Na het verlies van haar vader op jonge leeftijd en het overlijden van twee echtgenoten leeft Anne-Marie Kleemans-Utens met de dag. De tijd komt en gaat voorbij van Johnny Lion is haar lijflied.
Ik tref Anne-Marie met gevulde rugzak wachtend bij Fort de Roovere in een prachtig februarizonnetje. Ooit gebouwd ter verdediging van Bergen op Zoom tegen de Spanjaarden en opgeknapt in 2010, is dit fort nu een verrassende stop op langere wandelroutes. Of een perfect rondje voor iemand die wegens gezondheid geen kilometers meer kan maken, zoals Anne-Marie. “Ik heb een slechte rug, maar laat me niet kennen!” Deze houding heeft vast te maken met wat Anne-Marie al op haar 17de meemaakte.
Ze was de oudste in het gezin en had een goede band met haar vader. Onwetend over wat komen ging, vroeg hij haar kort voor zijn plotselinge dood om goed voor haar moeder te zorgen. “Toen had ik niets door. Maar na alles wat ik daarna heb meegemaakt, ben ik overtuigd dat mensen die plotseling gaan overlijden, dat van tevoren voelen.” Op zijn 44ste stierf haar vader aan een hartinfarct. Met een niet zo sterke moeder voelde Anne-Marie zich vanaf dat moment verantwoordelijk voor haar jongere broers, zusje en moeder. “Mijn hele leven ging op de schop. Ik was de eerste in de vriendenkring die zo’n groot verlies leed. De dood was toen echt nog een taboe.” Daardoor voelde Anne-Marie zich eenzaam in haar verdriet. Haar moeder deed haar best, maar voor haar bleef alles om haar overleden man draaien. Haar eigen verdriet stond centraal. “Iets wat ik later bij het overlijden van mijn man Ad per se wilde voorkomen.”
Anderhalf jaar na het overlijden van haar vader leerde ze Ad kennen tijdens een avondje uit in Baarle-Nassau. “Hij danste goed. En zei tegen mij: ‘Ik zal jouw verdriet nooit kennen, maar ik ben er voor je.’” Hij was er niet alleen voor Anne-Marie maar voor het hele gezin. Anne-Maries jongste broertje kroop bij hem op schoot en ook voor moeder was hij een soort pater familias.
Er volgden 37 mooie jaren, ondanks Ads zwakke gezondheid. “Hij had regelmatig astma-aanvallen, maar als rijdend groenteman sjouwde hij maar door. Voor mij was hij onsterfelijk.” Maar zonder het te weten, had hij al een hartinfarct gehad. Een grote operatie was onvermijdelijk. Kort daarvoor drong een verpleegkundige aan om te praten over een mogelijk afscheid. “Wij zeiden: het zit helemaal goed tussen ons; wij hoeven niet te praten. Tegen Ad zei ik: ‘Ga jij maar lekker biljarten voor je operatie.’” Na de operatie heeft Anne-Marie nog net tegen Ad kunnen zeggen wat voor kanjer hij was voor hij overleed. Terugdenkend aan dit tweede grote afscheid in haar leven lopen de tranen over haar wangen. Op haar 56ste was ze ineens weduwe.
Het fort heeft sinds kort ook een enorme moderne houten uitkijktoren en een bijzondere brug die niet over het water loopt, maar erdoorheen. Via deze Mozesbrug wandelen we naar de overkant zonder nat te worden. Hij heeft niet voor niets al een paar belangrijke architectuur- en bouwprijzen gewonnen. Terwijl we ‘door’ het water van de gracht lopen, vertelt Anne-Marie dat ze na de dood van Ad in een gat viel. Nadat ze haar eigen handenarbeidzaak anderhalf jaar daarvoor al had gesloten, stopte ze samen met hun twee zoons ook Ads bedrijf. Ook verlieten beide kinderen het huis. In tegenstelling tot wat haar eigen moeder had gedaan, wilde Anne-Marie haar kinderen niet met haar verdriet belasten. “Ze zijn er als het nodig is. Maar het leven komt zoals het komt, met vallen en weer opstaan. Met humor en lieve mensen om me heen red ik me wel.”
