Wandelen met Hella: over het strand bij Monster

Als Dick en ik het strand bij Monster op wandelen, horen we een baasje heel hard zijn hondje roepen: Hella, kom hier! We lachen en Dick belooft direct: daar komt een gedichtje van! Een van de regels die hij mij een paar dagen later mailt:

Tot onze verbazing liep er ook een hond die
Hella heette
die was weliswaar eigenwijs
want haar baasje riep
maar zij stelde dat niet op prijs.

1,5 miljoen laaggeletterden

“Wie had ooit gedacht dat ik zou kunnen schrijven, laat staan dichten…” zegt Dick alsof hij het zelf ook nog steeds niet gelooft. Geen wonder, want vier jaar geleden was Dick een van de 1,5 miljoen zogenoemde laaggeletterden – mensen die grote moeite hebben met lezen en schrijven – in Nederland. Als hij vertelt over de docenten die hem als kind veel minder aandacht gaven omdat hij niet mee kon komen, voelt Dick nog de pijn. Hij probeerde het wel, maar zijn handschrift was vaak niet te ontcijferen, ook voor hem niet. “Je ziet iedereen schrijven. Jij wilt dat ook, maar je kunt het niet. Dat is heel erg en daar schaam je je enorm voor.” Als enige in het gezin met drie kinderen had Dick grote moeite met schrijven en begrijpend lezen. In de tweede klas werd hij van de tuinbouwschool af gestuurd. “Wetend dat je vrienden naar school gaan en jij ‘moet’ werken... Ja, ik was blij dat ik werk had. Maar dát was niet wat ik wilde”, zegt Dick op zachte toon.

We wandelen richting de Zandmotor. Een unieke wad-achtige reep Delflandse kust tussen Scheveningen en Monster. Ontstaan door het opspuiten van 21,5 miljoen kubieke meter zand tegen het wegspoelen van het strand. Hier schijnen graag zeehonden te luieren, maar Dick heeft zijn lievelingsdieren nog nooit weten te bespeuren. De wind is perfect voor kitesurfen en strandzeilen. In de zee en over het strand schieten ze voorbij. Dick houdt meer van voetbal. Totdat hij een knieblessure kreeg, was het strand voor hem synoniem met een lekker partijtje voetbal en daarna afkoelen in zee. Maar sinds de verbreding komt Dick er niet vaak meer. “Te ver lopen naar de zee”, lacht hij.

‘De pen was mijn vijand, maar nu is hij mijn grootste vriend.’

Uit schaamte weten laaggeletterden vaak handig en langdurig hun handicap te verbergen, weet Dick. Zo wachtte hij vaak net zo lang tot zijn zus, broer of goede vriend in de buurt was om hem te helpen. En Dick had z’n smoesjes: “Bij een condoleanceregister vroeg ik iemand anders het te doen, ‘want ik was mijn bril vergeten’. Ja, je wilt toch niet voor joker staan.”
Dick werkte lang in het tuinbouwbedrijf van zijn oudere broer en vader. “Met dozen tomaten en groenten kan ik goed uit de voeten! En ook een team aansturen vind ik leuk.” Dat hij niet kon lezen en schrijven compenseerde hij ruimschoots door veel te praten. “En ik schreef afspraken niet op, ik onthield ze allemaal. Ik was een tevreden mens, maar toch ontbrak iets essentieels en dat geeft het gevoel dat je minder bent.”

Zijn grote liefde ontmoette Dick op zijn 29ste. “En dan heb je een probleem. Ik ken laaggeletterden die het hun hele leven

verborgen weten te houden voor hun partner! Dat wilde ik niet. ­Monique zei al vrij snel: ‘Ik heb al een dochter en wat heb jij?’ Toen ik vertelde dat ik niet goed kon lezen en schrijven, zei zij alleen maar: ‘Geen punt, dan help ik je toch!’” Het was voor Dick wel moeilijk dat de dochter van zijn vrouw al vrij snel iets kon dat hij niet kon. “Ik was er altijd voor de kinderenTanja en Robin, maar als ze hulp nodig hadden met school gingen ze altijd naar hun moeder.” Toch hebben zijn kinderen zich nooit geschaamd voor hun vader, vertelt Dick trots. Dick kwam zonder werk te zitten toen zijn broer vier jaar geleden stopte met het tuinbouwbedrijf. En eindelijk kon hij de stap zetten om terug naar school te gaan. “Eerder kwam het er niet van. Geen tijd hè. Maar het was nu of nooit.” Nog steeds verbetert Dick met plezier twee halve dagen per week zijn lezen en schrijven. “School geeft een goed gevoel. Iedereen mag er zijn en is gelijk. Ook al verschilt ons niveau behoorlijk.” In zijn klas zitten 25 mensen tussen de 17 en 70 jaar. Allemaal met hun eigen geschiedenis – die lang niet altijd wordt gedeeld, zo verzekert Dick.

