Terugkerende blaasontstekingen: 'Ga niet alleen urine langsbrengen bij de huisarts'

Een brandend gevoel bij het plassen, kleine beetjes plassen, troebele urine en soms het niet kunnen ophouden van de plas of zelfs bloed bij de urine. Allemaal tekenen van een blaasontsteking. Heb je drie maal per jaar of vaker een urineweginfectie, dan noemen we dat terugkerende blaasontstekingen, oftewel: recidiverende cystitis. En die hebben niet alleen enorme impact op je sociale leven, maar vaak ook op je seksleven. Gelukkig is er hulp voorhanden.

Niet altijd enkeltje antibiotica

Veel mensen denken dat bij een blaasontsteking een enkeltje huisarts voor een antibioticakuur de oplossing is. Huisarts Marieke van Hemert: "Antibiotica is echt niet altijd nodig. Als je je niet ziek voelt en geen koorts hebt, kan je beter eerst veel water drinken om te proberen de bacterie uit te plassen. Met reguliere pijnstillers zoals ibuprofen kan de eventuele pijn bestreden worden."

Wanneer wel naar de dokter?

Als de klachten langer dan drie dagen aanhouden, of je koorts of flankpijn krijgt, dan is het volgens Van Hemert wel belangrijk naar de dokter te gaan. Dit is zeker het geval bij een tweede blaasontsteking binnen een half jaar of de derde binnen het jaar. "Terugkerende blaasontstekingen zien we bij vrouwen van alle leeftijden", vertelt Van Hemert. "Zowel bij mannen als vrouwen komt het merendeel van de bacteriën die een urineweginfectie veroorzaken uit de endeldarm of uit de vagina. Bij vrouwen is de plasbuis korter, daarom komt een urineweginfectie bij vrouwen vaker voor. Bij jonge vrouwen wordt het vaak veroorzaakt door onvoldoende uitplassen na de seks, maar ook het dragen van strakke kleding en strings kunnen door schuring symptomen geven die op blaasontsteking lijken. En bij vrouwen na de menopauze is de barrièrefunctie van de blaas vaak iets verstoord. Door de afname van oestrogeen tijdens de overgang is het slijmvlies van de urinebuis dunner geworden. De schadelijke bacteriën kunnen daardoor makkelijker binnendringen, waardoor er eerder een blaasontsteking ontstaat. Maar er zijn ook mensen die simpelweg gevoeliger zijn voor de bacteriën die blaasontsteking veroorzaken. En tenslotte kan zo'n terugkerende blaasontsteking ook veroorzaakt worden door slappe blaas- en bekkenbodemspieren, een verkeerd plaspatroon, verzakkingen of verkeerde hygiëne; denk aan verkeerd afvegen maar ook aan 'te schoon' zijn."

Pijn bij het vrijen

Naast de lichamelijke klachten, heeft een terugkerende blaasontsteking ook de nodige sociale gevolgen. De continue plasdrang, de angst om niet op tijd bij een wc te zijn of urine te verliezen, maar ook de eventuele pijnklachten maken dat veel mensen zich niet vrij meer voelen in het sociale verkeer. En ook binnen je relatie kunnen terugkerende blaasontstekingen gevolgen hebben. Zo worden sommige vrouwen een beetje bang voor seks. Van Hemert: "Door pijnklachten kan het zijn dat iemand seks gaat mijden, maar vrouwen met deze klachten kunnen zich ook vaak moeilijker ontspannen, voelen zich geremder en dat verergert de pijnklachten vaak weer. Als seks pijn doet of er regelmatig blaasontstekingen ontstaan na seks dan krijgt seks een negatieve associatie, en zul je het nog minder vaak willen doen. Vaak spelen te gespannen bekkenbodemspieren hierbij ook een rol. Daar zijn oplossingen voor, maar dan moet je de problemen wel eerst bespreekbaar maken bij je huisarts."

De huisarts als startpunt

Van Hemert benadrukt dat het bij terugkerende blaasontstekingen belangrijk is om samen met je huisarts de regie te nemen over dit probleem: "Het is namelijk belangrijk om samen met je huisarts probleemeigenaar te worden. Het alleen langsbrengen van een potje urine is niet de oplossing. Zorg op maat vergt tijd, aandacht en onderzoek. Vergelijk het met de zorg voor je auto: die geef je een jaarlijkse APK, je controleert de bandenspanning regelmatig en je gooit de tank vol. Je eigen lichaam verdient dezelfde prioriteit, of eigenlijk meer. Zeker bij terugkerende klachten moet je toch echt verder kijken dan een antibioticakuur. Je hebt elkaar nodig om de onderliggende oorzaak te vinden en samenwerking tussen huisarts en patiënt is daarin essentieel."

Uitsluiten als oplossing

Het vinden van de onderliggende oorzaak, is vooral een kwestie van uitsluiten. En dat kost tijd. "Naast een gesprek over je gezondheid, het verloop van de klachten, je levensstijl of medicijngebruik en de mogelijke invloed daarvan op je klachten aan bod komen, wordt er ook lichamelijk onderzoek gedaan. Is er sprake van atrofie (vaginale droogheid, pijnlijkheid, irritatie)? Heb je misschien een huidaandoening zoals lichen sclerosus? Kunnen het blaasstenen zijn? Spelen hormoonveranderingen door de overgang mee? Wat voel je precies en wanneer? Wat heeft er al geholpen en wat niet? Zo werken we samen naar een oplossing voor je klachten toe."

Doorverwijzing naar de specialist

Afhankelijk van diagnose, bepaalt de huisarts vervolgens samen met jou wat de volgende stap is. Dat kan bijvoorbeeld een doorverwijzing naar een uroloog, gynaecoloog, bekkenbodemtherapeut of dermatoloog zijn. Van Hemert: "Of het nu antibiotica, blaasspoelingen, hormoonsuppletie, leefstijladvies, bekkenbodemoefeningen of gesprekken met een seksuoloog zijn; uiteindelijk vinden we altijd wel een oplossing die bij jou past. Maar het begint allemaal met die eerste stap, dus heb je klachten: maak een afspraak met je huisarts."

Marieke van Hemert behaalde haar artsendiploma aan de Universiteit van Leiden in 2008 met daarbij de interesse voor kleine chirurgische ingrepen, het bewegingsapparaat en de dermatologie. Sinds het behalen van haar huisartsenregistratie in 2011 heeft zij als assistent-professor les gegeven aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Daarnaast heeft zij opleidingen gevolgd in Londen en Parijs tot cosmetisch arts. Momenteel is zij huisarts en toehoorder A van De Nederlandse Vereniging Cosmetische Geneeskunde (NVCG).

Dit artikel verscheen eerder op Gezondheidsnet.