Na 25 jaar te hebben gewerkt op het vakantieschip van De Zonnebloem werd Jan de Klerk (61) blind en had hij opeens zelf hulp nodig. Met steun van met name zijn vrouw Liesbeth klom hij uit het dal.
“Kijk, daar heb je d’r”, roept een alleraardigste NS-hostess op het station in Nijmegen als ik Jan de Klerk ophaal voor een wandeling door de stad. Niet zómaar eentje: we gaan de ‘blindenwandeling’ van het muZIEum maken. Dit museum informeert bezoekers over het leven met een visuele handicap. Zo kan ik iets ervaren van wat Jan ervaart sinds hij ruim twee jaar terug plotseling blind werd. Als we arm in arm vertrekken, worden we uitgezwaaid. Jan vertrouwt me direct, hopelijk terecht! Hij geeft de voorkeur aan een mens boven zijn blindengeleidestok. Kennismaken via oogcontact kunnen we niet. Eén oog is Jan kwijt door een ernstige ontsteking. Het andere zit verstopt achter een zogenaamde kappenbril. “Die kost duizend euro en ik zie nog niets”, grapt Jan. Waarmee direct is bevestigd hoe hij na alle ellende gelukkig zijn humor heeft behouden.
Betere omstandigheden
Vijftien jaar terug hebben Jan en ik elkaar in betere omstandigheden ontmoet op het vakantieschip van De Zonnebloem. Jan was toen nog de trotse restaurantmanager en ik werkte onder hem als vrijwilliger. “Nooit heb ik er in die 25 jaar op de Zonnebloemboot bij stilgestaan dat ik zelf met een beperking te maken zou kunnen krijgen”, verzucht hij. Met hart en ziel verzorgde hij duizenden mensen met een lichamelijke beperking in zijn restaurant. Nu is hij zelf iemand die verzorging nodig heeft.
'De lamme helpt de blinde'
Samen stappen we het muZIEum binnen. Wat het betekent om blind of slechtziend over straat te gaan, kun je testen op de zogenaamde ‘Expeditie ribbelroute’ door de stad. Ziende wandelaars krijgen daarbij een speciale virtual-reality-bril (vr-bril) op het hoofd. De verschillende oogaandoeningen worden daarin behoorlijk goed nagebootst. “De lamme helpt de blinde”, grapt Jan als we stuntelend naar buiten gaan, geholpen door Tessa van het muZIEum.
Glaucoom
Bij Jan begonnen de oogproblemen op zijn 7de. De bril die de oogarts hem aanmat, hielp niets. Als Jan weleens van de fiets viel, werd dat afgedaan als onhandigheid. In zijn baan als kok kostte alles hem meer concentratie dan een ander. Maar zelfs zijn diensttijd kwam hij, op de schietoefeningen na, goed door. “Mijn motto was: niet geschoten is altijd mis. Wél geschoten ook.” We lachen, maar ik ben vooral verbaasd dat Jan zijn problemen altijd heeft verborgen. Pas op aandringen van zijn vrouw Liesbeth liet Jan zijn ogen goed onderzoeken. Een simpele oogdrukmeting gaf direct duidelijkheid. Een normale oogdruk ligt tussen 10 en 14, bij Jan was die 24 en 28. Hij had de verraderlijke oogziekte glaucoom, die zo traag verloopt dat patiënten vaak nauwelijks merken dat hun ogen achteruitgaan. “Ik moet toegeven dat ik nogal naïef ben geweest. Ik dacht: ik heb geen pijn, dus hoef ik niet naar een dokter.” De grote gaten en vlekken in zijn zicht, waarmee alles begon, worden door de blindenbril van het muZIEum goed nagebootst. Al direct bij het verlaten van het drukke Keizer Karelplein ervaar ik hoe vermoeiend en beangstigend het is om alleen op je oren af te gaan. Ook valt op dat andere weggebruikers nauwelijks rekening met je houden.
'Alsof er een kaars werd uitgeblazen'
Tot twee keer toe mislukte een laserbehandeling bij Jan. Gevolg was zelfs dat hij nog slechter ging zien. In zijn werk aan boord van het Zonnebloemschip kon Jan zijn afnemend zicht lang verbergen omdat hij veel op routine deed. Tot hij in mei 2012 rode wijn op het tafelkleed, in plaats van in de glazen schonk. “Vrijwilligers en gasten zagen het! Ik kon wel door de grond zakken.” Tot zijn grote verdriet was dat het moment dat Jan niet langer aan boord kon werken. “Ik weet nog goed dat ik kort daarna in mijn hobbyruimte zat en binnen enkele seconden het licht in mijn rechteroog doofde. Alsof er een kaars werd uitgeblazen.”
