Feit: het coronavirus kan tot wel een dag overleven op een aangeraakte deurklink. Deze en andere nieuwe feiten komen uit de koker van viroloog Raoul de Groot, die al ruim 35 jaar onderzoek naar corona-virussen doet. Hij geeft de nieuwste updates over de uitbraak van het coronavirus, alias SARS-CoV-2, tijdens een pop-up college van de Universiteit Utrecht.
Let op: de situatie rondom het coronavirus verandert dagelijks. Kijk voor de meest actuele informatie op de website van het RIVM.
1. De dodelijkheid van het virus ligt rond de 4%, maar waarschijnlijk lager
Raoul de Groot: We weten natuurlijk nog niet exact hoe dodelijk het virus is. Op moment van schrijven zijn er 116.455 besmettingen met het coronavirus en 4091 van deze mensen zijn overleden. Dat is een sterfte van 3,5%. In China is hij 4% en in Italië is de sterfte iets hoger met 5%. Maar in Zuid Korea is de sterfte veel lager, namelijk 0,72%. We weten niet hoe dat komt.
Wat we wel weten is dat Korea uitermate veel mensen heeft getest, wel 15.000 testen per dag. Het virus had zich via kerkgenootschappen verspreid. De autoriteiten konden daardoor alle besmette mensen traceren. Als je meerdere clusters hebt in een land, is het lastiger.
Italië en Iran heeft minder mensen getest, waardoor minder goed bekend is hoeveel mensen besmet zijn. Als je die mensen zou meetellen zou het sterftepercentage lager uitvallen. Nieuwe metingen in Nederland laten zien dat hier pakweg 4 -9 % van de medewerkers van ziekenhuizen besmet is, soms zonder het te merken. Ik maak mij zorgen om landen die die mogelijkheden niet hebben. Daar kan het virus ongedetecteerd en minder gestoord zijn gang gaan.
Tweede factor die een rol speelt is dat de medische behandeling in Italië momenteel slecht is. Ik zie op het nieuws artsen die hun wanhoop uitspreken.
2. De stevige aanpak van China en Korea werkt
Verheugend nieuws: draconische maatregelen zoals in China met stevige quarantaine lijken te werken. Het aantal sterfgevallen in China neemt af. Ook in Zuid Korea komen er minder nieuwe bevestigde gevallen van coronabesmetting.
Hier in Europa zijn we nog niet zo ver. In Italië gaat het behoorlijk slecht en ook in Spanje is het aantal besmettingen fors gestegen.
3. Chinese onderzoekers hebben belangrijke kennis gedeeld
Dat is heel belangrijk bij het detecteren van het virus en de zoektocht naar een vaccin. Om daar iets over te kunnen uitleggen moet ik eerst iets zeggen over het virus zelf.
Virussen zijn piepklein en alleen met electronenmicroscoop te zien. Virussen zijn pakketjes erfelijk materiaal met een eiwitmantel eromheen. Zij zoeken een gastheer (dat zijn wij in dit geval) die ze kan kopiëren. Het gaat niet veel anders dan als je computer een virus oploopt. De pc wordt enigszins onbruikbaar. Het virus brengt zijn erfelijk materiaal in de cel en de cel wordt ingezet om nieuwe virusdeeltjes te maken. In 10-12 uur maakt de cel een enorme hoeveelheid virus. 1000-10.000 virusdeeltjes komen eruit en gaan op zoek naar een nieuwe cel om te infecteren.
Dat klinkt kwaadaardig, maar lang niet alle virussen veroorzaken ziekten. Wij zijn nu door veel virussen geïnfecteerd, zonder dat we er last van hebben. Ons erfelijk materiaal bestaat uit DNA, en dat van het coronavirus uit RNA. De stekeltjes van het coronavirus, waar het zijn naam aan dankt (‘kroon’) heten ‘spikes’. Daarmee kan het virus binden aan de gastheercel en zo het erfelijk materiaal in de cel brengen. We weten u hoe die spikes er precies uitzien. Ook hebben Chinese onderzoekers met ons gedeeld hoe het RNA van het virus eruit ziet. Dit is van belang bij het vaccin of antivirale middelen. We kunnen het bijvoorbeeld vergelijken met dat van andere virussen en dat helpt bij het vinden van een medicijn.
