13 vragen over jicht

1. Wat is jicht?

Jicht is een gewrichtsontsteking. In het lichaam worden voortdurend cellen afgebroken en vervangen door nieuwe. Bij dat proces komt een stof vrij, purine genaamd, dat wordt afgebroken tot urinezuur. Normaal gesproken lost urinezuur op in het bloed, waarna het door de nieren via de plas wordt uitgescheiden. Maar om allerlei redenen kan iemand te veel urinezuur in zijn bloed hebben. Het vormt dan kristallen die onder andere neerslaan in de gewrichten.

Het lichaam ziet die kristallen als onnatuurlijke indringers en gaat aan de slag om ze op te ruimen. De pijnlijke ontsteking die daarmee gepaard gaat, wordt een acute jichtaanval genoemd. Treden dergelijke aanvallen vaker op (meer dan twee keer per jaar), dan spreekt men van chronische jicht.

2. Is zo’n aanval schadelijk?

In principe niet. Maar als de aanvallen vaak voorkomen en niet behandeld worden, kan slijtage van het gewricht optreden, met stijfheid en bewegingsbeperking tot gevolg. Mensen met chronische jicht hebben vaak ook een hoge bloeddruk en een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Een goede verklaring hiervoor ontbreekt.

3. Waarom wordt jicht in de volksmond ook wel ‘het pootje’ genoemd?

Omdat de ziekte vaak in de grote teen optreedt, in zo’n 50 tot 60 procent van de gevallen. De reden daarvoor is niet bekend. Ook in andere gewrichten (zoals de enkel, de knie, de vinger, de pols en de ellebogen) kan de aandoening voorkomen, soms zelfs in meerdere tegelijk. De wervelkolom, heupen en schouders worden zelden door jicht aangetast.

4. Wat zijn de belangrijkste klachten?

Heftige pijn in het gewricht, wat bewegen moeilijk maakt. Het gewricht is rood, gezwollen en voelt warm aan. Soms treedt tijdens een aanval ook koorts op.

Na verloop van tijd kunnen zogeheten ‘jichtknobbels’ (ook wel ‘tophi’ genoemd) ontstaan. Dat zijn verdikkingen onder de huid, die soms erg groot worden. Meestal zijn ze niet pijnlijk. Gaan ze open, dan komt er een witte afscheiding vrij. Minder dan 10 procent van de patiënten krijgt na verloop van tijd ook last van nierstenen of minder goed functionerende nieren.

5. Het schijnt dat je met jicht geen rood vlees meer mag eten en geen wijn meer mag drinken. Wat is daarvan waar?

Sommige voedingsmiddelen bezitten van nature veel purine en dat verhoogt het urinezuurgehalte in het bloed. Als u last hebt van jicht, kunt u die beter niet te vaak eten. Ook alcoholhoudende dranken kunnen een jichtaanval uitlokken. Vooral bier, port en sterke dranken zijn boosdoeners. Wijn lijkt de kans op jicht opvallend genoeg niet te vergroten. Dat jicht uitsluitend een ziekte van drinkebroers en bourgondiërs zou zijn, is overigens een misverstand. Voeding is maar voor zo’n 10 procent verantwoordelijk voor het urinezuurgehalte in het bloed; de overige 90 procent wordt bepaald door factoren binnen het lichaam.

6. Wat kunt u nog meer zelf doen om een jichtaanval te voorkomen?

Kijk uit met snel afvallen. Veel zogenoemde ‘crashdiëten’ bevatten veel eiwitten en weinig koolhydraten. Dat kan het gehalte aan urinezuur in het bloed verhogen.

7. Klopt het dat jicht een typische mannenziekte is?

Ja, een 'oudere-mannenziekte' zelfs. In Nederland lijden ongeveer 150.000 mensen aan jicht en driekwart daarvan is man. Tot nu toe hebben artsen nog niet kunnen achterhalen waarom dat zo is. Mogelijk speelt de leefstijl van mannen (meer rood vlees eten, meer bier drinken) een rol. De helft van de patiënten is ouder dan 65 jaar.

8. Is de ziekte erfelijk?

Deels wel. Bij 30 procent van de patiënten komt jicht in de familie voor. Recent hebben onderzoekers drie genen gevonden die mogelijk een rol spelen bij de ontwikkeling van de aandoening. Mensen met deze genvarianten blijken tot 40 procent meer risico te lopen. Maar een erfelijke aanleg alleen is niet genoeg om de ziekte te krijgen; daarbij spelen ook andere factoren een rol, zoals een ongezonde leefstijl. Andersom kunnen mensen zonder die specifieke aanleg óók jicht ontwikkelen.

9. Kun je zelf iets doen om de pijn te verlichten?

Het gewricht koelen, bijvoorbeeld door er een coldpack (plastic zakje met een speciale gel voor in de vriezer) op te leggen. Zit de jicht in de knie of de voet, dan is het verstandig het been hoog te houden en druk (bijvoorbeeld door staan en lopen) zoveel mogelijk te vermijden. Een acute jichtaanval gaat doorgaans binnen een week vanzelf over.

10. En als dat niet genoeg helpt?

Als de (pijn)klachten ernstig zijn, kan een arts geneesmiddelen voorschrijven om de ontsteking te bestrijden. In eerste instantie zijn dat vaak zogenaamde ontstekingsremmende 'nsaid’s'. Als de huisarts via onder andere bloedonderzoek de diagnose jicht heeft gesteld, wordt meestal Colchicine voorgeschreven.

11. Wat te doen als jicht terugkomt?

Als de jicht vaker dan twee keer per jaar optreedt, is de kwaal chronisch en kan een patiënt worden behandeld met geneesmiddelen die het urinezuurgehalte in het bloed verminderen. Het meest gebruikte middel daarvoor is Allopurinol. Het aantal aanvallen vermindert dan sterk en soms blijft de jicht zelfs helemaal weg.

12. Welke alternatieve behandelingen helpen?

Van geen enkele alternatieve behandeling is het effect op jicht aangetoond. Kiest u voor een alternatieve behandelaar, meld dat dan altijd aan uw behandelend arts. Stop nooit zomaar met uw reguliere medicijnen.

13. Wanneer is het verstandig je naar een reumatoloog te laten doorverwijzen?

Als er twijfels zijn over de diagnose of als het aantal aanvallen, de pijn of de jichtknobbels ondanks medicatie niet verminderen. Dat geldt ook als de jicht in meerdere gewrichten zit of als er complicaties (zoals nierstenen of nierfalen) optreden. Als de huisarts niet het initiatief neemt om door te verwijzen, vraag er dan zelf om.