Rond Kasteel Heeze in Noord-Brabant
Na een traumatische ervaring bij het overlijden van haar echtgenoot is Anjo van de Mortel heel anders gaan denken over orgaandonatie. “Behalve die laatste fase had geen seconde met hem willen missen.”
Hella van der Wijst (51) (Links) is journaliste en maakt televisieprogramma’s. Ze presenteert De Nieuwe Dag en Geloof en een Hoop Liefde bij de IKON/EO. Daarnaast wandelt, skiet en schaatst ze graag.
Anjo van de Mortel (53) (Rechts) verloor in 2009 haar man Boris (58). Ze stemde toe in orgaandonatie, maar kijkt daar nu anders tegenaan. Anjo en Boris hadden beiden kinderen uit een eerdere relatie.
Een opmerking van Anjo van de Mortel op een symposium over orgaandonatie maakt dat we een paar maanden later afspreken voor een wandeling bij Kasteel Heeze, vlak bij Eindhoven. Via een statige laan met prachtige rode beuken komen we bij ‘het huis met de mooie luiken’, waar ooit Hans Wiegel woonde. Sinds 1760 wordt Kasteel Heeze bewoond door de familie Van Tuyll van Serooskerken en inmiddels is het een van de laatste bewoonde kastelen in Nederland. Op afspraak zijn een aantal fraaie stijlkamers, 17de-eeuwse gobelins en een zeldzame Romeinse badkuip te bezichtigen.
Toestemming voor donatie
“Als operatiekamerassistente was ik dertig jaar lang betrokken bij het verwijderen van organen van overleden mensen die toestemming voor donatie hadden gegeven”, zei Anjo eerder. “Maar tot mijn echtgenoot Boris in 2009 overleed, wist ik eigenlijk niets van orgaandonatie. Sindsdien ben ik er heel anders over gaan denken.”
Anjo van de Mortel en Boris van den Broek leerden elkaar kennen in het St. Anna Ziekenhuis in Geldrop. Hij was pastoraal werker, Anjo operatiekamerassistente. Een relatie krijgen ze pas jaren later, als Anjo vrijgezel is en hoort dat Boris ernstig ziek is. “Iets in mij zei dat ik naar hem toe moest. Maar Boris hield mij twee jaar buiten de deur.” Al die tijd bleef Anjo aankloppen, tot hij haar uiteindelijk binnenliet. Toen was het snel gebeurd en trouwden ze. “Mensen zeiden weleens: ‘Wat moet je met die oude zieke man?’” zegt Anjo met een vertederende lach. “Maar ik had geen seconde willen missen. Ik zou het zó overdoen, behalve die laatste fase.”
Een hopeloze situatie
Boris had al twee herseninfarcten gehad toen ze elkaar leerden kennen. “We vroegen elkaar: ‘Wat als een van ons er niet meer zou zijn?’ Dat onderwerp lag niet ver van ons af, ook omdat Boris vele terminale patiënten bijstond.” Anjo moest Boris overtuigen dat ze sterk zou zijn als hem iets overkwam. Kort daarna, op vrijdag 13 maart 2009, kreeg hij in aanwezigheid van Anjo een hersenbloeding. In de ambulance naar hun ‘eigen’ ziekenhuis volgde een tweede en was Boris niet meer aanspreekbaar.
Met een vertrokken gezicht vertelt Anjo over de hectiek die volgde in de traumakamer. Zodra de kinderen waren gearriveerd en een MRI-scan was gemaakt, kreeg Anjo te horen dat Boris’ situatie ‘hopeloos’ was en werd haar gevraagd of zij zijn organen wilde afstaan. Anjo: “Er werd dus niet eerst de diagnose gesteld dat Boris hersendood was en vervolgens de vraag gesteld of tot donatie mocht worden overgegaan, maar omgekeerd.”
De kinderen reageerden meteen met ‘ja’. Maar uit gesprekken met Boris wist Anjo dat het antwoord genuanceerder lag. “Boris zei altijd tegen mij dat hij elk besluit goed vond, mits wij ermee verder konden. Hij had het ons niet moeilijker kunnen maken dan de beslissing bij ons neer te leggen.”
Donatievraag
Anjo vertelt dat ze, om tijd te winnen, aanvankelijk ‘nee’ zei op de donatievraag. Precies zoals Boris als pastor altijd deed voor de familie van een stervende. “Dat zei hij om ze te beschermen in die rollercoaster van emoties.”
In de bedenktijd besluit Anjo om alsnog toestemming te geven. “Waarom ik dat gedaan heb, weet ik tot op de dag van vandaag niet.” Pas dan wordt een EEG van Boris’ hersenen gemaakt. Anjo denkt het ergste te hebben gehad. “Zelden heb ik mij zo vergist”, fluistert ze, denkend aan de nachtmerrie die nog moest volgen. “Van de afschuwelijke testen die Boris moest ondergaan, had ik geen idee.” De artsen willen Anjo wegloodsen. “Maar ik wilde bij mijn man blijven.”
