Er zijn 2500 soorten nachtvlinders in België en Nederland. Ze hebben allemaal een andere plek in de rangorde van de natuur. Het vaakst zie je ze in de windstille, donkere nachten van juni, juli en augustus. Op zo’n warme zomernacht kunnen er wel 70 soorten in een gemiddelde tuin rondvliegen. Soms zelfs tot 150.
Sommige mensen schrikken altijd een beetje van een mot. Die dikke, grauwe vlinders die altijd maar rond straatlantaarns vliegen… Maar als je weet hoe nuttig ze zijn, gaat die schrik misschien over. Motten spelen een grote rol in het leven van andere dieren. “Ze vormen een belangrijke voedselbron voor vleermuizen, spinnen en vogels. Bijvoorbeeld de mezen in je tuin zouden verhongeren zonder nachtvlinderrupsen”, zegt Bart van Camp, mottenkenner én liefhebber.
Verborgen pracht
Via wetenschappelijk onderzoek kwam Van Camp bij de mot terecht en raakte hij verslingerd aan nachtvlinders. “Omdat ze ongelooflijk mooi zijn, ook de lelijkerds. Ze vormen een verborgen pracht, en dat vlakbij huis. Ik grap weleens: ‘ik heb iets met oosterse schonen en huismoeders’. Beide zijn dus nachtvlindersoorten. Alleen al die fantastische namen. Wat dacht je van de witvlekesdoornhaakpalpmot of de lieveling?”
Rommelruimers
Net als rupsen van dagvlinders, leven ook mottenrupsen van planten. “Er zijn soorten die maar één bepaalde boom of plant lusten, maar ook die wel 50 plantensoorten eten”, aldus Van Camp. “Verder helpen sommige mottenrupsen met het opruimen van ‘rommel’. Zoals rupsen van pelsmotten, die eten afval en pluimpjes in vogelnesten, of de hommelnestmot, waarvan de rups leeft in hommelnesten.”
Verschil van dag en nacht
Enkele verschillen tussen nacht- en dagvlinders zitten ‘m in kleur en vorm van de antennes. Nachtvlinders hebben grote, vaak geveerde antennes, omdat ze vooral op geur afgaan. “Maar ook voeden de twee vlindertypen zich anders: dagvlinders hebben bloemen en dus meer zonnige gebieden nodig. Nachtvlinders leven in de nacht, zijn beter geïsoleerd met hun beharing, en hebben vaker dikke lijfjes voor meer energiemassa.”
Geen mond of vleugels
Verder bijzonder: sommige volwassen motten hebben geen mond. “Die teren op de energievoorraad die ze opdeden tijdens hun rupsstadium. Dat komt omdat de primitiefste motten geen bloemplanten tot hun beschikking hadden voor nectar”, legt Van Camp uit. “Er bestaan weinig nachtbloeiende planten, behalve de nachtsilene, teunisbloem en kamperfoelie. Motten beperken zich daarom meestal tot het likken van boomsap of rot fruit.”
De meeste motten zie je dus in de zomermaanden, maar er zijn ook vele voorjaars- en herfstsoorten. Van Camp: “Zelfs wintersoorten. Daarvan hebben de vrouwtjes geen vleugels. Zo kunnen ze alle schaarse energie in eitjes te steken, in plaats van in rondvliegen. Het mannetje moet dan met zijn antennes het vrouwtje zoeken.”
Indrukwekkende kijkplaat
Van Camp gaat regelmatig motten spotten bij mensen met een grote achterban, om zoveel mogelijk publiek te bereiken. In hun tuin of zelfs op het balkon doet hij een nachtelijk tuinonderzoek. Van de resultaten stelt hij een poster samen, die al die bijzondere vlinderpracht samenvat in één indrukwekkende kijkplaat, waardoor je beseft: die motten zijn toch echt bijzondere beestjes.
Zelf motten spotten
Tips van mottenkenner Bart van Camp:
- Met een UV-lamp lok je de meeste motten. Maar alle soorten licht werken. Wat ook goed werkt: goedkope wijn mengen met veel suiker en dat ’s avonds uitstrijken op boomstammen of palen.
- Ga op nachtvlinderexcursie van een natuurorganisatie in uw omgeving, kijk daarvoor op Nachtvlinderwacht.nl. De volgende Nationale Nachtvlindernacht vindt plaats in het weekend van 31 augustus 2019.
- Koop een goede determinatiegids.
- Kijk op de website van de Vlinderstichting voor aanvullende informatie.
Last van motten in huis of kleding? Kijk op de website van MilieuCentraal voor tips.
- DailyGreenspiration