Zo houd je het binnenklimaat in huis gezond

Of je nu in een oud of nieuw huis woont, ventileren is altijd belangrijk. “En dat is niet hetzelfde als luchten, want luchten wil zeggen: even een raam openzetten om bijvoorbeeld een baklucht te verdrijven”, zegt Piet Jacobs, expert op het gebied van binnenmilieu bij TNO. Een ander typisch voorbeeld van luchten: “Na het slapen het raam in de slaapkamer openzetten. Veel mensen doen dit. Maar eigenlijk moet je juist als je slaapt continu het raam of de ventilatieroosters open hebben staan. Ventileer dus de kamer waarin je bent, zeker als je er vele uren verblijft.” Waar het op neerkomt is dat lucht, of die nu van buiten of binnen komt, niet te lang moet blijven hangen. Goed ventileren - oftewel: steeds verversen - voorkomt dat.

Fijnstof

“Helaas is de buitenlucht niet zo schoon als we vaak denken, zeker in steden niet”, zegt Jacobs. “TNO heeft onderzoek gedaan in ruim zevenhonderd woningen en daaruit bleek dat 60 procent van de fijnstof ín huis, van buiten blijkt te komen. Het meeste dus.”Fijnstof is een verzamelnaam voor fijne deeltjes in de lucht, die je meestal niet ziet of ruikt, maar wel schadelijk zijn voor de gezondheid. De industrie, landbouw en verkeer zijn belangrijke veroorzakers van fijnstof in de buitenlucht. “De 40 procent fijnstof die van binnen komt, wordt vooral veroorzaakt door bakken en braden. Daarbij maakt het niet uit of je op gas kookt of elektrisch. Het is wel goed te bedenken dat als je op gas kookt, er verbrandingsgassen vrijkomen. Weer een extra reden om goed te ventileren en in ieder geval de afzuiger aan te zetten.” Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie verhoogt koken op gas bij kinderen het risico op astmaklachten met 20 procent. “Dit gebeurt niet als je elektrisch kookt, bijvoorbeeld op inductie. Inductief koken is bovendien energiezuiniger dan koken op gas.”

Kaarsen, gourmetstellen en tostiapparaten

Niet alleen het fornuis, ook brandende kaarsen stoten veel fijnstof uit. “Als je toch een kaarsje wilt branden, zet ’m dan sowieso niet in een glas of ander omhulsel, maar zorg dat er voldoende lucht bij kan. Niet in de tocht zetten, want een walmende kaars wil je ook niet. De zwarte uitstoot die je dan ziet, is pure roet”, aldus Jacobs. Hij is overigens enthousiast over de led-waxinelichtjes en -kaarsen, die volgens hem steeds mooier worden. “Sommige zijn bijna niet te onderscheiden van echt.”

Hoe lekker en feestelijk ook, gourmetten is minder slim als je de lucht in huis zo fris mogelijk wilt hebben. “Je creëert een enorme fijnstofbron. Maar voor je gezondheid is eens per jaar gourmetten niet zo erg, als je maar blijft ventileren. Zorg dat de concentratie fijnstof niet te veel oploopt, dat is het belangrijkst. Bij ons thuis houden we van tosti’s. Maar ook tosti-ijzers zijn fijnstofbommen. Ik pak daarom een verlengsnoer en zet het apparaat onder de afzuigkap. Zo wordt de vieze lucht direct afgezogen. Hierbij is het wel van belang dat die afzuigkap ook echt naar buiten blaast. Want recirculatieafzuigkappen filteren fijnstof niet of nauwelijks en blazen het merendeel van het fijnstof weer de keuken in.”

