Interview met een slaapdeskundige
Wat is de invloed van zomer- en wintertijd? Hoe komt het eigenlijk dat er ochtend- en avondmensen zijn? Het heeft allemaal te maken met uw biologische klok. Interview met slaapdeskundige prof. dr. Kerkhof.
Aanpassen aan een ander slaapritme is altijd lastig. Bijvoorbeeld bij de overgang van winter- naar zomertijd. Dit vindt altijd plaats in de nacht van zaterdag op zondag. Op zondag gaat het nog wel, maar op maandagochtend als je weer naar je werk moet, staat u ineens minder makkelijk op. Uw biologische klok staat dan nog steeds niet goed.
Overgang winter- naar zomertijd
Slaapdeskundige prof. dr. Kerkhof weet wat u eraan kunt doen. "Om de overgang van winter- naar zomertijd wat te vergemakkelijken, kunt u op zondagochtend alvast wat eerder uw bed uitkomen. U moet dan wel zo'n twee uur vroeger opstaan."
"Op deze manier laat u de biologische klok al vervroegd wennen. De blootstelling aan daglicht is hierbij ook belangrijk. 's Avonds bent u dan slaperiger, doordat u langer op bent. Hierdoor gaat u wat makkelijker eerder naar bed. Deze tips werken trouwens ook bij een jetlag."
Middagmens
Of u een ochtend- of avondmens bent, wordt voor de helft genetisch bepaald. De andere helft is omgevingsbepaald. Van invloed is bijvoorbeeld opvoeding, het werken in ploegendienst of de aanwezigheid van kleine kinderen. Als u vaak vroeg op moet staan, gaat dit u makkelijker af dan iemand die dit niet gewend is.
Toch zijn er volgens Kerkhof geen regels om te bepalen of iemand een ochtend- of avondmens is. "Het begrip ochtend- of avondmens is relatief en er is geen scherpe grens mogelijk. De schaal waarop we meten heeft weliswaar uitersten aan beide kanten, maar ook een groot grijs tussengebied." Het blijkt dat ongeveer de helft van de mensen noch een ochtendmens, noch een avondmens is.
Lekker vroeg op
Ochtendmensen worden soms ongezellig gevonden op feestjes. Ze zijn al vroeg slaperig en kunnen niet de hele nacht doorgaan. Avondmensen daarentegen worden later slaperig, maar hebben in de vroege ochtend juist moeite om op gang te komen.
Vooral op vakantie, als u niet gebonden bent aan werktijden, merkt u hoe uw biologische klok van nature is ingesteld. "De uitgesproken ochtendmensen ziet u om zeven of acht uur 's morgens al hun tent uitkruipen. Een avondmens moet hier absoluut niet aan denken! Hij begint in z'n vakantie meestal pas tegen een uur of elf aan de dag", aldus Kerkhof.
Werktijden spreiden
Werktijden van negen tot vijf kunnen een probleem vormen voor uitgesproken avondmensen. Prof. dr. Kerkhof ziet daarom wel wat in het pleidooi van dr. Victor Spoormaker om werktijden voor avondmensen aan te passen. "Volgens mij is dit economisch wel haalbaar. Er zijn al zoveel maatregelen die dit mogelijk maken. Denk aan telewerken, e-mail, internet en teleconferenties. Ook zouden vergaderingen later op de dag gepland kunnen worden. En denk alleen maar aan de vele callcenters die tegenwoordig vanuit het buitenland opereren. Die hebben ook andere tijdzones."
"Door de werktijden te spreiden, zouden we economisch veel doelmatiger werken. Bovendien worden de snelwegen en het openbaar vervoer op deze manier efficiënter gebruikt: er is minder piekbelasting in de ochtenduren."
Baan voor avondmensen
Een ander inzicht is dat avondmensen beter functioneren in ploegendienst. Er is meer uitval onder ochtendmensen die in ploegendienst werken. Het kan dan ook een goed idee zijn om ook de werktijden serieus te bespreken , wanneer iemands arbeidsvoorwaarden worden besproken. Prof dr. Kerkhof: "De 24-uurs economie maakt het steeds meer mogelijk om verschuivingen aan te brengen in werktijden. Er is ruimte voor flexibiliteit. Er is alleen wel een mentaliteitsverandering nodig. We moeten aanvaarden dat er verschillen tussen mensen bestaan."
