Fietsroute Thüringer Städtekette: "Herrlich genieten van genieën"

“Dieser verflixte Sommer!” De mevrouw van Pension Klostergarten heeft medelijden met me. Het regent weer eens. Gisteren had de zon me nog toegelachen, toen ik Eisenach bereikte. Het was zondag. Stil. Ik had door de stad gestruind, langs het barokke Stadtschloss en langs jugendstil-patriciërshuizen, en had op een terrasje op de markt gezeten, met zicht op het renaissance-raadhuis. Ik was in het Bachhaus geweest, het geboortehuis van Johann Sebastian, dat nu een van de drukst bezochte muziekmusea van Duitsland is.

En natuurlijk was ik naar de Wartburg geweest. Sinds duizend jaar torent ze hoog boven de Thüringse bossen uit, de vesting die in de geschiedenis van Duitsland zo’n belangrijke rol heeft gespeeld. Hier had de Sängerkrieg plaatsgevonden – een soort songfestival voor barden met klinkende namen als Walther von der Vogelweide en Wolfram von Eschenbach. Wagner voerde in de Wartburg zijn Tannhäuser op, Goethe was er enkele keren (Goethe was overal, ik zal hem nog vaak tegenkomen). Maar de beroemdste gast was natuurlijk Maarten Luther. Tussen 4 mei 1521 en 1 maart 1522 vertaalde de grote reformator hier, in wat nu de Lutherstube heet, het Nieuwe Testament in het nieuw-Hoogduits.

 

Etappe 1: Eisenach-Gotha (33 km)

Regen of geen regen, ich komme aus Holland en ben wel wat gewend. Bovendien, regen zorgt voor veel zuurstof in de lucht en ik heb er zin in. Kijk, een doodlopende steeg, eine Sackgasse, maar aan het eind ervan is een smal fietspad dat verder loopt langs het riviertje Hörsel. En dan zie ik al de uitlopers van de Hörselberg met zijn markante rotskop. Daarna de Boxberg. Hier houd ik van, op en af, nergens te steil maar lekker afwisselend, over asfalt, dan weer grind.

Capriolerende vogels
“Die Gegend ist herrlich, herrlich!”, beweerde Goethe. De grote dichter en denker was een goede tippelaar, maar ik zie hem in gedachten naast me fietsen, wijzend op de bossen, de kronkelpaden, een overstekende ree, capriolerende vogels in de lucht. En natuurlijk wordt het nu mooi weer.

Goedgemutst fiets ik de binnenstad van Gotha in. Langs de bloementuin van de Orangerie, naar het Schlosspark van het boven de stad tronende Schloss Friedenstein. Van hier gaat het omlaag naar de mooi rond de markt en het renaissance-raadhuis gegroepeerde patriciërshuizen. Het zestiende-eeuwse raadhuis verdeelt de markt in een boven- en een ondergedeelte, een stedenbouwkundige constellatie die je niet vaak tegenkomt.

 

Etappe 2 Gotha-Erfurt (26 km)

Nog meer herrliche Landschaft na Gotha. Hupsakee, omhoog, omlaag, door bos en dan ontvouwt zich voor en onder me het Thüringer Becken: brede vruchtbare akkers zo ver het oog reikt, omkranst door bossen. Ik kom door Wechmar, een aantal jaren terug gekozen tot het mooiste dorpje van Thüringen. Maar het is vooral bekend door het Bach-Stamm­haus, het familiehuis van de muzikale familie Bach. Spoedig na het verlaten van Wechmar zie ik de Drei Gleichen, drie op de top van heuvels gelegen ruïnes van vroegmiddeleeuwse kastelen.

Het Rome van Duitsland
Bij de antieke Marienthalbrücke ontmoet ik een Duits echtpaar dat net als ik de Städtekette-fietsroute heeft gekozen. Samen fietsen we naar de mooiste stad van de keten, die we door een park aan weerszijden van de rivier de Gera bereiken: Erfurt. Geen enkele stad in Thüringen heeft zoveel torens als Erfurt. Het Rome van Duitsland werd de stad in de middeleeuwen genoemd. Het telde destijds 43 kerken en kapellen, 36 kloosters en 14 dependances van buiten de stad gelegen kloosters. In een van die kloosters trad in de zestiende eeuw Luther toe tot de orde van de augustijnen – Erfurt noemt zich dus graag ook Lutherstad.

Alles op de monumentenlijst
Ik was hier ooit ten tijde van de DDR. Wat zag het Duitse Rome er toen verwaarloosd uit. Er bestonden zelfs plannen om alles wat naar ‘vroeger’ riekte, zoals barokke patriciërshuizen, renaissance-kasteeltjes en gilde- en vakwerkhuizen, af te breken. Dat waren immers symbolen van de door de communisten verfoeide standenmaatschappij. Gelukkig is de Muur op tijd gevallen. En ziehier het resultaat: wat een prachtige stad! De hele binnenstad is door Unesco op de monumentenlijst gezet, en terecht.

Het hart van de stad is een brug over de Gera, de Krämerbrücke. Ooit was hier een Furt (doorwaadbare plaats) op een kruispunt van handelswegen. Eeuwen later, toen Bonifatius het bisdom Erphesfurt stichtte, werd de plaats een stad, die in de middeleeuwen uitgroeide tot een van de grootste van het land. Er kwam een stenen brug en daarop werden 62 smalle vakwerkhuizen gebouwd, waar zich Krämer (marktkoopmannen) met hun werkplaatsjes en winkeltjes vestigden. De brugstraat is meer dan 650 jaar oud, en nog steeds bieden Krämer hun handelswaren aan in de keurig gerestaureerde panden.

