Dokteren in de keuken

1. Koolhydraatbeperkt eten bij diabetes

Mensen met overgewicht ontwikkelen vaak diabetes type 2. Meer dan 750.000 Nederlanders hebben deze ziekte al, en nog eens 750.000 mensen lopen het gevaar het te krijgen. Tegenwoordig wordt hierbij vaak een koolhydraat-beperkt dieet voorgeschreven. Als u koolhydraten eet, komt er glucose in het bloed en is er insuline nodig om de glucose uit het bloed te halen en naar de cellen te brengen. Bij diabetes type 2 is het lichaam minder gevoelig voor de werking van insuline. Afvallen helpt om die gevoeligheid te verbeteren. Maar een koolhydraatbeperkt dieet helpt ook.

Dubbel effect

Insuline remt de vet-afbraak. Als u minder koolhydraten eet, maakt het lichaam minder insuline aan en verbetert de vetafbraak. Dat betekent: afvallen! En dat verbetert weer de insulinegevoeligheid. Inmiddels is het dieet wetenschappelijk onderzocht en veel diëtisten en internisten schrijven het al voor.

Genezen? Het kan!

Met dit dieet kiest u voor veel groenten, vlees, vis, eieren, zuivel, noten en vetten. Brood vervangt u door kool-hydraatarm brood. Aardappelen, rijst, pasta en suikers laat je achterwege. Uiteindelijk kunt u met dit dieet én met meer beweging én gewichtsverlies van diabetes type 2 genezen.

2. FODMAP-dieet bij PDS

Naar schatting heeft 5 tot 20 procent van de Nederlanders last van het prikkelbare darmsyndroom (PDS). Ze kunnen hun klachten bestrijden met een dieet, ontwikkeld en in de praktijk getest door Australische wetenschappers. Hierbij draait het om FODMAP’s: bepaalde groepen koolhydraten in de voeding. FODMAP staat voor Fermentation of Oligosaccaharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols.

Wat doen die koolhydraten?

Men vermoedt dat bij mensen met PDS sommige koolhydraten (deels) onverteerd in de dikke darm terechtkomen. Daar leven bacteriën die deze koolhydraten omzetten in gassen en stoffen die de darm prikkelen. Verder kunnen die koolhydraten vocht aantrekken, waardoor de darm opzwelt en je een pijnlijk opgezette buik krijgt. FODMAP’s komen in heel veel voedingsmiddelen voor, en dat maakt het dieet lastig om te volgen. Ze zitten bijvoorbeeld in melk en tarwe, in sommige soorten groenten en fruit en ook in honing.

Elimineren en opnieuw proberen

Als u volgens dit dieet gaat eten, moet u de eerste 4 tot 6 weken alle voedingsmiddelen die rijk zijn aan FODMAP’s vervangen door FODMAP-arme voeding. Dit heet de eliminatiefase. U eet bijvoorbeeld geen tarwebrood maar speltbrood en u drinkt geen melk maar sojadrank. Het is een streng dieet. U moet heel goed opletten wat u eet en alle etiketten checken.

Na de eliminatiefase kunt u voorzichtig weer één groep voedingsmiddelen toevoegen. Bijvoorbeeld tarweproducten. Als de klachten dan terugkomen, gaat u terug naar het basisdieet om een paar weken later een andere groep koolhydraten toe te voegen. Al met al is het een heel gepuzzel en daarom is begeleiding door een diëtist heel belangrijk. Uiteindelijk ontstaat een dieet op maat, dat u blíjft volgen.

Moeilijk, maar het helpt wél

Het FODMAP-dieet vereist een heel andere manier van boodschappen doen en koken. De meeste kant-en-klaarproducten zijn verboden omdat ze FODMAP’s als lactose, tarwe, ui of knoflook bevatten. In de praktijk stappen de meeste patiënten over op het eten van veel verse en onbewerkte voeding. De meeste patiënten hebben baat bij dit dieet: minder buikpijn, een normale ontlasting, een minder opgezette buik. Het FODMAP-dieet is overigens niet geschikt voor mensen zonder darmklachten. Voor hen zijn FODMAP-rijke voedingsmiddelen juist wél gezond. Wie zomaar op dit dieet gaat, kan te weinig vezels binnenkrijgen of de darmflora negatief beïnvloeden.

3. DASH-dieet bij hoge bloeddruk

Als u een hoge bloeddruk heeft, heeft u meestal niet veel klachten, maar voor het lichaam is het een flinke belasting. Soms zijn medicijnen noodzakelijk, maar dan nog geldt dat leefstijlveranderingen onontbeerlijk zijn. Een hoge bloeddruk komt vaak voor: volgens het Nationaal Kompas Volksgezondheid heeft bijna één op de drie volwassenen een verhoogde bloeddruk. Voor hen is er nu een dieet dat de bloeddruk effectief verlaagt: het DASH-dieet.

Wetenschappelijke zoektocht

Een te hoge bloeddruk beschadigt de wanden van de slagaders en dat bevordert het ontstaan van slagaderverkalking. Daarmee worden de vaatwanden minder elastisch en de bloeddruk neemt verder toe, net als het risico op een hartziekte. Amerikaanse wetenschappers ontdekten dat een dieet met weinig vet, cholesterol en zout en veel groenten, fruit, volkoren granen en magere zuivelproducten de bloeddruk kon verlagen. Het DASH-dieet was geboren. DASH staat voor Dietary Approaches to Stop Hypertension.

Nummer 1 van de wereld

De basis van het dieet wordt dus gevormd door voedingsstoffen die de bloeddruk actief verlagen, zoals kalium, magnesium, eiwitten en vezels. U verlaagt daarmee in ongeveer twee weken de bloeddruk, zelfs als u niet zoutarm eet. Maar als u ook nog eens minder zout gaat gebruiken, heeft het dieet een nog veel beter resultaat. Het dieet is uitgebreid wetenschappelijk onderzocht en wordt door sommigen ‘het beste dieet ter wereld’ genoemd.

Dieet mét aanbeveling

Het DASH-dieet is niet ontworpen als afslankregime, maar toch vallen veel mensen af als ze het voedingsplan volgen. En ook dat heeft een gunstig effect op de bloeddruk. Verder kan het cholesterolgehalte ermee verbeteren. Het dieet wordt inmiddels in de Verenigde Staten door de overheid én de Amerikaanse Hartstichting aan iedereen aanbevolen als gezond eetpatroon.
Opvallend aan het DASH-dieet is dat u heel veel fruit, groenten en volkoren granen per dag eet, en dus ook heel veel vezels. Als dat meer is dan u gewend bent, is het verstandig de hoeveelheden langzaam op te voeren. Ook eet u meer magere zuivel, noten, peulvruchten, magere vis en gevogelte. Rood vlees, zoetigheid, alcohol en suikerhoudende drankjes mogen maar heel beperkt. En ja, u moet bewegen, minstens 30 minuten per dag.