfel over de diagnose kan de arts aanvullend onderzoek laten doen, zoals bloedonderzoek om infecties uit te sluiten. Soms neemt de arts een stukje huid weg (huidbiopt) om in het laboratorium te laten onderzoeken. De huisarts kan je ook verwijzen naar een medisch specialist (dermatoloog).

Je huisarts of dermatoloog kan je ook vragen om een vragenlijst in te vullen om een beeld te krijgen van de symptomen die je ervaart van de netelroos. Een voorbeeld van zo’n vragenlijst is de Urticaria Control Test (UCT). Daarin wordt onder andere gevraagd naar de ernst van de klachten, de invloed die de klachten op je dagelijkse leven hebben en of de behandeling aanslaat.

Aanvullend onderzoek naar de oorzaak van de netelroos levert meestal niets op. Artsen vragen dit dus meestal ook niet aan.

Risicofactoren

Meestal vinden artsen geen duidelijke oorzaak voor netelroos. Wel zijn er een aantal factoren die het risico verhogen:

• Fysieke prikkeling van de huid door zonlicht, wrijving, druk, kou of warmte.
• Chemische prikkeling van de huid door insectenbeten of door contact met planten of chemische stoffen.
• Overgevoeligheid voor medicijnen of voedingsmiddelen.
• Psychische stress.
• Leeftijd: hoewel netelroos op alle leeftijden voorkomt, komt de acute vorm vooral voor bij mensen tussen de tien en veertig jaar terwijl de chronische vorm vooral tussen het twintigste en zestigste jaar optreedt.
• Andere ziekten: hormonale afwijkingen, stofwisselingsziekten en auto-immuunziekten zoals de ziekte van Sjögren, SLE en reuma.

Galbulten zijn niet besmettelijk. Soms spelen erfelijke factoren een rol.

Behandeling

Als je weet wat de oorzaak van de huiduitslag is, kun je de oorzaak het beste vermijden. Als je urticaria hebt gekregen als reactie op een bepaald medicijn, geef dat dan door aan je arts en apotheek. Krabben, stress, warmte en alcohol kunnen de klachten verergeren, dus dat kun je beter ook vermijden.

Er zijn verschillende dingen die helpen tegen de jeuk. Houd de huid soepel met een basiszalf als vaseline. Een lauwe douche of de huid deppen met water met een beetje azijn kunnen verlichting geven. Je arts kan koelzalf, mentholpoeder of lotio alba voorschrijven tegen de jeuk. Ook tabletten (antihistaminica) kunnen helpen. Je kunt loratidine, cetirizine en desloratidine zonder recept kopen. Je huisarts kan andere antihistaminica voorschrijven.

Als de antihistaminica niet genoeg helpen tegen de jeuk, kan een huidarts (dermatoloog) sterkere medicijnen voorschrijven. Voorbeelden hiervan zijn montelukast, omalizumab en ciclosporine. Sommige mensen hebben baat bij een stootkuur prednison of lichttherapie.

Prognose

Netelroos geneest altijd vanzelf zonder daarbij de huid te beschadigen. De acute vorm is meestal binnen enkele dagen tot weken verdwenen. Mensen met chronische urticaria hebben langer last. Na een jaar is de helft van de patiënten klachtenvrij. Na vijf jaar heeft één op de vijf patiënten met chronische urticaria nog klachten.