Taalambassadeur

Gezien zijn achtergrond en leeftijd heeft Dick moeite met het vinden van betaald werk. Maar hij zit niet stil en doet allerlei vrijwilligerswerk, waaronder scheidsrechteren bij voetbal, zijn passie. “Tegenwoordig kan ik zelf de wedstrijdformulieren invullen, goed hè!” En Stichting Lezen & Schrijven hoeft hem maar te bellen en hij komt in actie als Taalambassadeur. Doordat Dick beter heeft leren lezen en schrijven is er letterlijk een wereld voor hem opengegaan. “Als je niet actief bent op social media mis je alles en kom je niet meer mee in deze maatschappij. Ik zit nu dagelijks op Facebook en communiceer volop met m’n kinderen en zoek van alles op via internet!” Het échte schrijven leer je volgens hem door dagelijks minimaal een half uur de pen te pakken. Zo begon Dick twee jaar geleden met kleine gedichtjes. “Als er weer een paar regels zomaar uit rollen, ben ik de gelukkigste man ter wereld! Ooit was de pen mijn vijand, maar nu is hij mijn grootste vriend, die altijd bij me is!” Onlangs won hij nog de publieksprijs voor zijn gedicht ‘Verwondering’ bij een regionale wedstrijd. “Iedereen was zo trots. En als je dan de zaal in kijkt, word je wel even stil en denk je: heb ik dat nou gedaan?” Een zin uit zijn winnende gedicht is:

Liefde voor het schrijven heb ik wel
Liefde krijg je van mensen die je willen helpen met lezen en schrijven

De wandelen terug over de dijk, met een mooi uitzicht op de molen en de kerk van Monster.
Dan gaan we heerlijk uit de wind zitten achter glas op het terras en trakteren onszelf op een groot stuk Oma’s appeltaart. Dick laat mijn zijn ordner zien vol gedichten en brieven. Trots trekt hij twee handgeschreven brieven uit een plastic mapje. Persoonlijk gericht aan Dick, gekregen van prinses Laurentien, die de Stichting Lezen & Schrijven heeft opgericht. De prinses schrijft onder andere: “U heeft velen geraakt, mij ook, met uw doorzettingsvermogen. Nederland heeft Taalambassadeurs als u nodig!”
En dat is precies wat Dick tijdens de Week van de Alfabetisering in september weer hoopt te doen: andere laaggeletterden helpen die de stap nog niet durven te zetten. “Iedereen vindt het maar normaal dat je kunt lezen en schrijven, maar voor één op de tien mensen is dat niet zo.” Wat inhoudt dat behalve Dick er minimaal nóg één laaggeletterde op dit terras aan de koffie zit… Dick concludeert plechtig: “Iedereen is het waard om te leren lezen en schrijven. In Nederland heb je die kans, pak hem! Daar blijf ik mij voor inzetten!”

Naar de Zandmotor

Lengte: 4-6 kilometer.
Startpunt: Monster, strandopgang Molenslag (P).    
Route: naar de Zandmotor, een kunstmatig aangelegd schiereiland als kustbescherming en -onderhoud tussen Terheijde en Kijkduin (www.dezandmotor.nl), terug over de dijk naar Monster.
Horeca: The Coast Beach House, Molenslag noordzijde, Monster. Gesloten op ma/di, T 06-551 60 577, www.thecoast.nl
OV: vanaf Den Haag CS tram 2 (richting Kraayenstein), halte Buitentuinen, dan bus 31 (ri Naaldwijk), halte T. van Ame­rongenstraat. Dan is het nog 10 minuten lopen, totale reistijd: 1 uur.