De schilderachtige stad Mons (Nederlands: Bergen) is een kleurrijke verrassing. De voormalige mijnstreek is onlosmakelijk verbonden met Vincent van Gogh. Reisjournalist Nathalie van Koot vertelt.
''Het was een eigenaardig gezicht om de arbeiders uit de mijnen huiswaarts te zien keren. Deze lieden zijn geheel zwart als zij uit de donkere mijnen weer in het daglicht komen, gelijkerwijs de schoorsteenvegers zien zij eruit.''
Blegny-Mine
Daal af in de mijn tot 60 m onder de grond voor een ontdekking van het werk van de mijnwerkers! Met museum, treintje, parking voor motorhomes… Erkend als Wereldpatrimonium door de Unesco.
Dit is een stukje uit een brief van Vincent van Gogh aan zijn broer Theo in 1878 vanuit de Borinage. In zijn tijd was de lucht hier zwart van de steenkooldampen. Het contrast met nu kan bijna niet groter. Op deze zwoele zomeravond zitten de terrassen op het centrale plein van Mons (Bergen in het Nederlands) gezellig vol. Obers zetten met een Franse zwier kelkjes met rode, bruine en gele Belgische bieren op de tafels. Het is hier zo levendig en kleurrijk als de doeken van de wereldberoemde schilder.
Zoeken in het verleden
Al jaren ben ik gefascineerd door Van Gogh. Voor het eerst ben ik op ontdekkingstocht in het zuiden van België, waar hij als lekenprediker aan de slag ging. Vanuit Mons ga ik op de fiets plekken ontdekken waar Vincent iets mee had. Ik snap onmiddellijk waar de naam Mons vandaan komt, want vanaf de Grand Place gaat de weg steil omhoog. Al snel ben ik de stad uit en ik probeer me voor te stellen hoe het in de tijd van Vincent moet zijn geweest. Hij kwam in 1878 aan met de trein bij het station van Pâturages, een van de stops op mijn fietstocht. Over dezelfde sporen waar ook de ladingen steenkool werden vervoerd. Tegenwoordig is niks meer te zien van die treinrails, want die sporen zijn nu fietspaden. Het is een leuke manier om te delven in het verleden van de regio.
De Borinage was zo’n beetje de bakermat van de mijnbouw in Europa. Het leven was toen hard en grauw. Van Gogh leefde tussen de mijnwerkers en uit zijn brieven blijkt dat hij erg met hun lot begaan was. Uiteindelijk bleek zijn zendelingenmissie niet zijn ware roeping. Hier in de mijnwerkersstreek kwam hij tot het besef dat hij kunstenaar wilde worden.
De geest van Vincent
Dit drong tot hem door toen hij bij Cuesmes inwoonde bij een mijnwerkersfamilie, op nog geen tien minuten fietsen van Mons. Vanuit een moderne doorgaande weg rij ik langzaam terug in het verleden. Het laatste stukje stuitert mijn fiets over de kinderkopjes van een doodlopend straatje. Het huis van Van Gogh staat verscholen in het groen. In de verte zie ik een fabrieksschoorsteen boven de bomen. In de tijd van Vincent stootte die vast enorme gitzwarte roetwolken uit. Nu is de hemel strakblauw en de zon schijnt. Overal zijn weelderige struiken, waar vroeger mijnwerkershuizen stonden.
Ik loop een rondje om het bakstenen huisje en voel bijna de geest van Vincent en zijn innerlijke worsteling. Er is helemaal niemand in het huis en ik kan me helemaal onderdompelen in de sfeer. Een deel van de benedenverdieping is sober ingericht met een tafeltje, een kachel en voorwerpen van mijnwerkers. Ook hangen tekeningen aan de wand, zoals van Millet, die Van Gogh hebben geïnspireerd. Onder de indruk van wat ik heb gezien stap ik weer op de fiets.
