Schilderachtig mooi Mons
‘Bienvenue’ in de Waalse provincie Hainaut ofwel Henegouwen. De hoofdstad Mons is een kleurrijke verrassing en de voormalige mijnstreek is onlosmakelijk verbonden met het leven van Vincent van Gogh, die hier een tijd woonde. Zijn voetsporen zijn nog duidelijk terug te vinden.
Het was een eigenaardig gezicht de arbeiders uit de mijnen huiswaarts te zien keren. Deze lieden zijn geheel zwart als zij uit de donkere mijnen weer in het daglicht komen, gelijkerwijs de schoorsteenvegers zien zij eruit.” Dit is een stukje uit een brief van Vincent van Gogh aan zijn broer Theo in 1878 vanuit de mijnstreek Borinage. In zijn tijd was de lucht hier zwart van de steenkooldampen. Het contrast met nu kan bijna niet groter. Op deze zwoele zomeravond zitten de terrassen op het centrale plein van Mons – Bergen in het Nederlands – gezellig vol. Obers zetten met Franse zwier kelkjes met rode, bruine en gele Belgische bieren op de tafels. Het is hier zo levendig en kleurrijk als de doeken van de schilder.
Al jaren ben ik gefascineerd door Van Gogh. Voor het eerst ben ik op ontdekkingstocht in het zuiden van België, waar hij als lekenprediker aan de slag ging. Vanuit Mons ga ik op de fiets plekken ontdekken waar Vincent iets mee had.
Van treinspoor naar fietspad
Ik snap onmiddellijk waar de naam ‘Mons’ vandaan komt, want vanaf de Grand Place gaat de weg steil omhoog. Al snel ben ik de stad uit en ik probeer me voor te stellen hoe het in de tijd van Vincent moet zijn geweest. Hij kwam in 1878 aan met de trein bij het station van Pâturages, een van de stops op mijn fietstocht. Over dezelfde sporen waar ook de steenkool werd vervoerd. Tegenwoordig is niets meer te zien van die treinrails, want de sporen zijn nu fietspaden. Het is een leuke manier om in het verleden van de regio te duiken.
De Borinage is een van de oudste mijnbouwgebieden op het Europese vasteland. Het leven was er hard. Van Gogh leefde tussen de mijnwerkers en uit zijn brieven blijkt dat hij erg met hun lot begaan was. Uiteindelijk bleek de zendelingenmissie niet zijn ware roeping. Hier in de mijnwerkersstreek kwam hij tot het besef dat hij kunstenaar wilde worden.
Het drong tot hem door toen hij in Cuesmes inwoonde bij een mijnwerkersfamilie, op nog geen tien minuten fietsen van Mons. Vanuit een moderne doorgaande weg rij ik langzaam terug in het verleden. Het laatste stukje stuitert mijn fiets over de kinderkopjes van een doodlopend straatje. Het huis van Van Gogh staat verscholen in het groen. In de verte zie ik een fabrieksschoorsteen. In de tijd van Vincent stootte die vast enorme gitzwarte roetwolken uit. Nu is de hemel strakblauw. Overal groeien weelderige struiken waar vroeger mijnwerkershuizen stonden.
Ik loop een rondje om het bak-stenen huisje en voel bijna de geest van Vincent en zijn innerlijke worsteling. Er is niemand in het huis en ik kan me onderdompelen in de sfeer. Een deel van de benedenverdieping is sober ingericht met een tafeltje, een kachel en voorwerpen van mijnwerkers. Ook hangen tekeningen aan de wand, zoals van Millet, die Van Gogh hebben geïnspireerd. Onder de indruk stap ik weer op de fiets.
Het huis waar Van Gogh woonde staat nu weelderig in het groen: vroeger domineerden hier zwarte rookpluimen uit de schoorstenen.