Ook haar vrijwilligerswerk en zangkoren voelen als een warme deken. Weer twee jaar later loste ze een belofte aan haar goede vriendin Ans in, die plotseling zou overlijden. Dat ze Ayhan, de echtgenoot van Ans, zou helpen als dat nodig was. Ze helpt hem met zijn verdriet. Op een gegeven moment vraagt hij Anne-Marie mee op vakantie naar zijn geboorteland Turkije. Omdat Ad duivenmelker was, gingen zij en Ad eigenlijk nooit lang met vakantie. Ze zegt ‘ja’ en een nieuwe wereld gaat voor haar open. Anne-Marie moet nog lachen om hoe ze op haar 60ste zo goed inktvissen leerde vangen, dat ze haar in het vakantiedorp van Ayhan een held noemden. Langzaam groeit een nieuwe liefde. “We konden over alles praten. Hij was ontzettend slim en zo knap!” Hun beider kinderen stonden er helemaal achter. Ze weet nog goed hoe haar moeder, die nooit een nieuwe relatie is aangegaan, vroeg: ‘Maar wat als je nóg een keer je man verliest?’
Toen Ayhan longkanker kreeg, twijfelde Anne-Marie geen moment. Ze nam hem in huis en verzorgde hem tot aan zijn dood. “Het was een korte, moeilijke maar ook een heel fijne tijd”, concludeert ze zonder spijt. Bovendien kreeg ze er via Ayhan nog een ‘bonusdochter’ bij.
Over het verdriet en het geluk in haar leven zegt ze: “Ik zoek het niet op, het overkomt me.” En zo had ze vier jaar na Ayhan haar eerste date via internet. “Ik vond dat ik alles mee moest maken in het leven!” Na een hele middag kletsen, ontwikkelde zich een goede vriendschap met Geert. Als ik vraag of ze misschien bang is om alleen te zijn, antwoordt ze na een denkpauze: “Dat was het misschien wel, maar is het niet meer sinds ik weet dat ik heel goed alleen kan zijn.” Een acute galblaasontsteking tijdens een cruise naar de Noordkaap met vriendinnen zorgde voor die ommekeer. Om de reis voor haar vriendinnen niet te bederven, bleef ze alleen achter in een buitenlands ziekenhuis. Het had helemaal fout kunnen aflopen, maar ze heeft het alleen gered. Ook daarna thuis met alle zorg van lieve familie en vrienden. “Sindsdien is mijn motto helemaal: carpe diem, pluk de dag! Dit zijn allemaal bonusjaren.” Deze woorden indachtig beklimmen we aan het einde van onze wandeling de gloednieuwe Pompejus uitkijktoren. Boven kun je het volgende fort in de waterlinie zien liggen, Fort Pinssen.
Zittend op de trappen genieten we van de ondergaande zon. Het is mooi dat Anne-Marie het ouder worden niet koppelt aan afscheid nemen maar aan opnieuw beginnen, telkens weer. “Je komt er echt sterker uit”, verzekert ze. En tot ze buiten adem is, zingt ze op de trappen haar lijflied van Johnny Lion, dat ze ook zong op haar 70ste verjaardag: “Wanneer je wel eens denkt dat niemand je meer kent en je eenzaam bent. Dan denk je vaak aan vroeger toen je zo gelukkig was en alles nog een sprookje leek. Maar zelfs de mooiste sprookjes hebben soms wel eens een traan, tranen die je nu vergeet… Tijd komt en gaat voorbij, na regenbuien is er weer een zon die schijnt. Dus treur vandaag maar niet, al heb je ook verdriet, ook slechte tijden gaan voorbij…”
Wandel langs stoere forten
Nadat Steenbergen was veroverd door de Spanjaarden, zetten de Hollanders het land onder water en bouwden in 1628 op een hoge zandrug Fort de Roovere om Bergen op Zoom te beschermen. Rondom het fort kun je een afwisselende wandeling maken of met een VVV-gids een rondwandeling maken. Het fort is ook onderdeel van een langere NS-route, zie www.ns.nl/dagje-uit. Een route van 4,5 kilometer vind je op www.route.nl (zoek op ‘761352’).
Startpunt: Fort de Roovere.
Lengte: 4,5 kilometer.
Horeca: De Schaft bij het fort,
Ligneweg 3a in Halsteren;
Eeterij en Midgetgolf de Melanen, Langstraat 5a in Halsteren,
www.eeterijdemelanen.nl
Vervoer: Vanaf NS-station Bergen op Zoom gaat bus 310 naar Halsteren. Dan is het nog 11 minuten lopen naar Fort de Roovere.
- Plus Magazine