Slalomwedstrijd
Jan slikt dat moment weg. Veel tijd om erbij stil te staan hebben we niet, want in een studentenstad als Nijmegen staan de stoepen vol met fietsen en wordt onze wandeling een echte slalomwedstrijd. In 2014 viel Jan op straat toen ook zijn linkeroog ineens blind werd. Jan weet nog dat hij om hulp riep en iemand reageerde met: “Loop maar door, die vent is dronken.” Jan was toen nog te trots
om een blindenstok mee te nemen. “Ik raakte in paniek en er kwamen tranen. Een man die wel voor me stopte, heeft me naar huis gebracht.”
Niets wilde lukken
De lange revalidatie die volgde, noemt Jan ‘zijn lijdensweg’. “Ik ben bijna verdronken in mijn verdriet. Als ik het woord ‘blind’ hoorde, moest ik al huilen.” Aan de psycholoog vroeg Jan alsmaar: “Hoe krijg ik mijn oude leven weer terug?” “Ik was 57 jaar en wilde nog zó graag werken.” Na zes weken revalidatie stond hij op het punt te stoppen. Niets wilde lukken. Al zijn zekerheden moest hij loslaten. Vragen om hulp vond hij het ergste. Tot iemand hem vroeg hoe hij het zelf had ervaren als een gast van De Zonnebloem hem om hulp vroeg. “Ik deed altijd alles om het een gast naar de zin te maken… dat was een goed spiegelmoment.” Jan besefte: deze ziekte gaat niet over, dus moet ik ermee leren omgaan. Er ging een knop bij hem om. Hij leerde zelfs weer koken, iets waarvan hij dacht het nooit meer te kunnen. “Ik kreeg het wel benauwd toen ik weer een mes in handen had!” Dagelijks sporten bleek een belangrijke sleutel om zich weer beter te gaan voelen. Hij ging wielrennen op de tandem en deed ‘blind running’, waarbij je samen met een buddy met wie je letterlijk verbonden bent, gaat hardlopen.
Steunpilaar
Positief in het leven
Dat Jan toch weer positief in het leven staat, komt volgens hem door zijn revalidatie en zijn tijd bij De Zonnebloem. “Ik heb zoveel ernstigere beperkingen gezien; dat maakt het accepteren van mijn blindheid makkelijker. Mensen die aan de beademing liggen en alleen nog hun hoofd kunnen bewegen…” Zelf meegaan als gast op de Zonnebloemboot ziet Jan niet zitten. “Daarvoor heb ik te lang aan de andere kant gestaan. Ook vind ik mezelf nog niet tot die doelgroep behoren; ik kan nog zoveel en daar ben ik dankbaar voor. Ik zie niets, maar ik blijf ondanks mijn beperking gewoon Jan!
Wandelen als een blinde
Hoe het is om blind of slechtziend te zijn, kunnen bezoekers van muZIEum ervaren tijdens ‘Expeditie ribbelroute’ in Nijmegen. Ze dragen een speciale vr-bril die meerdere ooghandicaps nabootst en worden begeleid door een gids met een visuele beperking. Deze wandeling kost €15 per persoon en reserveren is noodzakelijk. Kijk op muZIEum.nl/belevingen/expeditie-ribbelroute
- Startpunt: muZIEum, Keizer Karelplein 32H.
- Duur: ongeveer 75 minuten.
- Horeca: in het gezellige centrum van Nijmegen zijn horecagelegenheden te over.
- OV: NS-station Nijmegen ligt op 5 minuten lopen van muZIEum.
Jan de Klerk
Getty Images
Jan de Klerk (61) is getrouwd met Liesbeth. Ze hebben drie kinderen en vier kleinkinderen. Na 25 jaar te hebben gewerkt op het vakantieschip van De Zonnebloem werd Jan blind.
Hella van der Wijst
Hella van der Wijst (52) presenteert dagelijks het tv-programma Geloof en een Hoop Liefde en wekelijks Ik mis je, beide van de EO. Ze houdt van wandelen en een goed gesprek.
Plusonline.nl heeft een top 5 van restaurants in Nijmegen voor u: www.plusonline.nl/nijmegen
- Plus Magazine