Balansventilatie

Jacobs is positief over de balansventilatie die nu in veel nieuwe woningen wordt geïnstalleerd. Twee continu draaiende ventilatiemotoren voeren vervuilde lucht af via ventielen in de keuken, badkamer en toilet en tegelijkertijd wordt voorverwarmde buitenlucht de slaapkamers en de woonkamer ingeblazen. Standaard zit in zo’n systeem een grof filter om de warmtewisselaar tegen vervuiling te beschermen. “Je kunt dit zelf vervangen door een fijn filter, waardoor er minder fijnstof binnenkomt. Dit kost €20 per jaar extra.” Wil je balansventilatie in je huis laten installeren, dan is dat prijzig volgens de deskundige. “Denk aan minimaal €5000, want er moeten toevoerkanalen naar de kamers worden aangebracht. Ga je je huis toch isoleren, dan is dat wel een goed moment om voor balansventilatie te kiezen.”

Wat de verwarming in huis betreft: het gezondst voor de lucht in huis is een warmtepomp, zegt Jacobs. Ook kun je de airco volgens hem rustig als verwarming gebruiken, want de airco is een soort warmtepomp. Het ongezondst is de open haard. Er ontsnapt niet alleen veel fijnstof in je woning, maar ook naar buiten. “Niet fijn voor de buren, want je ruikt het goed. In een buurt met veel open haarden kan de fijnstofconcentratie in de lucht heel hoog zijn. Als je toch hout wilt stoken, doe dat dan in een gesloten kachel. Dat scheelt flink wat fijnstof in huis en is ook veel energiezuiniger.”

Meten is weten

Wil je weten of je voldoende ventileert, dan kun je een CO2-meter aanschaffen, adviseert Jacobs. “Vanaf €50 zijn goede te koop. Hiermee meet je de hoeveelheid CO2, koolstofdioxide, in huis. Dit is een kleur- en geurloos gas dat wij mensen uitademen.’’ De stof op zich is niet schadelijk, maar zitten er veel mensen lange tijd in een slecht geventileerde ruimte, dan hoopt de CO2 zich op en kan de kamer muf en bedompt ruiken: een teken dat er frisse lucht nodig is. “Het advies van TNO is dat de CO2-meter in huis tussen de 800 en 1200 ppm aangeeft.” Ppm staat voor parts per million.

“Een CO2-meter  kun je in de woonkamer zetten, maar zet hem ook zeker eens in je slaapkamer. We weten uit ervaring dat ventilatie in de slaapkamer vaak onvoldoende is. Laatste tip: zet ’m niet bij een open raam, want dan slaat de meter zeker laag uit. Aan de andere kant is het meten bij een open raam wel een goede methode om te kijken of de meter het goed doet. In de buitenlucht moet de meter tussen 400 en 450 ppm aangeven.”

Er bestaan overigens ook CO2-meters die fijnstof kunnen meten, maar die zijn een stuk duurder (circa €250-€300). Dat geld kun je dan beter investeren in een goede afzuigkap of een beter ventilatiesysteem, volgens Jacobs.

Hoe ongezond is fijnstof?

Fijnstof zorgt ervoor dat je longen niet goed kunnen werken. Als je al luchtwegklachten of een longziekte hebt, kunnen die erger worden. Dat geldt ook voor hart- en vaatziekten. Ook kan fijnstof longkanker tot gevolg hebben, blijkt uit gegevens van de Gezondheidsraad, het wetenschappelijk adviesorgaan voor de regering. In Nederland voldoen we buiten bijna nergens aan de norm voor fijnstof in de lucht die door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is opgesteld, zegt expert Piet Jacobs.

Schimmel verwijderen? Gebruik een mondkapje

Ook schimmel kan de lucht in huis vervuilen. Piet Jacobs: "Schimmelplekken zie je vooral in vochtige ruimtes zoals de badkamer of douche, maar ook in de slaapkamer als die niet voldoende wordt geventileerd of als de isolatie in de buitenmuur onvoldoende is. Daardoor kunnen er schimmelsporen in de lucht circuleren.

In woningen die na 2000 gebouwd zijn, moet als het goed is nauwelijks nog schimmel voorkomen, vanwege de goede isolatie. “Maar zie je toch een zwarte schimmelplek achter een gordijn in de slaapkamer of in de douche, maak die dan schoon en doe daarbij een mondkapje voor. Vervolgens is het een kwestie van goed blijven ventileren, en minder vocht in je woning brengen."

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine november 2023. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!