4. Dieren krijgen het ook.
Coronavirussen blijken makkelijk over te springen van de ene gastheer naar de ander, van dier naar dier en naar de mens. De vleermuis was de natuurlijke gastheer. Handel in bushmeat heeft het verder verspreid. Van vleermuis, naar civetkat en naar de mens. Ondanks dat het virus dus uit de dierenwereld komt, is er weinig bewijs dat de kat of de hond je kan besmetten of andersom, volgens het RIVM. Weten hoe het zit met huisdieren? Lees hier 7 vragen en antwoorden.
5. We hadden deze uitbraak kunnen zien aankomen
Het SARS coronavirus in 2002 ontstond ook in China. Het gaf een longontsteking, vooral familieleden en artsen werden geïnfecteerd. Het virus is toen via Hongkong verspreid over vier continenten. Maar het werd alleen overgedragen door mensen die al symptomen hadden. Ze werden snel geïdentificeerd en de uitbraak werd ingedamd. Er waren 8000 infecties, maar het virus is uitgeroeid. Dat was een succes, maar dat heeft ons overmoedig gemaakt.
10 jaar later duikt het coronavirus in Saoedi Arabië op, in de vorm van MERS. Dit virus was overgesprongen van dromedarissen naar mensen. Het risico op oplopen van het MERS is klein, omdat het niet erg besmettelijk is. Ook dit is succesvol ingedamd.
Nu komt het gevaar: vleermuizen komen in grote getalen voor in Azië en ze zijn op grote schaal besmet met de 2002 variant van SARS. Een nieuwe uitbraak was dus goed mogelijk. Het was een ongeluk waar je op kon wachten. Toch hebben we er als mensheid niet goed op gereageerd.
Als het achter de rug is moeten we niet achterover leunen, maar ons realiseren dat we ons moeten voorbereiden op de volgende pandemie. Dit zal ons onherroepelijk vaker treffen.
6. Je kunt het virus hebben, zonder dat je het weet.
Ja, bij de meeste mensen zal het virus zich voordoen als een milde verkoudheid. De meeste mensen hebben elk seizoen een of meerdere verkoudheden. Bij medisch personeel bleek 4% van de mensen positief, terwijl zij lang niet allemaal ziek waren.
7. Iemand die nog niet ziek is, is het meest besmettelijk
Ik zie in de wetenschappelijke literatuur dat mensen vooral andere mensen besmetten, voordat ze zelf (eventueel) ziek worden. Zieke mensen zijn zelfs alweer minder besmettelijk. Niet ziek, maar al wel een verspreider van virussen dus. Vandaar dat de hygiëneregels zo belangrijk zijn.
8. Het virus muteert
Alle enge thrillers met muterende virussen ten spijt – we hoeven niet te vrezen dat er een mutatie optreedt. Dat weten we al. Virussen veranderen voortdurend en lopen puntmutaties op, oftewel kleine veranderingen in hun erfelijk materiaal. Dat is normaal. De eigenschappen veranderen in de loop van een epidemie, dat maakt het lastiger te voorspellen hoe het verder zal gaan.
9. Niemand weet of we er in april vanaf zijn.
President Trump zei dat het virus in april wel uitgewoed zal zijn. Maar niemand weet dat zeker. Achteraf is het altijd makkelijk praten, een euvel waar virologen nu eenmaal veel last van hebben. Virologen krijgen de wind van voren als ze een epidemie onderschatten, maar ook als ze hem overschatten. Een bekend voorbeeld is de influenzadeskundige Ab Osterhaus. Hij kreeg veel kritiek op zijn advies voor het opslaan van antivirale middelen tegen en het vaccineren van de bevolking tegen H1N1. (alias de Mexicaanse griep) De sterfte met het virus was hoog, leken de eerste cijfers te zien. Achteraf gezien viel dit mee. Mogelijk door de vaccinatie, mogelijk niet. Hoe dan ook - veel mensen hadden kritiek op de vaccinatie, maar dat was met de wijsheid van achteraf. Ik heb mij erg gestoord aan hoe hij de wind van voren kreeg, achteraf is het altijd makkelijk praten.
