Jicht: ontstoken gewrichten

Wat is jicht?

Jicht (oftewel: Artritis urica of jichtartritis) is een reumatische aandoening. Het kan ontstaan als er te veel urinezuur in je bloed zit. Urinezuurkristallen hopen zich dan op in de gewrichten of langs pezen, waardoor deze ontsteken en pijn gaan doen. Bij 50–70 procent van de patiënten gaat het om het basisgewricht van de grote teen (podagra)

Ongeveer 17 op de 1000 mensen hebben jicht. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Waarom dat zo is, is niet bekend. Jicht ontstaat meestal na het 40e levensjaar en wordt daarom wel als een 'oude mannen-ziekte' gezien. Toch kun je ook op jonge leeftijd jicht krijgen.

Oorzaken van jicht

In sommige voedingsmiddelen zit de stof purine. Je lichaam maakt deze stof bovendien aan bij de afbraak van cellen. Purine wordt afgebroken tot urinezuur. Urinezuur is een afvalproduct van de stofwisseling. Normaal wordt urinezuur opgenomen in het bloed en afgevoerd door de nieren. Vervolgens plas je het uit.

Maak je te veel urinezuur aan of gaat er iets mis met de afvoer, dan loopt het urinezuurgehalte in het bloed op. Heb je een verhoogd urinezuurgehalte, dan kan het urinezuur uitkristalliseren. Er ontstaan dan urinezuurkristallen die neerslaan in de gewrichten en andere weefsels. Die urinezuurkristallen zorgen voor een hevige ontstekingsreactie, met pijnlijke gewrichten tot gevolg. Niet iedereen met een teveel aan urinezuur heeft daar last van, slechts één op de tien mensen met een verhoogd urinezuurgehalte krijgt jicht.

Probleem met nieren

De meestvoorkomende oorzaak van jicht is een probleem met de nieren, waardoor de nieren onvoldoende urinezuur afvoeren. Bij medicijn- en alcoholgebruik kunnen de nieren soms ook te weinig urinezuur afvoeren. Daarnaast maken sommige mensen te veel urinezuur aan door een zeldzame, aangeboren stofwisselingsziekte, psoriasis, kanker of chemotherapie, overgewicht of alcoholgebruik.

Risicogroepen

Het is nog niet duidelijk waarom de een wel jicht krijgt bij een verhoogd urinezuurgehalte en de ander niet. Mogelijk spelen erfelijke factoren hierbij een rol: in sommige families komt jicht veel voor.

Mensen met overgewicht, een te hoge bloeddruk of hart- en vaatziekten lopen een groter risico op jicht. Er is te weinig bewijs dat voeding jicht veroorzaakt, maar als je eenmaal jicht hebt, kan bepaalde voeding wel je kans op een jichtaanval verhogen.

Symptomen bij een jichtaanval

Bij een jichtaanval heb je hevige pijn in een of meerdere gewrichten. De pijn kan in korte tijd komen opzetten. Door de ontsteking zijn de aangedane gewrichten dik, warm en rood. De eerste aanval treft vaak de grote teen. Ook je pezen, slijmbeurzen en de gewrichten van je enkels, knieën, polsen of vingers kunnen getroffen worden door een jichtaanval.

Sommige patiënten krijgen daarnaast jichtknobbels (ook wel tophi of tofi). Dat zijn onderhuidse knobbeltjes die bestaan uit neergeslagen kristalletjes. De urinezuurkristallen kunnen bovendien tot nierstenen leiden.

Je kunt eenmalig een aanval van jicht krijgen, maar de jichtaanvallen kunnen ook telkens terugkeren. Heb je meer dan twee keer per jaar zo’n aanval die voorkomt in meerdere gewrichten, dan spreken we van chronische jicht. Chronische jicht komt voor bij mensen die al jong jicht kregen en een verhoogd urinezuurgehalte in het bloed houden, bijvoorbeeld omdat de jicht niet goed behandeld is. Ook ouderen met een verminderde nierfunctie die plaspillen slikken en mensen die bepaalde medicatie gebruiken na een orgaantransplantatie kunnen chronische jicht krijgen.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Voor het stellen van de diagnose, is een combinatie van onderzoeken nodig:

• Anamnese: arts inventariseert je klachten.
• Bloed- en eventueel urineonderzoek.
• Punctie waarbij wat vocht uit het ontstoken gewricht gehaald wordt, zodat de arts dit onder de microscoop kan onderzoeken op urinezuurkristallen.
• Soms wordt ook de nierfunctie bekeken.
• Soms een röntgenfoto om andere aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling

Een jichtaanval gaat na één tot drie weken vanzelf over. Aangedane gewrichten kun je hoog leggen en regelmatig koelen. Doe rustig aan, maar ga weer bewegen als de pijn wat minder is geworden zodat de gewrichten soepel blijven. Zorg ervoor dat je je gewrichten niet overbelast.

Om de pijn en ontsteking te remmen, kun je NSAID’s gebruiken. Vanwege de bijwerkingen schrijven artsen ook wel andere ontstekingsremmers voor zoals corticosteroïden of colchicine. Daarnaast zijn er medicijnen die het urinezuurgehalte verlagen.

Voeding

Als je vaker jichtaanvallen hebt, helpt het om weinig alcohol te drinken en juist veel water te drinken. Mocht je overgewicht hebben, dan is het verstandig om wat af te vallen. Pas ook op met voedingsmiddelen waar veel fructose in zit.

Vroeger werd er wel een purinebeperkt dieet voorgeschreven, maar bij chronische jichtaanvallen werken medicijnen toch beter. Het effect van minder purine binnenkrijgen is nog niet duidelijk. Krijg je wel het advies om een purinebeperkt dieet te volgen, dan is het slim om een diëtist in de arm te nemen. Het is onverstandig om zelf te gaan experimenteren met je eetpatroon.