Taal… boeken vol zijn erover geschreven. Op tv scoren de spelprogramma’s over taal onverminderd hoog en online is de Taalquiz van PlusOnline een van de populairste rubrieken. De Taalvraag van PlusOnline beantwoordt – u raadt het al – vragen over taal. Deze keer: wanneer gebruikt u als en wanneer gebruikt u dan.
Als en dan
- Zijn kleinzoon is ruim een jaar ouder dan mijn kleindochter
Of…
- Zijn kleinzoon is ruim een jaar ouder als mijn kleindochter
- Ons huis is kleiner dan jullie huis
Of…
- Ons huis is kleiner als jullie huis
Het gebruik van DAN
Na de vergrotende trap volgt altijd dan. Daarom is deze zin correct:
- Zijn kleinzoon is ruim een jaar ouder dan mijn kleindochter
Ook deze zin is correct:
- Ons huis is kleiner dan jullie huis
Een instinker inderdaad, vanwege de letterlijke betekenissen van ‘kleiner’ en de ‘vergrotende’ trap. De vergrotende trap noemen we de vorm waarmee we een vergelijking aangeven:
- Groot - groter
- Kleiner - kleiner
- Jong - jonger
- Oud - ouder
DAN na ander, andere of anders
- De nieuwe docent heeft er een ander idee over dan de docent die is vertrokken
- Vanwege de verbouwing vindt u onze nieuwste boeken op een andere etage dan u gewend bent
- Anders dan mijn moeder is mijn vader erg sportief
Ook als achter niets of niemand niet het woord ‘anders’ staat, maar ‘anders’ er wel bij gedacht kan worden, gebruiken we DAN:
- Die nieuwe leerling veroorzaakt niets (anders) dan rumoer in de klas
- Er kwam niemand (anders) dan zijn vaste getrouwen opdagen
Het gebruik van ALS
Het woord als gebruikt u in vergelijkingen met ‘net zo’, ‘zo’ of ‘even’:
- Jullie tuin is net zo groot als de onze
- We hebben alle boeken geteld en Jan heeft precies zeven keer zo veel boeken als Gerrit
- Mijn man is even oud als ik
De geschiedenis van spreektaal
Hoewel ‘groter dan’ volgens de regels correct is, zijn er genoeg mensen die ‘groter als’ zeggen. En er zijn ook delen van Nederland waar men ‘groter als’ heel normaal vindt. Dat is geen probleem, maar zeker in schrijftaal is ‘groter dan’ wel zo netjes.
Dat veel mensen ‘groter als’ zeggen, is overigens niet zo gek: dat deed men namelijk in de zestiende eeuw ook al. Waarschijnlijk komt dat gebruik van ‘als’ uit het oosten van het land. In de zeventiende eeuw besloot een aantal belangrijke schrijvers echter dat ‘groter dan’ beter was en sinds die tijd is dat dus de norm. Grappig genoeg trekt de spreektaal zich daar eeuwen later nog steeds weinig van aan.