10. Het is een pandemie
He virus is pandemisch, we hebben de Wereldgezondheidsorganisatie WHO niet voor nodig om dat te verklaren. ‘Pandemie’ is de juiste term voor het huidige virus, oftewel een epidemie op wereldwijde schaal van een nieuwe ziekte die zich makkelijk verspreidt en zware klachten veroorzaakt. We weten niet precies hoe het verder zal gaan. Een persoon zal gemiddeld twee personen aansteken. Dat is laag, maar toch kan het snel gaan met de verspreiding.
11. Het virus is vooral gevaarlijk doordat 10% van de mensen ernstig ziek wordt
Deze mensen moeten lang worden opgenomen in het ziekenhuis. Daar maak ik mij zorgen over. Er wordt een enorm beroep gedaan op de gezondheidszorg en de capaciteit is beperkt. Dat kan leiden tot een ontwrichting van de zorg. Dat is een nachtmerriescenario.
Het beste wat we kunnen doen is geen handen schudden, handen wassen, niezenen/hoesten in de elleboog en papieren zakdoekjes gebruiken en vervolgens weggooien. Dan verspreidt het virus trager onder de bevolking en komen er geen grote hoeveelheden patiënten tegelijk naar het ziekenhuis. Zo kunnen de mensen die ernstig ziek worden beter behandeld worden.
China heeft erg zijn best gedaan om de infectie te beteugelen, daardoor hebben we tijd gewonnen. Het is heel belangrijk om de verspreiding te vertragen. Leef de adviezen na en neem ze serieus. De piek van mensen die medische verzorging nodig hebben is daardoor lager, en dan blijft het behapbaar voor de ziekenhuizen.
12. Vanaf 60 jaar loop je meer risico op ernstig ziek worden.
De sterfte treft vooral de ouderen, vanaf 60 jaar. Ook mensen met onderliggend lijden, zoals hartziekten, longziekten of diabetes lopen meer risico.
13. Handen wassen doe je ook voor een ander
Voor onze ouders, oudere buren of zieke kennissen is het dus belangrijk om geen handen te schudden en alle hygiëne maatregelen goed na te leven. Want ook zonder dat we ziek zijn, besmetten we anderen. (zie feit 7).
14. Een kandidaat-vaccin is zo gemaakt, maar dan is het medicijn nog lang niet klaar
Wetenschappers zijn druk met het ontwikkelen van vaccins. Er zijn veel kandidaat vaccins, dat is zo gemaakt. Probleem is dat je moet laten zien dat het werkzaam is. De spikes op het coronavirus zijn de eerste doel van de medicijnontwikkelaars. Testen op veiligheid en effectiviteit is enorm belangrijk. We moeten het uitrollen over een hele grote groep mensen. Een nieuw vaccin of medicijn moet geen ‘haarlemmerolie’ zijn.
15. Het coronavirus kan uren overleven op een deurklink
Het virus kan een aantal uren zijn tot zelfs een dag overleven buiten het lichaam. Het hangt af van de omstandigheden. Het is dus niet zo dat het buiten het lichaam meteen weg is. Weer een goede reden om de hygiënemaatregelen in acht te nemen.
16. Het is niet gewoon een griepje
De beelden van Italië en Iran laten dat zien. Tuurlijk, de seizoensgriep maakt ook slachtoffers, maar dan gaat het om 0,1% van de besmettingen. De mortaliteit van dit coronavirus is hoger met zeker 1%, en in sommige landen een nog hoger percentage. Her kan een enorme druk leggen op de gezondheidszorg, dat maakt het vooral gevaarlijk. We moeten de piek aan ernstig zieke patiënten dus lager zien te krijgen. Dat doen we door handen wassen, geen handen schudden, niezen in de elleboog en papieren zakdoekjes weg te gooien.
Meer weten over het coronavirus?
Kijk in het dossier www.plusonline.nl/coronavirus
Het hele college van viroloog Raoul de Groot bekijken? Dat kan hier >>