Een flamboyante voorgevel
“De dorpen hier hebben iets verlatens en stils en uitgestorvens omdat het leven onder den grond is in plaats van boven.”, schreef Vincent in april 1879 toen hij in Colfontaine (destijds Wasmes) woonde, het gehucht waar ik nu doorheen ga. Het rode huis op de hoek van Rue Wilson valt niet te missen. De flamboyante voorgevel knalt eruit tussen de hier en daar wat grauwige, vervallen huizen in de rest van de straat. Bij de voordeur hangt een eenvoudige gedenkplaat voor Van Gogh. Overal wordt herinnerd aan de grote schilder, maar het is verre van schreeuwerig of commercieel. Het is allemaal ingetogen en smaakvol en dat bevalt me wel.
Vincent schreef dat hij vanuit zijn raam uitkeek op de mijn van Marcasse. Ik loop naar de achterkant en inderdaad in de verte zie ik de contouren van een dicht beboste heuvel. Dat was de voormalige mijnafvalberg die Vincent elke dag zag. Ik vind het een mooie gedachte dat deze verschrikkelijke plek weer door moeder natuur is heroverd. Wie nog dieper wil graven in het mijnbouwverleden van de regio kan zijn hart ophalen in Le Grand Hornu, een indrukwekkend industrieel mijnbouwcomplex. Het is door UNESCO uitgeroepen tot werelderfgoed en ligt op zo’n tien minuten fietsen van het huis van Van Gogh. Maar ik ga terug naar Mons, waar ik me volledig ga laten meevoeren in een spectaculaire religieuze optocht die al sinds de Middeleeuwen plaatsvindt.
Wat het carnaval is voor Rio, is de Doudou voor Mons
Op de zondag na Pinksteren ziet het centrale plein van Mons eruit als een arena van stierenvechters. Een enorme mensenzee probeert samen met Sint Joris een enorme groene draak te verslaan. En eerder op de dag rijdt een processie met zo’n 1500 figuranten door de stad met een gouden koets. Hierop staat de reliekhouder van de beschermheilige van de stad, Sint Waltrudis. Een indrukwekkend spektakel waar jong en oud aan meedoet. Het museum van de Doudou, vlak achter het centrale plein, is helemaal gewijd aan deze kleurrijke traditie van de Bergenaren. Ik zet de komende zondag na Pinksteren in mijn agenda. Dit wil ik ook een keer in het echt meemaken!
Meer informatie over de stad Mons en haar omgeving
Praktische informatie
In ruim 3 uur ben je met de trein vanuit Amsterdam in Mons. Met de auto doe je er ook zo’n 3 uur over.
- Bijzonder overnachten in het centrum van Mons in een voormalige abdij en kapel, Martin’s Dream Hotel martinshotels.com
- Huur een fiets bij VisitMons visitmons.nl
- Lunch bij Mémé Tartine, waar de overheerlijke lunch eruit ziet als een berg. Rue de la Coupe 16, Mons.
- ’s Avonds kun je heerlijke gerechten van het seizoen eten bij Origines, Rue de la Coupe 25, Mons.
- Geniet van de sfeer op het centrale plein bij Le St Germain, Grand Place 12.
- Breng een bezoek aan het museum van de Doudou: museedudoudou.mons.be
- Bezoek de indrukwekkende Sint-Waltrudiskerk waar de relikwieën van de heilige worden bewaard en waar ook de gouden koets staat die jaarlijks tijdens de processie door de stad rijdt.
- Maak een wandeling naar het barokke Belfort en beklim de voormalige wachttoren voor een mooi uitzicht over stad.
- Het huis van Vincent van Gogh in Cuesmes: maisonvangogh.mons.be
- Routes Van Gogh in de Borinage: visitmons.nl
- Le Grand Hornu: voor liefhebbers van industriële archeologie. Er zijn wisselende tentoonstellingen over innovatie en design en je kunt er heerlijk lunchen op het binnenplein in gastronomisch restaurant Rizom, waar lokale ingrediënten centraal staan. cid-grand-hornu.be
- Breng een bezoek aan Pairi Daiza (nog geen twintig kilometer van Mons), al twee keer verkozen tot ‘beste dierentuin van Europa’.
- Breng een bezoek aan het Versailles van België, het kasteel van Beloeil
- Breng een bezoek aan de koninklijke stad aan de Schelde, Tournai (Doornik)