Jus van zwart bier
Erfurt is een stad om urenlang te struinen en daarvan op zonnige terrasjes bij te komen. Vóór de Fischmarkt staat het neogotische raadhuis. Schuin tegenover staat het mooiste renaissancehuis van de stad, het Haus zum breiten Herd uit 1584. Op het plein spelen regelmatig muziekgroepen.

Via de Marktstrasse kom je op de grote Domplatz, waar het beroemde middeleeuwse ensemble van de Dom- en Severikerk schittert. Met het echtpaar dat ik onderweg had ontmoet, eet ik ’s avonds op het intieme binnenplaatsje van de Feuertopf (Vuurpot) typische Thüringse gerechten: vlees in jus van zwart bier, en daarbij spekboontjes en Klöse – die zwaar op de maag vallende ballen van deels gekookte, deels rauwe aardappelen. Daarbij drinken we een van de vele Thüringse bieren.

 

Etappe 3: Erfurt-Weimar (24 km)

Van Erfurt naar Weimar is eigenlijk een kattensprongetje. Door stukjes bos, langs fruitbomen, zigzaggend door velden en weilanden. En dan fiets ik al fluitend Weimar binnen. Zowat de hele crème de la crème van de toenmalige Duitse Dichter und Denker heeft kort of lang in Weimar vertoefd. Zij ontmoetten elkaar in het Wittumspaleis van hertogin Anna Amalia.

Johann Wolfgang von Goethe geldt als Duitslands grootste genie. Hij had verstand van de schrijfkunst, het recht, het menselijk lichaam, de plantenwereld, de kleuren. In 1775 kwam Goethe op uitnodiging van erfprins Carl August naar Weimar. Hij werd al gauw minister en diplomaat.

Zij aan zij op een sokkel
Zes jaar woonde hij in een tuinhuisje op de oever van de rivier Ilm. Hier bloeide zijn liefde op voor Christiane Vulpius, zijn latere echtgenote. In 1782 verhuisde hij naar een representatiever huis, waar hij zijn definitieve versie van Faust schreef. Goethehaus heet het nu – en het trekt jaarlijks tienduizenden bezoekers!

Dat ook de jonge dichter Friedrich Schiller naar Weimar kwam, lag voor de hand. Schiller adoreerde Goethe, en Goethe zag in Schiller waarschijnlijk zijn jongere alter ego. Tien jaar duurde de vriendschap, tot de vroegtijdige dood van Schiller. Ze staan nu zij aan zij op een sokkel in het hart van de stad.

Cultuur, cultuur, cultuur
Op 2 september 2004 brak er brand uit in de beroemde, 35 jaar lang door Goethe geleide Herzogin Anna Amalia Bibliothek. Tienduizenden boeken werden verwoest of zwaar beschadigd. Terwijl de restauratie van de boeken doorgaat, is de bibliotheek in 2007 weer heropend.

Weimar leeft van het toerisme. Goethehaus, Goethe Park, Hoch­schule für Musik Frans Liszt, ­Nietzsche Archiv. Cultuur cultuur cultuur – maar ook de terrasjes ­zitten vol en daar wordt niet alleen (of beter: helemaal niet) cultuur genuttigd. Heel ‘gewoon’ oogt Weimar op de leuke markt tegenover het raadhuis.

 

Etappe 4: Weimar-Jena (23 km)

Ik ben jaloers op sommige Duitse uitdrukkingen, zoals die Seele baumeln lassen (het hoofd leegmaken). Dat doe ik als ik de route door de weilanden aan weerszijden van de rivier Ilm volg. Gemütlich naar het dorpje Mellingen, daarna over een weg geflankeerd door appel- en pruimenbomen. Vlak voor Jena bereik ik – ik geef toe, een beetje puffend – het hoogste punt van de tocht, waarna een lange, beschaduwde afdaling me brengt tot in het centrum van Jena.

Vrolijk en kleurrijk
Ik herinner me universiteitsstad Jena aan de rivier de Saale van vóór de Wende. Een hoge glazen toren stak uit boven een aaneenschakeling van Plattenbau (de sociale woningen van de DDR) en een depressief makende binnenstad. Moet je nu komen! De opknapbeurt die na de Wende is ingezet (en nog niet geheel voltooid is) heeft de oude stad, die destijds door al die genieën uit Weimar natuurlijk ook vaak werd bezocht, een vrolijk en kleurrijk ­uiterlijk gegeven.

Jena is onlosmakelijk verbonden met Carl Zeiss, opticien en ondernemer. Jena is vandaag de dag het wetenschappelijk en technologisch centrum van Thüringen, en het wemelt er van de musea op dat gebied. Waaronder het Zeiss-Planetarium en het Optisches Museum.

Voordat opeens weer een enorme stortbui het begin van een hernieuwde regentijd aankondigt, laat ik op een gezellig terrasje vlak bij de markt de tocht over de Thünger Städtekette de revue passeren. “Ja”, zeg ik het Goethe na, “die Gegend ist herrlich, herrlich!”
 

Praktisch

Fietsroute
De totale lengte van de fietsroute Thüringer Städtekette, van Eisenach naar Altenburg, is 225 kilometer. Alle steden zijn ook per trein met elkaar verbonden; de fiets kan overal gratis mee.

Routegids
Handig is de kleine ringband Thüringer Städtekette Radwanderweg, met kaarten en route- en stadsbeschrijvingen. Uitg. Grünes Herz, €8,75.

Internet
Op www.thueringer-staedtekette.de vindt u toeristische informatie over de steden, een routeplanner, gps-downloads, leestips en adressen voor overnachtingen en restaurants.