Het landschap van de schilders met ezels en kisten

Cagnes-sur-Mer aan de Côte d’Azur: hier kocht Pierre-Auguste Renoir in 1907 een optrekje om te kunnen blijven schilderen. Renoir leed aan reuma en hoopte dat het warme klimaat zijn klachten zou verminderen. Dat lukte maar ten dele.
In zijn atelier, dat in oorspronkelijke staat bewaard is gebleven, staat niet alleen zijn schildersezel, maar ook een rolstoel. Renoir bond de kwasten aan zijn pols toen hij zijn penselen niet meer kon vasthouden.

In Renoirs kielzog kwamen vele vrienden en schilders naar Cagnes-sur-Mer, onder wie Henri Matisse, Pierre Bonnard en Claude Monet. Hij ontving ze in zijn huis en liet ze kennismaken met de Côte d’Azur, waar de dieproze bougainville van de witte muren spat, de zonnebloemen zo geel zijn dat het bijna pijn doet aan de ogen en de zee achter elke golf een nieuwe kleur blauw laat zien.
Wie nu door de smalle straatjes loopt van Cagnes-sur-Mer, verbaast zich over de tijdloosheid: denk de auto’s weg en je bent in het Cagnes van vroeger. In de tuin van Renoirs Domaine des Collettes is een reproductie te zien van zijn schilderij ‘De olijfbomen’, precies op de plek waar ooit zijn schildersezel stond. Renoir overleed in 1919. Maar de olijfbomen, al eeuwenoud in de tijd dat hij ze vastlegde, staan er nog steeds.

Deauville, Honfleur, Étretat

Bovenstaande dorpen langs de kust van Normandië oefenden in het laatste kwart van de negentiende eeuw een enorme aantrekkingskracht uit op landschapsschilders. Het licht was er fantastisch, en dan de zee, die weidsheid! Maar vooral was er de Normandische schilder ­Eugène Boudin, met zijn liefde voor de steeds veranderende wolkenluchten. Hij was het die de jonge schilder Claude Monet overhaalde landschappen te gaan schilderen.

“Je moet niets schilderen dat je niet direct vóór je ziet”, zei Claude Monet eens. Schilder niet de wereld hoe hij is, vond hij, maar hoe je hem ziet. En dat moet snel gebeuren, want voor je het weet ziet zo’n lucht er weer heel anders uit.

Monet woonde met tussenpozen in Normandië. In Honfleur. In Étretat. Later in Giverny. Hij schilderde de storm in Étretat, de zee die op de krijtrotsen beukt. En in 1873 maakte hij, op de kade van Le Havre, een schilderij vol snelle toetsen in warme kleuren, dat hij bij gebrek aan een betere titel de naam ‘Impression, soleil levant’ (impressie van een opkomende zon) gaf. In Parijs gingen critici met hun neus boven op het schilderij staan en dreven er de spot mee. Maar Monet was niet alleen. In het laatste kwart van de negentiende eeuw trokken nog meer landschapsschilders naar Normandië. Pissarro, Turner, Sisley, Courbet: daar kwamen ze, met hun ezels, kisten, verftubes en paletten. Monet was de bekendste. En het was zijn schilderij dat de nieuwe stroming een naam zou geven: het impressionisme.

• Bezoek beslist Maison Renoir, op het Domaine des Collettes. www.cagnes-tourisme.com 
• De Route des Peintres is een route langs reproducties van schilderijen die zijn gemaakt aan de Côte d’Azur. Bij de VVV’s zijn brochures verkrijgbaar. www.cotedazur-tourisme.com/culturel/
• Hoteltip: vlak bij Les Collettes, het huis van Renoir, is de Chambres d’Hôtes van Les Jardins Fragonard, www.babazur.com 
• Meer sfeervolle accommodaties zijn te vinden via de site www.cagnes-tourisme.

• Het Musée Malraux in Le Havre heeft een prachtige collectie impressionistische schilderijen van onder anderen ­Monet, Pisarro, Renoir en Sisley. Adres: 2 Boulevard Clemenceau, Le Havre.
• Hoteltip: La Ferme Saint Siméon, waar veel impressionistische schilders logeerden. Inmiddels met vier sterren. 2-pk vanaf €190. www.fermesaintsimeon.fr
• Nederlandstalige informatie over Normandië kunt u vinden op: www.regionormandie.nl en www.deauville.org  
• Frans Verkeersbureau T 0900-1122332 (€0,50 pm, ma t/m vrij 9-13 uur).  

Barbizon

De jonge schilders Charles Jacque en Jean-François Millet moesten er nog flink naar zoeken, halverwege de negentiende eeuw. Barbizon was ook toen al een piepklein dorpje, een hoofdstraat, meer niet, aan de rand van het bos van Fontainebleau. Maar het was hier, zo’n zestig kilometer ten zuiden van Parijs, dat tussen pakweg 1830 en 1870 de schilders neerstreken die later bekend zouden worden als ‘De School van Barbizon’.

De schilders van Barbizon wilden schilderen wat ze zagen. Ze lieten zich inspireren door zeventiende-eeuwse landschapsschilders zoals Jacob van Ruysdael en de Engelsman John Constable. Ze schilderden, in de buitenlucht, landschappen zonder romantische ruïnes of andere opsmuk. Realistisch. De werkelijkheid zoals die ís, daar ging het om.
Jean-François Millet liet het niet bij het landschap, hij schilderde mensen. En ook weer: mensen zoals ze echt zijn. Dus geen geïdealiseerde herderstaferelen, maar ‘eenvoudige’ boeren die het land bewerken om in hun onderhoud te voorzien. Zoals de ‘Arenleessters’ uit 1857 – drie vrouwen rapen tarwekorrels op het land – dat nu in het Musée d’Orsay in Parijs hangt.

Destijds werden die schilderijen in de Parijse Salons niet met gejuich ontvangen. Integendeel. Maar de collega-schilders die in Barbizon op bezoek kwamen, zagen dat hier iets bijzonders gebeurde. Ze raakten begeesterd. Ze gingen naar huis en vormden daar ook kolonies, kunstenaarsdorpen, in de stijl van Barbizon. En zo verspreidde de faam van het dorpje Barbizon zich tot ver over de landsgrenzen.

• Het Musée de l’École de Barbizon is gevestigd in de voormalige Auberge Ganne. Er is werk te zien van onder ­anderen Rousseau, Millet, Corot, Jacque en Dupré. Adres: 92, Grande Rue, Barbizon.  
• Bezoek ook het Maison-atelier Jean-François Millet (27, Grande Rue, www.atelier-millet.fr), waar de schilder woonde tussen 1849 en 1875.
• Hoteltips: La Clé d’Or bevindt zich tegenover Auberge Ganne (73, Grande Rue, 2-p kamer vanaf €75, www.hotel-restaurant-cledor.com). 
• Het Hôtel des Pleiades is luxer (21, Grande Rue, 2-p kamer vanaf €190, www.hotel-les-pleiades.com).
• Meer info: www.barbizon-tourisme.fr
  

Meer populaire Franse bestemmingen vindt u op www.plusonline.nl/frankrijk