Haar gezicht betrekt als ze beschrijft wat ze zag. “Tests met slangen en ijswater; te mensonterend om te beschrijven. Ik dacht dat hij zou stikken.” Anjo stopt even met praten. Ze is terug in dat moment. “Toch heb ik me niet laten wegsturen. Daarvoor betaal ik nu de tol, met beelden die gebrand staan op mijn netvlies.” Voor Anjo volgt de meest afschuwelijke nacht van haar leven. “Pas acht uur later krijg ik Boris thuis in een lijkenzak.” Boris is dan 58 jaar.
Twijfel over de donatie
Anjo valt in een zwart gat. Na vier weken besluit ze haar werk weer op te pakken, maar alles in de operatiekamer valt haar zwaar, vooral spoedgevallen. Langzaam groeit ook de twijfel of ze de orgaandonatie wel had moeten toestaan. Erover praten kan ze eigenlijk met niemand. “Iedereen dacht dat Boris enorm voorstander was, omdat hij altijd zo betrokken was en als pastor meestal de donatievraag aan de familie stelde. Men wist niet dat Boris daarin bewust geen partij wilde zijn. En dat we beiden aversie voelden tegen de eenzijdige campagnes, die altijd uitgaan van de nood bij ontvangers van organen.”
Ik werp tegen: “Maar een arts wil altijd levens redden en mensen die jaren op een wachtlijst staan, kun je toch niets kwalijk nemen?” “Helemaal mee eens!”, antwoordt ze, “maar mijn eerlijke verhaal, de andere kant van de medaille, wil eigenlijk niemand horen. Nu pas weet ik dat ik door mijn ‘ja’ niet bij het stervensproces van mijn man kon zijn. En dat het een wissel zou trekken op mijn rouwproces. Het zijn ervaringen die ik niemand toewens. Ik zou nu nooit meer toestemmen. Die conclusie doet enorm pijn.” Na veel huilen en nadenken heeft Anjo zich uitgeschreven uit het Donorregister en ze wil zelf ook geen organen ontvangen.
Als er zoveel verdriet ongewild op je pad komt, hoe verwerk je dat? Het gezicht van Anjo klaart op: “Door naar binnen te keren en veel te bidden. Ik ben van huis uit katholiek en richt me dan tot God, die voor mij staat voor energie. Zo heeft Boris mij de eerste jaren de energie gegeven om door te gaan.”
De wandelroute en het weer zijn troostrijk vandaag. Prachtige bosvennetjes vormen welkome rustpunten in een emotioneel verhaal.
Klaar met het rouwproces
Als Anjo na vijf jaar diepe rouw met haar dochter de trip naar Rome maakt die ze eigenlijk met Boris had willen maken, gebeurt er iets wonderlijks. “In de Sint-Pietersbasiliek valt ineens een prachtige straal licht precies op mij. Toen heb ik gezegd: ‘Zo, nu ben ik klaar met mijn rouwproces, nu ga ik genieten!’”
Op een dansavond voor alleenstaanden ontmoet ze een nieuwe liefde. “Ik was in slaap gevallen bij het Journaal en dacht: ik ga niet. Maar een stemmetje zei: als je nu niet gaat, word je een oude vrijster.” Bij binnenkomst wees Anjo naar de rug van een man en zei: “Daar staat mijn nieuwe man.” En zo geschiedde. En ook al voelt het voor Anjo in het begin als vreemdgaan, ze staat zichzelf toe opnieuw gelukkig te worden.
Ondertussen zitten we met bungelende benen op een bruggetje boven het water, als kleine meisjes. Mooi om te zien dat Anjo ondanks alles dat meisje in zichzelf heeft weten te bewaren. Nog altijd werkt ze parttime als operatieassistente en ze studeert weer. Haar ervaringen met het overlijden van Boris hebben ervoor gezorgd dat ze werkt aan haar droom om haar eigen werk te creëren in zorg rond overlijden én nazorg.
Wanneer we aan het einde van onze wandeling met een goed glas wijn proosten op haar nieuwe geluk, concludeert Anjo krachtig: “Het is raar om te zeggen, maar behalve die laatste fase had ik het niet willen missen. Ik ben erdoor gevormd. En het klinkt misschien arrogant, maar nu ik dit heb overleefd, overleef ik alles wat op mijn pad komt.”
Tip
Lees in de special ''orgaantransplantatie' alles over dit onderwerp.
Wandelroute Heeze
Startpunt: NS-station Geldrop.
Lengte & route: 14 km. De wandeling gaat van het station in Geldrop naar het NS-station in Heeze. Je loopt over de uitgestrekte Strabrechtse Heide en onderweg kom je zand, meren, plassen en vennen tegen. Je passeert ook Kasteel Heeze. www.wandelnet.nl
Horeca: in het dorp Heeze zijn diverse restaurants en cafés. Kasteel Heeze heeft voor groepen vanaf tien personen een arrangement dat bestaat uit een wandeling, rondleiding, lunch, bezoek aan een galerie en een borrel. Kijk voor openingstijden, rondleidingen, arrangement en toegangsprijzen op www.kasteelheeze.nl.
Meer mooie wandelingen vindt u hier.
- Plus Magazine