Heroverd door de natuur
“De dorpen hier hebben iets verlatens en stils en uitgestorvens omdat het leven onder den grond is in plaats van boven”, schreef Vincent in april 1879 toen hij in Colfontaine (destijds Wasmes) woonde, het gehucht waar ik nu doorheen ga. Het rode huis op de hoek van Rue Wilson valt niet te missen. De flamboyante voorgevel knalt eruit tussen de hier en daar wat grauwige, vervallen huizen in de rest van de straat. Bij de voordeur hangt een eenvoudige gedenkplaat voor Van Gogh. Overal wordt herinnerd aan de grote schilder, maar verre van schreeuwerig of commercieel. Het is allemaal ingetogen en smaakvol, en dat bevalt me wel.
Vincent schreef dat hij vanuit zijn raam uitkeek op de mijn van Marcasse. Ik loop naar de achterkant en inderdaad in de verte zie ik de contouren van een beboste heuvel. Dit is de voormalige mijnafvalberg die Vincent zag. Ik vind het een mooie gedachte dat deze plek weer door Moeder Natuur is heroverd. Wie nog dieper wil graven in het mijnbouwverleden van de regio kan zijn hart ophalen in Le Grand-Hornu, een indrukwekkend industrieel mijnbouwcomplex. Het is door Unesco uitgeroepen tot werelderfgoed en ligt op zo’n tien minuten fietsen van het huis van Van Gogh. Maar ik ga terug naar Mons, waar ik me volledig laat meevoeren in een spectaculaire religieuze optocht die al sinds de middeleeuwen plaatsvindt.
De draak verslaan
Wat het carnaval is voor Rio, is de Doudou voor Mons. Op de zondag na Pinksteren zag het centrale plein van Mons eruit als een arena van stierenvechters. Een enorme mensenzee probeerde samen met Sint-Joris een enorme groene draak te verslaan. En eerder op de dag reed een processie met zo’n 1500 figuranten door de stad met een gouden koets. Hierop staat de reliekhouder van de beschermheilige van de stad, Sint-Waltrudis. Een indruk-wekkend spektakel waar jong en oud elk jaar aan meedoet. Het Museum van de Doudou, vlak achter het centrale plein, is gewijd aan deze kleurrijke traditie van de Bergenaren. Ik zet de komende zondag na Pinksteren in mijn agenda. Dit wil ik, geïnspireerd door het bezoek aan het geweldige Museum van de Doudou, een keer in het echt meemaken.
Een uitgebreide presentatie van Mons (Bergen) vind je op de website van VISITWallonia.be.
Ook leuk om te bezoeken
- Het voormalige mijncomplex Le Grand-Hornu voor liefhebbers van industriële archeologie. Er zijn wisselende tentoonstellingen over innovatie en design en je kunt er heerlijk lunchen op het binnenplein in gastronomisch restaurant Rizom, waar lokale ingrediënten centraal staan. www.cid-grand-hornu.be
- Pairi Daiza, op nog geen twintig kilometer van Mons, is al twee keer verkozen tot Beste dierentuin van Europa. www.pairidaiza.eu
- Het ‘Versailles van België’: het kasteel van Beloeil. www.chateaudebeloeil.com
- De koninklijke stad aan de Schelde: Tournai (Doornik).
Henegouwen praktisch
- In een kleine 4 uur reis je met de trein vanuit Amsterdam naar Mons. Met de auto doe je er zo’n 3 uur over.
- Bijzonder overnacht je in het centrum van Mons in een voormalige abdij en kapel, Martin’s Dream Hotel, www.martinshotels.com
- Eettips: lunch bij Mémé Tartine, Rue de la Coupe 40, Mons. Diner bij Origines, Rue de la Coupe 25, Mons.
- Het museum van de Doudou: www.musees-expos.mons.be. Het huis van Vincent van Gogh in Cuesmes en Van Gogh-routes in de Borinage: www.visitmons.nl
- Voorbereiden: Time to Momo reisgids West-Wallonië. Ga naar www.visitwallonia.be voor informatie en inspiratie over reizen in en naar Wallonië.
